تفاوت برداشت جامعه از نوآوری و کارآفرینی با تعاریف دانشگاهی/باید از مفاهیم شروع کرد

به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، نوآوری؛ خلق ارزش جدید اقتصادی با استفاده از دانش است. در این نگاه، بخش‌های مهمی از دانش از نوع دانش ضمنی است و از طریق یادگیری توسط انجام کار (بر پایه فعالیت‌های معمول)، یادگیری از راه به کارگیری و یادگیری از راه تعامل منتقل می‌شود.

نوآوری مردمی که اصطلاحی نسبتا جدید است، مجموعه متنوعی از فعالیت‌های همسایگان، هم‌محله‌ای‌ها، گروه‌های همسان و همکار را در برمی‌گیرد که هدف آن رسیدن به راه‌حل‌هایی از کف به سقف برای توسعه پایداری است که مشکلات محلی و منطقه‌ای را حل و منافع و ارزش‌های گروه‌های مختلف را تامین می‌کند.

نوآوری‌های مردمی بیشتر پس از بحران بزرگ اقتصادی سال ۲۰۰۸ میلادی مطرح شد که طی آن تولید ناخالص داخلی و سرمایه‌گذاری‌های عمده در سطح جهانی کاهش یافت، همچنین گفت‌وگوها به سوی نوآوری‌های با هزینه‌های کم اقتصادی و باصرفه جلب شد. از این رو، ابتکارات و نوآوری‌های باصرفه اقتصادی و مردمی بیشتر زیر ذره‌بین قرار گرفت که به صورت نظام‌مند نه برای آنها بودجه در نظر گرفته و نه برنامه‌ای تدوین شده بود. عرصه‌هایی که در آنها چنین نوآوری‌هایی رخ می‌دهد و به طور صریح در زمینه‌های غیررسمی شکل گرفته بود، بیشتر توجه سیاست‌گذاران و دانشگاهیان را به خود جلب کرد.

با اینکه در سال‌های اخیر کلیدواژه نوآوری بارها توسط سیاست گذاران و دولتمردان شنیده و بر آن تاکید شده است، این مفهوم بیشتر در زیست‌بوم دولتی و برای گسترش اقتصاد دانش‌بنیان و حتی فضای استارتاپ‌ها (شرکت‌های نوآفرین) استفاده و کمتر به نوآوری‌های مردمی (grassroots innovation)) حمایت دولتی توجه شده است.

گروهی از فعالان حوزه ترویج علم شبکه نوآوری‌های مردمی ایران را از بهمن ۱۴۰۰ با طراحی سامانه‌ای تاسیس کردند و این شبکه ۱۴ تیر گذشته به صورت رسمی در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور رونمایی شد. این شبکه هم به صورت درگاه (پایگاه اطلاع‌رسانی) و هم اپلیکیشن (نرم‌افزار) آماده ثبت نوآوری‌های مردمی است.

برداشت جامعه از نوآوری و کارآفرینی با برداشت دانشگاهی متفاوت است

اکرم قدیمی عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و موسس این شبکه در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد فعالیت‌های شبکه نوآوری‌های مردمی طی این مدت اظهار داشت: از زمان تشکیل شبکه، یکی از فعالیت‌های ما همکاری با اداره کل بانوان شهر تهران بود و در این زمینه منطقه ۲۲ شهرداری تهران به عنوان پایلوت (منطقه آزمایشی) انتخاب شد تا وضعیت نوآوری‌های مردمی در این منطقه را رصد کنیم. به ۱۲ سرای محله در این منطقه سر زدیم و اولین نشست مردمی در سرای محله آبشار برگزار شد.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور افزود: چند جلسه با مدیران فرهنگی- ‌اجتماعی و مدیران سرای محلات شهرداری منطقه ۲۲ داشتیم، با حضور در این منطقه از مسائل کلی آن تا حدودی مطلع و با بازدید از همه سراهای محلات این منطقه با ظرفیت‌های آن آشنا شدیم که در گزارش نهایی به صورت مبسوط به ظرفیت‌ها، چالش‌ها منطقه پرداخته و پیشنهادهایی هم ارائه شده است.

رئیس انجمن ترویج علم ایران ادامه داد: نکته مهمی که از حضور در این منطقه به دست آمد و البته این موضوع قابل تسری به سایر مناطق نیز است، ناشناخته بودن مفهوم نوآوری‌های مردمی در سطح جامعه است. افزون بر این، تلقی و برداشت از نوآوری و کارآفرینی در جامعه با برداشت دانشگاهی فاصله دارد.

برای نمونه به یکی از سراهای محلات که مراجعه کردیم، گفتند چه روز خوبی آمدید امروز دوشنبه کارآفرینی در سرا برگزار می شود. با مشاهده محصولات، تنها چیزی که دیده نمی شد کارآفرینی بود. ما شاهد فروش کالاهای مختلف از صنایع دستی گرفته تا مواد غذایی و غیره بودیم. در واقع این کار با ماهیت کارآفرینی فرسنگ‌ها فاصله داشت.

وی ادامه داد: معمولا تلقی عموم از کارآفرینی به معنای فروش هر نوع کالا و تلقی از نوآوری بیشتر کارهای هنری ساده است و درک کمرنگی از این مباحث در سطح جامعه وجود دارد.

قدیمی تاکید کرد: با توجه بررسی‌ها به نتیجه رسیدیم بایدکارهای زیربنایی‌تری انجام دهیم. به همین دلیل رویدادی را اعلام و برای ارسال نوآوری‌های مردمی در حوزه محیط زیست فراخوان دادیم و تا پایان فروردین منتظر دریافت فعالیت‌ها و ایده‌های نوآورانه مردمی هستیم و اگر نوآوران مردمی فعالیت‌های شاخصی را ارسال کنند، از طرح و کار آنان حمایت و زمینه تجاری‌سازی آن فراهم خواهد شد.

تلاش برای راه‌اندازی شتاب‌دهنده در حوزه نوآوری‌های مردمی

وی گفت: درادامه فعالیت ها، در راستای هم افزایی و افزایش دانش عمومی در حوزه نوآوری با تاکید بر نوآوری های مردمی از سال جاری قصد داریم به صورت هفتگی، پرسشی را طرح و طی فراخوانی از همه علاقه‌مندان دعوت کنیم در این پویش شرکت کنند. به نظر می رسد با انجام کارهای ساده و زیربنایی و بازتعریف مفاهیم ساده بهتر می‌توان با مخاطب ارتباط برقرار کرد.

رئیس انجمن ترویج علم ادامه داد: با پیگیری های به عمل آمده در صدد ایجاد شتاب دهنده در حوزه نوآوری های مردمی هستیم تا بتوانیم با حمایت از نوآوری‌های مردمی گامی کوچک در توسعه کشور برداریم. امیدوارم با همکاری سازمان‌ها و نهادهای مربوطه زمینه اجرای این مهم هر چه زودتر فراهم شود.

وی در مورد فعالیت های انجمن ترویج علم نیز گفت: همزمان با هفته درختکاری در ۲۰ اسفند ماه سال گذشته در بوستان تندرستی (منطقه ۲۲ شهرداری) به منظور پاسداشت برندگان جایزه ترویج علم به نام تمام برندگان جایزه درخت کاشته شد و قرار است این کار هر سال تکرار شود. همچنین قرار است شهرداری منطقه ۲۲ بوستانی را به نام ترویج علم نامگذاری کند.

قدیمی گفت: انجمن ترویج علم هم در روز ۲۱ اسفند ماه سال ۱۴۰۱، در مراسم اختتامیه سال جهانی علوم پایه برای پیشرفت پایدار برای بالاترین سطح کیفی فعالیت به کسب رتبه برتر نائل شد.