گروه جامعه ایرنا - یک فروند هواپیمای مسافربری به مقصد اوکراین حوالی ساعت ۶ صبح هجدهم دی ۱۳۹۸ پس از بلندشدن از فرودگاه امام خمینی(ره) در منطقه خلج‌آباد بین شهریار و پرند دچار سانحه شد و سقوط کرد. حادثه‌ای که همه ۱۷۶ سرنشین آن جان باختند و همان روز حادثه، رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی اعلام داشتند: «حادثه تلخ و غم‌بار جان باختن جمعی از هم میهنان عزیز در هنگام بدرقه شهید عالیقدر و نیز حادثه مصیبت‌بار سقوط هواپیمای مسافربری و جان‌باختن مسافران ایرانی و غیر ایرانی، دو نقطه غم‌انگیز این دو روز است.»
سقوط هواپیمای اوکراینی تنها چند ساعت بعد از «انتقام سخت» ایران از آمریکا رخ داد، یعنی زمانی که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد در پاسخ به حمله هوایی آمریکا و به شهادت رساندن «سردار حاج قاسم سلیمانی» و همراهان وی در فرودگاه بین‌المللی بغداد، به پایگاه هوایی عین‌الاسد که مقر نیروهای آمریکایی در کشور عراق بوده است، ۱۵ موشک شلیک کرده‌است.
ابتدا گمان می‌رفت سقوط هواپیمای اوکراینی بر اثر نقص فنی بوده است اما بعد از سه روز ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح در بیانیه‌ای ضمن عرض تسلیت و اظهار همدردی با خانواده‌های داغدار هم‌وطن و جانباختگان اتباع سایر کشورها، اعلام کرد که اشتباه انسانی پدافند هوایی یکی از مراکز حساس نظامی سپاه باعث شلیک موشک به این هواپیما و سقوط آن شده است.
بیشتر بخوانید:
اطلاعیه ستادکل نیروهای مسلح درباره سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین
در پی نتایج تحقیقات ستاد کل نیروهای مسلح درباره سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی، رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی با ابراز همدردی عمیق و مجدد با خانواده‌های داغدار، ستاد کل نیروهای مسلح را مأمور پیگیری کوتاهی‌ها یا تقصیرهای احتمالی در این حادثه و مراقبت برای عدم امکان تکرار چنین سانحه‌ای کردند.
پس از آن، ۲۱ دی ۱۳۹۸، آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس وقت قوه قضاییه طی دستوری به رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح، ضمن اعلام تسلیت مجدد به بازماندگان حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی، جمع‌آوری مستندات و اقدامات قضایی مربوط به این حادثه دلخراش را مورد تاکید قرار داد.
سه روز پس از سانحه، با دستور آیت الله رئیسی رئیس وقت قوه قضاییه تحقیقات پرونده در دادسرای نظامی تهران آغاز و تیم قضایی برای رسیدگی دقیق به پرونده تشکیل شد.
۲۴ دی ۱۳۹۸، غلامحسین اسماعیلی سخنگوی وقت قوه قضاییه در نشست خبری ضمن تاکید بر استیفای حق جان باختگان سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین گفت: افرادی در ارتباط با این حادثه بازداشت شده‌اند و رسیدگی مراحل اولیه کار را طی می‌کند.
اسماعیلی ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ نیز درباره پرونده سقوط هواپیمای اوکراینی گفت: برخی خانواده‌های جانباختگان با دادستان نیروهای مسلح دیداری داشته‌اند و در این پرونده تاکنون ۶ نفر از عوامل ذیربط بازداشت شده‌اند که سه نفر با قرار تامین آزاد شده و سه نفر دیگر در بازداشت هستند.
نهم تیر ۱۳۹۹، دادستان نظامی وقت استان تهران در دیدار با جمعی از خانواده‌های شهدای سانحه هواپیمای اوکراینی و تعدادی از وکلای آنان به بیان جزییاتی از این پرونده پرداخت و با رد شواهد مبنی بر احتمال خرابکاری و جاسوسی در هواپیما، از نقص فنی سامانه سیار موشکی در زمینه تعیین درجه و شلیک بدون اخذ اجازه به عنوان ۲ دلیل عمده وقوع این حادثه نام برد.
جزئیات کامل اظهارات غلامعباس ترکی در دیدار با جمعی از خانواده‌های شهدای سانحه هواپیمای اوکراینی و تعدادی از وکلای آنان را اینجا بخوانید.
۳۰ تیر ۱۳۹۹، دادستان نظامی وقت استان تهران از آغاز خوانش جعبه‌های سیاه هواپیمای اوکراینی با حضور نماینده دادسرای نظامی خبر داد و اعلام کرد که جعبه‌های سیاه هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین توسط نمایندگان سازمان هواپیمایی کشوری به پاریس منتقل شده است تا در آزمایشگاه های تخصصی فرانسه خوانش شود.
ترکی گفت که طبق مقررات سازمان بین‌المللی هوانوردی از کشورهای ذی‌نفع شامل آمریکا سازنده هواپیما، اوکراین مالک هواپیما، کانادا، سوئد و افغانستان به لحاظ اتباع جانباخته در این سانحه، برای خوانش جعبه‌های سیاه دعوت شده است و نمایندگان سازمان ایکائو، سازمان هواپیمایی کشوری ایران به همراه نماینده دادسرای نظامی تهران در عملیات خوانش حضور دارند.
تکمیل تحقیقات پرونده تا پایان دی ۱۳۹۹
پس از آن سخنگوی وقت قوه قضاییه ۱۶دی ۱۳۹۹ از تکمیل تحقیقات این پرونده خبر داد و اعلام کرد که این پرونده تا پایان دی رسیدگی می‌شود.
اسماعیلی گفت که چون نیازمند بازخوانی جعبه سیاه هواپیما بودیم، این جعبه سیاه خارج از ایران با حضور نماینده جمهوری اسلامی ایران بررسی و نتیجه آن در اختیار بازپرس پرونده قرار گرفت و البته پیش از این هم جلسات متعددی با خانواده‌های جانباختگان داشتیم و گزارش‌های سانحه و شبیه‌سازی این سانحه در اختیار خانواده‌ها قرار گرفته است.
۱۸ دی ۱۳۹۹، دادستان نظامی تهران در سالگرد واقعه تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی و جان‌باختن تعدادی از هم‌وطنان و اتباع سایر کشورها به تشریح ابعاد جدیدی از رسیدگی به این پرونده پرداخت و اعلام کرد که هفت گروه کارشناسی در حوزه سامانه تور ام یک، مراقبت پرواز، پدافند هوایی، جنگال و سایبر الکترونیک، مواد منفجره و محترقه و مسائل امنیتی به تحقیق در ابعاد مختلف پرداختند و بخشی از بررسی‌های فنی نیز در سازمان هواپیمایی کشوری حول محور عملکرد هواپیما و کروی پروازی، مراکز کنترل هوایی، شناسایی اشکالات و ضعف‌های احتمالی و پیشگیری از سوانح انجام شد.
این سانحه با حضور ۴۰ متخصص با انجام ۲ پرواز و رعایت همه مختصات پرواز سانحه دیده، شبیه سازی شد.
بیشتر بخوانید:
دادستان نظامی تهران ابعاد جدیدی از سقوط هواپیمای اوکراینی را تشریح کرد
با اتمام رسیدگی به پرونده حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی در دادسرای نظامی، این پرونده در اسفند ۱۳۹۹ در مرحله تدوین کیفرخواست قرار گرفت.
صدور کیفرخواست برای ۱۰ متهم پرونده سقوط هواپیمای اوکراینی
ظرف حدود ۱۴ ماه، تحقیقات پرونده در ابعاد گسترده و پیچیده در دادسرای نظامی تهران، تکمیل و پرونده به دادگاه ارسال شد و ۱۵ تیر ۱۴۰۰، رئیس وقت سازمان قضایی نیروهای مسلح اعلام کرد که برای ۱۰ متهم این سانحه، پرونده‌ای ۲۰۰ صفحه‌ای تشکیل شده و در اختیار دادگاه قرار گرفته است.
حجت‌الاسلام والمسلمین شکرالله بهرامی اظهارداشت: بخشی از بررسی‌های فنی توسط ۱۲ گروه زیر نظر سازمان هواپیمایی کشوری حول محور عملکرد هواپیما و کروی پروازی، مراکز کنترل هوایی، شناسایی اشکالات و ضعف‌های احتمالی و پیشگیری از سوانح انجام شد و گزارش نهایی نیز ظرف یک سال آماده و مورد تأیید اکثر کشورهای ذی نفع قرار گرفت.
نخستین جلسه دادگاه رسیدگی به پرونده سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی
۳۰ آبان ۱۴۰۰ نخستین جلسه دادگاه رسیدگی به پرونده سانحه پرواز pS۷۵۲ اوکراین با حضور متهمان، شکات، خانواده جانباختگان و وکلای آنها به ریاست قاضی ابراهیم مهرانفر در دادگاه نظامی استان تهران برگزار شد و در این جلسه از دادگاه که ۱۰ متهم از رده‌های مختلف نظامی حضور داشتند، کیفرخواست پرونده توسط نماینده دادستان قرائت شد.
گزارش کامل نخستین جلسه دادگاه رسیدگی به پرونده سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی را اینجا بخوانید.
هفتم آذر ۱۴۰۰ نیز دومین جلسه دادگاه برگزار شد و در این جلسه دادگاه، ۱۰ متهم از رده‌های مختلف نظامی حضور داشتند و دارای ۵ وکیل بودند و شکات پرونده نیز دارای ۱۹ وکیل بودند.
مشروح جلسه دوم دادگاه را اینجا بخوانید.
چرا برگزاری جلسات دادگاه رسیدگی به پرونده سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی متوقف شد؟
پس از آن برگزاری جلسات دادگاه رسیدگی به این پرونده متوقف شد و ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ سخنگوی قوه قضاییه درباره علت این توقف توضیح داد که این پرونده در مرحله جلسات دادرسی با نقص تحقیقات به دادسرا بازگشت و دادسرا در راستای رفع نقص اقدامات موثری انجام داده است و پرونده پس از تکمیل تحقیقات به دادگاه اعاده می‌شود.
مسعود ستایشی افزود: موضوع عمده، بحث اعتراض به برخی از نکات نظریه کارشناسی است؛ هرچند کارشناسی غنی روی این پرونده انجام شده است اما به هر حال حق شکات و اولیای دم بود و کار ابلاغ پرونده به دادگاه در حال انجام است و این پرونده به دادگاه اعاده خواهد شد.
سومین جلسه رسیدگی به پرونده سقوط هواپیمایی ۷۴۷ کشور اوکراین ۲۴ آذر ۱۴۰۱ برگزار شد و پیش از این و در طی ۲ جلسه قبلی دادگاه، شکات و وکلای آنها، اشکالاتی به مرحله تحقیقات و نظرات کارشناسی موجود در پرونده گرفته بودند که قاضی با وارد دانستن این اشکالات، پرونده را بابت رفع برخی نواقص به دادسرا برگرداند و پس از رفع این اشکالات، دادگاه برگزار شد.
در سومین جلسه رسیدگی به پرونده سقوط هواپیمایی ۷۴۷ کشور اوکراین که حدود چهار ساعت به طول انجامید، تعدادی از شاکیان با حضور در جایگاه ضمن بیان مطالب خود، از رئیس دادگاه خواستند رأی صالح و قاطع صادر شود.
در جلسه چهارم دادگاه، متهم ردیف اول اظهارات خود را مطرح کرد و ۲۸ آذر ۱۴۰۱ در پنجمین جلسه دادگاه یکی از وکلای جانباختگان نظرات و نکات خود در مورد پرونده را بیان کرد همچنین هشت نفر از اولیای دم جانباختگان با حضور در جایگاه اظهارات خود را مطرح کردند.
در جلسه دیگری از رسیدگی به این پرونده که ۲۸ دی ۱۴۰۱ برگزار شد، قاضی مهرانفر به ایرادهای وارد شده به پرونده اشاره کرد و گفت که بخشی از این ایرادها را تا پایان جلسه دادرسی و به مرور پاسخ می‌دهیم و حتما به ایرادهای دیگری که قابل توجه باشد، رسیدگی می‌کنیم البته بخش دیگری را هم باید در رأی پاسخ دهیم.
وی اظهارداشت: اکنون ۲ پرونده مطرح است که کارشناسی آنها دارای ۲ جنبه است که یک بُعد اصل موضوع است و بُعد دوم آسیب‌شناسی حادثه است تا در آینده شاهد تکرار چنین حوادثی نباشیم که کارشناسان بر روی این ابعاد کار کرده‌اند اما آنچه به وکلای شکات ابلاغ شده، مربوط به بعد اول است همچنین متهم ردیف اول دفاعیات خود را مطرح کرد و توضیحاتی درباره شب حادثه و نحوه عملکرد خود از جمله شرح وظایف و نحوه کار با سامانه در شب حادثه پرداخت.
ختم رسیدگی به پرونده سانحه پرواز pS۷۵۲ اوکراین
پس از آن در ۱۸ اسفند ۱۴۰۱، رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح ختم رسیدگی به این پرونده را اعلام کرد و گفت که در مجموع برای رسیدگی به این پرونده ۲۰ جلسه دادگاه برگزار شده است و به زودی حکم نهایی صادر خواهد شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد پورخاقان از افرادی که در مورد این پرونده پیشاپیش اظهار نظر می‌کنند، درخواست کرد که با توجه به اهمیت و حساسیت پرونده اجازه دهند قضات در نهایت بی‌طرفی و با دقت کامل حکم این پرونده مهم را صادر کنند و از هرگونه اظهار نظر پیش‌دستانه خودداری کنند.
وی تاکید کرد: علی‌رغم طولانی بودن گردش کار پرونده به دلیل اهمیت بالای آن، حکم در فرجه قانونی صادر خواهد شد. صدور حکم دادگاه به معنی پایان پرونده نیست؛ این رأی هم از طرف اولیا دم و هم متهمان قابل اعتراض است و در نهایت در صورت اعتراض پرونده به دیوان عالی کشور ارسال خواهد شد.
پورخاقان نهم فروردین ۱۴۰۲ در حاشیه بازدید از مرکز اطلاعات و کنترل هوشمند ترافیک پلیس راهور فراجا در جمع خبرنگاران گفت که با توجه به ایام تعطیلات، رأی صادر شده تا پایان فروردین اعلام خواهد شد.
مسعود ستایشی سخنگوی قوه قضاییه هم ۲۲ فروردین در نخستین نشست خبری سال ۱۴۰۲ درباره اعلام حکم پرونده سقوط هواپیمای اوکراینی گفت: رأی دادگاه در ایام نوروز صادر شد و اکنون در مرحله ابلاغ دادنامه است که تا پایان فروردین فرایند ابلاغ انجام می‌شود که پس از ابلاغ اطلاع رسانی خواهد شد. بحث اعتراض به تصمیم معترض عنه و دادنامه طبق شرایط خاص خود است که به موقع اطلاع رسانی می‌شود.
نظر شما