ارائه نسخه جایگزین؛ راهکار پیشگیری از حوادث چهارشنبه‌سوری

به گزارش خبرنگار ایرنا، طبق آئین ایران باستان آخرین چهارشنبه سال، آتش بزرگی بر افروخته که تا صبح روز بعد و برآمدن خورشید روشن نگه داشته می‌شد و مردم از روی آن می‌پریدند و در زمان پریدن می‌خوانند "زردی من از تو، سرخی تو از من".

این جمله نشانگر مراسمی برای تطهیر و پاکسازی است؛ به بیان دیگر مردم خواهان آن هستند که آتش تمام رنگ پریدگی و زردی، بیماری و مشکلات آنها را بگیرد و به جای آن سرخی، گرمی و نیرو به آنها ببخشد.

در قدیم چند روز پیش از نوروز مردمانی به نام آتش‌افروزان که شامل زنان و مردانی هنرمند و پیام‌آور این جشن اهورایی بودند به شهرها و روستاها می‌رفتند و با برگزاری نمایش‌های خیابانی، دست افشانی‌ها، سرودها و آوازهای شورانگیز به سرگرم کردن و آماده کردن مردم برای برگزاری این آئین می‌پرداختند.

آنها هفت روز پیش از نوروز تا ۲ هفته پس از آن با پدید آمدن تاریکی شامگاه، در تمام نقاط شهر و روستا آتش می‌افروختند و آن را تا برآمدن خورشید روشن نگاه می‌داشتند این آتش، نماد و نشانه نیروی مهر، نور و دوستی بود و هدف برگرداندن نیروی فزاینده و نیک به مردمان برای چیره شدن بر غم و افسردگی بود.

اما امروز این مراسم شادی آفرین با تولید انواع مواد آتش زا، بمب‌های دستی و آتش‌بازی‌های خطرناک و حادثه ساز از حالت سنتی خود با ویژگی دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه خارج شده و اکنون به عنوان شبی آبستن حوادث خطرناک به ویژه برای کودکان و نوجوانان تبدیل شده است.

اگر گذشته دعوت‌های عمومی برای مراسم شاهنامه، حافظ و خیام خوانی نوید آمدن چهارشنبه سوری را می‌داد، اکنون سال‌ها است که هشدارهای آتش نشانی و اورژانس مقدمه فرا رسیدن آخرین شب چهارشنبه سال است.

بر این اساس، کودکان و نوجوانان به عنوان گروه‌های هدف این هشدارها چند روز قبل از حضور در خیابان و انجام کارهای خطرناک که منجر به حادثه می‌شود برحذر داشته می‌شوند؛ با این وجود هر سال خبرهای ناراحت کننده‌ای از سوختگی و قطع عضو هم وطنانمان را می‌شنویم که در اثر لحظه‌ای غفلت، بی احتیاطی و بی‌دقتی دچار حادثه شده یا به دیگران آسیب می‌رسانند؛ نمونه آن مصدوم شدن ۲۰ نفر از جوانان بوشهری در چهارشنبه سوری سال گذشته است.

بنا به اعلام اورژانس ۶۰ درصد آسیب‌های وارد شده به این افراد در چهارشنبه سوری سال گذشته از ناحیه دست، ۱۰ درصد سر و گردن، ۱۰ درصد از ناحیه چشم و ۲۰ درصد قفسه سینه گزارش شده است.

براساس آمارها ۹۰ درصد آسیب دیدگان ناشی از چهارشنبه سوری سال گذشته در استان بوشهر مربوط به مردان و ۱۰ درصد نیز مربوط به زنان بوده و بیشترین حوادث چهارشنبه آخر سال نیز مربوط به شهرستان دشتستان است.

بلاگردان؛ بلا می‌شود

به گفته پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در قدیم آئین سنتی چهارشنبه سوری با هدف پیشگیری و دفع بلا برگزار می‌شد اما امروز این آئین دستخوش برخی تغییرات و خود به بلایی تبدیل شده که می‌تواند عمری پیشمانی را برای فرد به بار آورد.

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیر حوادث دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در این خصوص به خبرنگار ایرنا می‌گوید: برگزاری جشن از نظر روحی و روانی باعث رفع خستگی‌ها و ایجاد روحیه نشاط می‌شود اما این تفریح نباید به گونه‌ای باشد که به دلیل استفاده از مواد آتش زا و منفجره موجب مرگ و یا صدمه‌های جبران ناپذیر مانند سوختگی‌های گسترده، عمیق و یا قطع عضو شود.

به گفته سید حسین موسوی هر چند در چهارشنبه سوری سال گذشته حادثه‌ای که منجر به قطع عضو شود در استان گزارش نشده اما آسیب‌های غیرقابل جبرانی که منجر به یک عمر پشیمانی شده به چشم و دست افراد وارد شده است.موسوی: هرچند سال گذشته حادثه ای که منجر به قطع عضو شود در استان گزارش نشده اما آسیب‌های غیرقابل جبرانی که منجر به یک عمر پشیمانی شده به چشم و دست افراد وارد شده است.

از نظر موسوی رعایت نکته‌های ایمنی برای جلوگیری از ایجاد صدمه‌ها و تلخ کامی‌ها در آستانه استقبال از بهار از جمله ضرورت‌هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

او توصیه‌هایی نیز به جوانانی داشت که قصد برگزاری جشن چهارشنبه سوری را به شیوه امروزی دارند؛ اینکه اگر قرار است آتشی روشن شود، از مواد با قدرت اشتعال کنترل شده و استاندارد استفاده و از مصرف تینر و بنزین خودداری کنند، همچنین از شوخی‌های بی‌مورد و بازیگوشی‌های کودکانه مثل پرتاب کردن ترقه به طرف دیگران که موجب بروز خسارت‌های جبران ناپذیری می‌شود پرهیز کنند.

رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی استان بوشهر با تاکید بر استفاده نکردن از مواد انفجاری دست ساز، این نکته را نیز اضافه کرد: از نزدیک کردن ترقه به صورت خودداری شود و در هنگام انفجار از آن فاصله بگیرند.

خوددداری از تجمع مواد محترقه و آتش زا در ظروف تحت فشار، نگه نداشتن فشفشه و ترقه در آپارتمان، زیرزمین و موتورخانه، وجود وسایل خاموش کننده آتش و آب، خودداری از مواد غیربهداشتی روی محل سوختگی، جدا نکردن لباس از محل سوختگی در صورتیکه چسبیده باشد و تماس با مرکز اورژانس ۱۱۵ در صورت بروز هرگونه حادثه در کوتاه ترین زمان از دیگر توصیه‌هایی بود که موسوی بر آنها تاکید کرد.

مسئول ایستگاه مرکزی شماره یک آتش نشانی و خدماتی ایمنی بندر بوشهر نیز معتقد است با وجود اینکه می‌توان مانند گذشته آئین چهارشنبه سوری را بعنوان سنتی دیرینه به صورت عاقلانه و خیلی آرام برگزار کرد اما امروز این آئین به "چهارشنبه سوزی" تبدیل شده است.

امیر حسین خسروی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: برخی از جوانان با استفاده از مواد آتش زا و ترقه‌های دست ساز باعث آتش سوزی می‌شوند و افزون براینکه جان خود را به خطر می اندازند به دیگران نیز آسیب می‌زنند.

به گفته خسروی هرچند امسال آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری بوشهر برای اینکه جوانان آخر سال را با آرامش سپری کنند و با هدف فرهنگ سازی و آگاه سازی به دانش آموزان دوره متوسطه اول و دوم درباره رعایت نکته‌های ایمنی آموزش‌هایی ارائه کرده و این آموزش‌ها تا حدی موجب کاهش تلفات شده اما باز هم موارد خطرناکی دیده می‌شود.

او همچنین برضرورت کنترل رفتار جوانان از سوی خانواده‌ها، همراهی خانواده‌ها برای برپایی آئین چهارشنبه سوری با جوانان، از انداختن مواد آتش زا در مکان‌های پرخطر و خودداری از برپایی آتش در محیط هایی که منجر به حادثه می‌شود تاکید می‌کند.

زنده کردن سنت‌ها نیازمند برنامه ریزی است

با این وجود همه موارد گفته شده و آمارها نشان می‌دهد برخوردهای سلبی در خصوص برخی رفتارهای جوانان به خصوص در مورد برگزاری آئین چهارشنبه سوری به سبک و سیاق امروزی جواب نداده و باید راهکارهای متناسبی با شرایط روز و نسخه جایگزین مناسبی در این خصوص ارائه شود.

در همین ارتباط به سراغ محمد مظفری پژوهشگر حوزه فرهنگی و آئینی رفتیم و در خصوص آئین چهارشنبه سوری با او هم صحبت شدیم.

از نظر این پژوهشگر فرهنگی و آئینی چهارشنبه سوری بعنوان آئینی باستانی ریشه در فرهنگ ما ایرانیان دارد و بعلت اعتقادات و باورهایی که وجود داشته و اینکه آتش موجب گرما در بدن و از بین بردن بیماری‌ها می‌شود گرامی داشته می‌شد.

به گفته مظفری هرچند آئین چهارشنبه سوری که در گذشته موجب دوستی، مهر و محبت و ایجاد دورهمی‌های دوستانه می‌شده و از شور و نشاط اجتماعی خاصی برخوردار بود اما امروز به دلیل عجین شدن با کارهای پرخطر به جای تکرار آن دورهمی‌ها و آماده شدن برای برگزاری آئینی سنتی همه نیروهای امدادی و بهداشتی برای مدیریت حوادث خطرناک در حالت آماده باش قرار می‌گیرند.

او یادآور می‌شود: خلاء های فرهنگی امروز به دلیل دوری کردن از آئین‌ها و فرهنگ غنی گذشتگان است این درحالی است که با زنده کردن این آئین‌ها می‌توان به گذشته این سرزمین که فرهنگی غنی داشته بازگشت.

مظفری می‌گوید: ایرانیان همواره به لحاظ تمدنی غنی بوده اند اما باید این فرهنگ پربار که برخی از آنها به دلیل اینکه متولی برای حفظ ندارند به فراموشی سپرده شده به روز شوند.

از نظر این کارشناس فرهنگی و آئینی باید دستگاه‌های فرهنگی با یک برنامه ریزی قوی و منجسم برای زنده کردن سنت‌های قدیمی و فراموش نشدنی چهارشنبه سوری به صورت مشخص ورود کنند.پژوهشگر فرهنگی و آیینی: باید از توان تشکل‌ها غیر دولتی برای احیای آیین‌ها و ترویج دوستی‌ها استفاده کرد.

او معتقد است تنها راه رسیدن به رشد فرهنگی نگاه به عقبه فرهنگی مان است و با انجام کارهای فرهنگی با استفاده از توان تشکل‌های غیر دولتی باید از این فرهنگ‌ها و آئین‌ها برای جمع کردن مردم و ترویج دوستی‌ها کمک گرفت.

یادمان باشد که جشن چهارشنبه سوری از نمادهای خردمندی ایرانیان بوده و باید با فرهنگ سازی از تبدیل این آئین به تهدید و نشانه بی‌خردی جلوگیری کرد.