به گزارش ایرنا، از تمام باغ های شهر اصفهان مثل هزارجریب، باغ کاران، باغ خرگاه، باغ دریاچه، باغ تخت، باغ طاووس و بسیاری دیگر، باغ صفوی چهلستون به سلامت از ادوار گذشته باقی مانده است. این باغ با پوشش درختان کاج ایرانی، نارون، افرای سیاه، چنار و عرعر به همراه باغ صفوی فین کاشان که ویژگی بارز پوشش گیاهانش درختان سرو است در سال های پایانی دهه هشتاد در فهرست آثار جهانی قرار گرفته اند.
اما اگر قرار است فرصتی برای دیدار از این دو باغ ایرانی داشته باشید، بهار بهترین فرصت است. نوروز لباس طراوت بر تن درختان کرده و به صفای آمدن بهار، شهروندان اصفهانی و سایر شهرهای ایران که به اصفهان سفر کرده اند، به دیدار آنها می روند. این باغ‌ها ویژگی های بارز باغ ایرانی را حفظ کرده اند و از همین رو هم در فهرست آثار جهانی ثبت شده اند.
اما در باب ویژگی های باغ ایرانی باید گفت که باغ ایرانی چهار عنصرِ آب، زمین، درختان و کوشک میانی دارد و از این میان این آب است که بیشتر از سایر عناصر، ویژگی های بارز باغ ایرانی را تعیین می کند. این تعیین کنندگی به دلیل خشک بودن اقلیم سرزمین ایران است.
در واقع این آب است که تعیین می کند کرت ها، گل‌ها ،درختان و کوشک یا همان عمارت میانی باغ کجا قرار بگیرند. جوی‌های آبی که از حوض میانی شکل گرفته‌اند در میانه ها و چهار گوشه باغ می چرخد و از پای دیوار باغ می گذرد و در میانه راهش گاهی حوض هایی را پدید می آورد و پیاده روهایی که با پیروی از جوی های روان در خنکای شاخساران درختان میوه و سایه انداز، خط حاشیه باغچه ها می شوند.
درختان میوه و گاه سایه انداز به همراه گل‌هایی چون نسترن و گل سرخ که سازگار با کم آبی اند بیشتر از هر پوشش گیاهی ای در باغ ایرانی به کار رفته اند. در معماری ایرانی، مفید و کاربردی بودن بسیار تعیین کننده است و از همین رو در باغ ایرانی بیشتر از درختان سایه انداز و تزیینی، درختان میوه دیده می شود. باید گفت دقیقا به همین دلیل هم در باغ فین کاشان با انگیزه احیای پوشش گیاهی این باغ ایرانی، درختان انار در کنار درختان سرو کاشت و کوشیده شد چمن را از پوشش گیاهی آن حذف کنند.
حذف چمن اما در باغ فین کاشان به این دلیل بوده است که اساسا در باغ ایرانی چمن هیچ جایگاهی ندارد؛ چراکه چمن نیاز به آبیاری فراوان دارد و این با خشک بودن اقلیم سرزمین ایران در تضاد است. از این رو اگر هم قرار بر کاشت گیاهی برای مفروش کردن باغچه ها بوده، کاشت یونجه و شبدر به دلیل کاربردی بودن آنها رایج تر بوده است.
باغ چهلستون، باغ پر نقش و نگار ایرانی
باغ چهلستون در دوران صفویه به دستور شاه عباس در میانه‌ی باغ‌های شاهی و در غرب میدان نقش جهان احداث شده و بعدها در زمان سلطنت شاه عباس دوم، عمارت میانی آن تکمیل شده است.
در گذشته شاخه‌ای از مادی فدن(مادی ها، کانال های آبرسانی از زاینده رود در شهر اصفهان هستند) از باغ چهلستون عبور می‌کرده و اما در زمان حاضر تامین آب آن از چاه است. در چهلستون آب به سه شکل راکد یعنی استخرِ مقابل کوشک، جاری یعنی جوی‌های اطراف کاخ برای آبیاری و فورانی یعنی فواره‌ها وجود دارد.
استخر بزرگ، تصویر عمارت میانی را با ۲۰ ستون آن بازتاب می دهد که به همین دلیل نام چهلستون به این باغ اطلاق می شود. در اطراف این استخر چهار مجسمه‌ی فواره‌دار با نقوش سرِ شیر به نماد قدرت و فرشته‌ی نگهبان آب‌ها یعنی آناهیتا وجود دارد که از قصرهای دیگر اصفهان باقی مانده اند و به این مکان منتقل شده‌اند.
در حوض مرمرین ایوان ۱۸ ستونی نیز چهار شیر سنگی فواره‌دار با حجاری بسیار زیبا وجود دارد که آب از دهان آنها به داخل حوض فرو می‌ریزد. ستون‌های ایوان هرکدام تنه‌ی یک درخت چنار هستند که در گذشته با پوششی از آیینه‌کاری‌های زیبا پوشانده شده بودند.
همچنین تالار عمارت چهلستون با تزیینات عالی طلا کاری و نقاشی‌های شگفت‌انگیز، به روایت تاریخ و فرهنگ صفویان و افشاریان می‌پردازد.
پوشش گیاهی باغ چهلستون اما شامل درختان کاج ایرانی، نارون، افرای سیاه، چنار و درختان عرعر است که اکثرشان سر به فلک کشیده‌اند و موجب خنکی هوا در فصول گرم می‌شوند. علاوه بر آن تنه‌های قطور و خشکیده از درختان پیشین باغ در گوشه‌ی شمالی آن قرار داده شده اند. آنچه اما در تضاد با پوشش باغ ایرانی همچنان در باغ چهلستون دیده می شود، چمن است که به گفته مسوولان میراث فرهنگی اصفهان مقرر شده به مرور از پهنه پوشش گیاهی آن حذف شود.
باغ فین کاشان، گل سرسبد باغ های ایرانی
باغ فین، یکی از پربازدیدترین بناهای ایران در فصل بهار است. این باغ ایرانی از دوران صفویه به این سو به یادگار مانده است. فین کاشان اما مقتل یکی از بزرگ‌ترین وزرای دلسوز ایران، امیرکبیر بوده که در دوران قاجار به دستور ناصرالدین شاه به قتل رسید.
همان طور که گفته شد معماری اصلی باغ‌های ایرانی بر پایه‌ی جریان آب و حضور درختان سبز است که در باغ فین کاشان با وجود طبیعت گرم و خشک مرکز ایران، چشمه و قنات مجاور، آب فراوانی در اختیار آن می‌گذارد. در این باغ، آب به صورت فورانی، جاری در جوی‌ها، جوششی در حفره‌های منظم کف حوض و حوضخانه صفوی و شترگلو و همچنین به شکل راکد در استخر مقابل کوشک و حوضخانه صفوی دیده می‌شود.
نکته جالب اینکه فواره‌ها در سراسر باغ با شیب زمین به گونه‌ای مهندسی شده‌اند که همگی با فشار و میزان یکسان آب را به بیرون پرتاب می‌کنند.
باغ فین کاشان در حدود ششصد اصله درخت سرو و چنار دارد که همگی بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ سال سن دارند. در کنار این درختان همیشه سبز، درختان میوه چون انار در سال‌های اخیر به پوشش گیاهی این باغ افزوده و گل‌هایی چون گل سرخ و شمعدانی در پای کرت ها کاشت شده است.
نظر شما