جای خالی سینمای داستانی در مقوله حفظ محیط‌زیست

امروزه محیط زیست به بخش اصلی زندگی مردم تبدیل شده است، تا چند سال گذشته جنبه به اصطلاح فانتزی داشت اما اکنون دیگر نمی توان به راحتی از کنار آن گذشت و چشم را به روی تخریب های گسترده طبیعت، انقراض گونه ها، نابودی جنگل ها، خشک شدن رودخانه ها و تالاب ها بست چون دود تمام آنها مستقیم به چشم خودمان می رود، با توجه به اهمیت موضوع یک اصل به عنوان اصل پنجاهم در قانون اساسی به این بخش اختصاص داده شده که در آن حفظ محیط زیست را یک وظیفه عمومی و همگانی تلقی می کند که نشان از اهمیت موضوع دارد.

البته چند سالی است که واژه فرهنگ محیط زیستی زیاد شنیده می شود و بر اساس آن مردم نسبت به ناهنجاری ها در این زمینه عکس العمل نشان می دهند، یک نمونه آن پخش شدن فیلمی در فضای مجازی است که در آن دو نفر در روز سیزده بدر امسال در حال بریدن یک درخت هستند که انتقادات زیادی را به همراه داشت، این نشان می دهد که دیگر مردم نسبت به این گونه رفتارها بی تفاوت نیستند، یعنی فرهنگ محیط زیستی آنها بالا رفته است اما سوال این است که با توجه به شرایط شکننده محیط زیست کشور آیا فرهنگ مردم در راستای حفظ مولفه های زیستی به حدی بالا رفته که خیال همه از بابت حفظ باقیمانده طبیعت و بهسازی آن راحت باشد؟ به نظر می رسد هنوز تا رسیدن به آن نقطه راه زیادی باقی مانده است چون اگر غیر از این بود شاهد بریدن درختی سرپا و سالم در جنگل نبودیم.

در این میان نقش رسانه ها بسیار حساس و پررنگ است، در چند سال گذشته فیلم‌های برجسته و به‌ یاد ماندنی زیادی با موضوع محیط زیست در قالب مستند ساخته شده است که مادرکُشی، گذر شهر بر آب، یکی بر سر شاخ بن می برید، حیات آبی خلیج فارس، مرگ دلفین‌ها، ژئوپارک قشم و در جستجوی پلنگ ایرانی برخی از دهها فیلم مستندی است که در چند سال گذشته ساخته شده اند، اما با نگاهی گذرا به این بخش می توان جای خالی سینمای داستانی را به وضوح دید.

در شرایطی که کشور با مشکلات مختلف محیط زیستی روبروست، بالا رفتن حساسیت‌ها و دغدغه‌ها نسبت به مسائل محیط‌زیست در جامعه می‌تواند نقش بسیار موثری در جلوگیری از تخریب‌ها داشته باشد که برای رسیدن به این هدف باید محیط زیست به فرهنگ عمومی تبدیل شود، در این راستا می توان از ظرفیت های فیلم و سینما استفاده کرد که معاون آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: سینما یک رسانه مردمی و آموزشی است که می تواند به بسط و گسترش فرهنگ محیط زیست کمک کند، بر همین اساس دستورالعمل و ضوابط محیط زیستی را برای دست اندرکاران حوزه سینما تدوین کردیم و در آن همه مواردی که سینماگران می توانند با رعایت آنها به حفظ محیط زیست کمک کنند را لحاظ کردیم، امیدواریم بتوانیم تا پایان اردیبهشت آنرا ابلاغ کنیم.

نورالله مرادی افزود: به نظر می رسد در زمینه محیط زیست در سینما به عنوان شاخص ترین هنرها و یک رسانه اثرگذار، کم کاری جدی صورت گرفته است، به اعتقاد من سینما اصلا محیط زیست را ندیده و نمی بیند، با توجه به سیاست مردمی سازی که پیش رو داریم بحث سینما باید به باز تولید فرهنگ غنی و اصیل کشور برای حفاظت از محیط زیست و همچنین بسط، ترویج و ثبت بخشی از دانش بومی محیط زیست کشور ورود کند.

وی اظهار داشت: همه موضوعات و معضلات محیط زیستی در ذاتشان دارای روایت و داستان هستند و به لحاظ مضمونی می توانند به سینمای داستانی ما کمک کنند اما سینمای داستانی کمتر به این سمت آمده و یا می توانیم بگوییم که اصلا نیامده است بنابراین اعتقاد داریم موضوعاتی مانند آلودگی هوا، خشک شدن دریاچه ها، تالاب ها، انقراض گونه ها، از بین رفتن جنگل ها، بحث زباله، محیط زیست شهری و تنوع زیستی می تواند دستمایه کار سینما گران باشد اما به این حوزه ها کمتر توجه شده است.

وی ادامه داد: اعتقاد داریم همانطور که در سینما داشتن مشاور انتظامی و حقوقی ضروری است باید مشاور محیط زیستی هم در صنعت سینما جا بیفتد و به کمک دانش محیط زیست بتوانیم سینمایی محیط زیستی هم داشته باشیم.

باید با کمک مجموعه نظام فرهنگی کشور بتوانیم موضوع محیط زیست را دستمایه ساخت فیلم های سینمایی مخاطب پسند کنیم.

مرادی گفت: فرصت خوبی در دولت سیزدهم ایجاد شده تا در تمام حوزه های مختلف فرهنگی و مخصوصا حوزه سینما توجه به محیط زیست شکل بگیرد امیدواریم از شعارزدگی و استفاده از چهره های سینمایی که بیشتر نقش نمایشی داشتند و چون جریان یا گفتمانی بر آن حاکم نبوده و بیشتر جنبه شعاری داشته؛ کارکردشان را تا حدودی از دست دادند، دور بمانیم و با گفتمان تازه ای که در دولت مردمی نسبت به محیط زیست ایجاد شده سینما هم نقش خودش را ایفا کند و گفتمان محیط زیست به گفتمان غالب در حوزه سینما تبدیل شود و هر ساله شاهد تولید آثار سینمایی فاخر در حوزه محیط زیست باشیم چرا که عمیقا معتقدیم با کمک ظرفیت سینما می توان فرهنگ محیط زیستی را ارتقاء داد.

داشتن مشاور محیط زیستی مانند مشاور انتظامی و حقوقی در سینما الزامی است وی تاکید کرد: معتقدیم سینمای گیشه خیلی می تواند به محیط زیست کمک کند که متاسفانه این بخش مغفول واقع شده، امیدواریم با تعامل بین دستگاهی و فرانهادی بتوانیم بازنمایی موضوعات محیط زیستی را به شکل شایسته ای داشته باشیم چون عمیقا به بحث فرهنگ سازی و بازتولید ارزش های فرهنگی محیط زیست در کشور نیاز داریم.

معاون آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: محیط زیست به عنوان یک مساله و امر اجتماعی بایستی در ژانر سینمای اجتماعی هم جایگاه خودش را باز کند و برای موضوعات محیط زیستی فرصتی فراهم شود که بتواند خودش را در این حوزه عرضه کند.

وی اظهار داشت: آنچه ما در حوزه محیط زیست داشتیم و داریم بیشتر بحث مستند است اما اینجا بحث ما سینمای مستند نیست بلکه سینمای داستانی است که نه تنها به آن مقوله توجه نشده بلکه نسبت به آن بی توجهی هم صورت گرفته است، به عبارتی محیط زیست در سینما غریب است باید با کمک مجموعه نظام فرهنگی کشور بتوانیم موضوع محیط زیست را دستمایه ساخت فیلم های سینمایی مخاطب پسند کنیم.

۹۰۱۴