سنگ نگاره‌های «جُربَت»؛ راوی اسرار پیش از تاریخ

به گزارش ایرنا، کافی است که دوربین گردشگری تان را به سمت منطقه کوهستانی غرب "دشت" جاجرم بپرخانید و به این سو حرکت کنید تا با سنگ نگاره هایی که سندهای دست اولی از هویت ملی این دیار است و در خود اسرار کشف نشده فراوانی دارند، آشنا شوید.

سنگ نگاره هایی که روزگاری رد پای نیاکان پیش از تاریخ ما بوده است و با زبان بی زبانی می خواهد، حکایت انسان های عصر حجر را برای انسان های پسا مدرن روایت کند.

اگر نگوییم این سنگ نگاره ها با آغاز بهار جلوه ای دیگر پیدا می کنند و این روزها انتظار مسافران نوروزی و علاقمندان به جاذبه های پر رمز و راز باستانی را می کشند، کم لطفی کرده ایم زیرا حیف است به خراسان شمالی بیایید و گذری بر این سنگ های اسرار آمیز نیاندازید.

برای مشاهده این نقوش به پنج کیلومتری شرق روستای جُربَت در بخش سنخواست سفر کنید تا با مجموعه ای از نقوش که با خراش و ضربه یک شی نوک تیز بر صخره های سیاه فروغلتیده در پای دامنه کوه، نقش شده اند، آشنا شوید.

بیشتر این سنگ نگاره ها که احتمالا بر گرفته از تجربیات عین و باورهای گذشتگان است شامل نقوش حیوانی؛ بز کوهی با شاخ های بلند، شتر، انسان اسب سوار و برخی نمادهای مذهبی اسلامی و کتیبه هایی به خط عربی و فارسی است.

گستردگی و فراوانی سنگ‌نگاره‌ها و تنوع تکنیک های حکاکی باعث شده تا یکی از گسترده‌ترین نقوش صخره‌ای ایران در این منطقه قرار گیرد.

جدای از حیوانات، تصویر انسان به صورت پیاده و سواره و با حالات مختلف مانند رقص آیینی به صورت فردی یا دسته جمعی یا در صحنه شکار در این مجموعه وجود دارد.

نقوشی به قدمت پیش از تاریخ

یک از پژوهشگران تاریخ پیش از اسلام در این خصوص می گوید: در نگاره های جُربَت قدیمی ترین نقش ها مربوطه به مرحله پیش از تاریخ است که با اهداف آیینی و در ارتباط با باورهای مذهبی ساکنان منطقه شکل گرفته و نمونه هایی هم وجود دارد که مربوط به دوره های جدید است.

پیش از تاریخ به دوره‌ای از زندگی انسان، پیش از اختراع خط اشاره دارد که انسان در آن دوره هنوز به ثبت و گزارش زندگی و دستاوردهای خود توانا نشده بود و تجربه‌ها و دستاوردهای انسان به سرعت از بین می‌رفت.

کریم یار احمدی می افزاید: بیشتر پژوهشگران نقش های صخره ای مشابه در نقاط دیگر ایران و جهان را مجموعه ای از نقش های آیینی و مرتبط با باورهای دینی مردمان باستان می دانند و معتقدند که مفاهیم آیینی و باورهای اعتقادی مردم پیش از تاریخ در آن‌ها نهفته است.

وی می گوید: برخی از پژوهشگران نیز عقیده دارند که این نقش ها استعاره‌ای از نیروهای طبیعت بوده و آگاهی جایگاه انسان در گیتی را پرورش داده است.

یاراحمدی تصریح می کند: گروهی از پژوهشگران هم معتقدند که این نقش ها را چوپانان محل برای سرگرمی و از سر تفنن نقش کرده و آن ها را به اصطلاح نقوش چوپانی نامیده اند.

وی با بیان اینکه شمایل نگاری نقوش صخره ای جُربَت وجود چند سبک هنری متفاوت را نشان می دهد، خاطرنشان می کند: برخی نقوش به طور کامل جاندار و طبیعت گرا است و به علت گونه شناختی و نیز میزان رسوب گرفتگی به احتمال فراوان به دوره پیش از تاریخ تعلق دارد.

این پژوهشگر تاریخی بیان می کند: گروهی از نقوش نیز به طور کامل استلیزه هستند و با توجه به نوع نگارگری و گاه ارتباط آن ها با کتیبه های همجوار در دوره اسلامی ایجاد شده است.

وی با اشاره به اهمیت گردشگری این منطقه، می گوید: این منطقه به دلیل غنای تنوع حیات وحش، امروز از پناهگاه های ارزشمند حیات وحش ایران است و احتمال ساکنان محوطه مذکور و محوطه های مجاور در دوره پیش از تاریخ محل کنونی سنگ نگاره ها را به عنوان شکارگاه مورد استفاده قرار می دادند و در همان زمان نخستین نقوش را بر سینه صخره های جُربَت نقش کرده اند.

این مجموعه ارزشمند از نقوش صخره ای در سال ۱۳۸۷ به شماره ۲۴۶۶۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

شهرستان جاجرم با مساحت سه هزار و 654 کیلومتر دارای سه شهر جاجرم، سنخواست و شوقان، سه بخش، پنج دهستان و ۵۵ آبادی است.