سدهای کوچک، گره‌گشای بحران کم‌آبی در مازندران

به گزارش خبرنگار ایرنا، بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد ۶ میلیارد و ‌ ۶۰۰ میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ‌ ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است.

به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ۵۵۰ میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ‌ ۳۵۰ میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.

تاکنون ۲ سد بزرگ شهید رجایی و البرز و هشت سد کوچک با ظرفیت ۳۲۴ میلون مترمکعب و ۸۰۰ قطعه آببندان با ظرفیت ۳۵۰ میلیون متر مکعب در مازندران ایجاد شد که مهار آبهای سطحی توسط سد ها کمتر از ۱۱ درصد است.

باوجود اهمیت آب در فعالیت های کشاورزی، به دلیل مهار نشدن و کنترل این منبع و نیز یکپارچه نشدن این اراضی، بخش مهمی از اراضی کشاورزی مازندران در پاییز و زمستان در وضعیت غرقاب است.

استان مازندران با داشتن ۴۶۰ هزار هکتار زمین های زراعی و باغی سالانه ۷۲ نوع محصول کشاورزی را تولید می کند که با تولید بیش از ۹۵۰ هزار برنج سفید، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن مرکبات و ۸۰ هزار تن آبزیان رتبه نخست کشور را دارد.

کاهش بارندگی و تغییر الگوی بارش، کم شدن دبی آب رودخانه‌ها، پایین رفتن ایستایی آب های زیر زمینی و پیش روی جبهه آب شور به جبهه آب شیرین در سواحل نشانه های پیش روی خشکسالی در استان مازندران است.

آمارهای هواشناسی و شرکت آب منطقه ای مازندران از کاهش بارندگی در ارتفاعات و دشت ها و تغییر الگوی بارندگی از نم نم باران به بارش های سیل آسا و در اصطلاع علمی باران های غیرموثر در مازندران نشان می دهد که خشکسالی در استان رخنه کرده است.

کاهش ۴۰ درصدی بارندگی، ۵۰ درصدی روان آب های رودخانه های دائمی و همچنین کم شدن حدود ۶۰ درصدی ذخایر آبی پشت سدها و آب بندان های مازندران، باعث بروز تنش آبی دراین استان شده است به‌گونه ای که مناطق شرقی با کمبود شدید آب در بخش کشاورزی مواجه اند و همین امر نیز شرکت آب منطقه‌ای را برآن داشت تا طرح نوبت بندی منابع آبی استان را حدود یک ماه زودتر آغاز و جهادکشاورزی نیز اخطار کم آبی صادر کند.

طبق گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، بارش تجمعی کشور در سال زراعی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰ به ۱۸۰ میلی متر رسید که نسبت به سال زراعی گذشته ۲۳ درصد افزایش و نسبت به بلندمدت نرمال ۲۳.۹ کاهش داشت بارش تجمعی سال در تمام استان های کشور به استثنای استان هرمزگان کمتر از نرمال بود کمترین کاهش بارش نسبت به نرمال با ۸.۹ در چهارمحال و بختیاری و بیشترین کاهش بارش نیز با ۱.۶۱ در استان ایلام ثبت شده است.

در سال زراعی ۱۴۰۱ ۱۴۰۰ دمای متوسط کشور و تمام استان ها بیش از نرمال بود استان های ایلام، خوزستان بوشهر فارس، هرمزگان، کرمان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی بیشترین انحراف مثبت دما نسبت به دمای میانگیی بلند مدت را تجربه کردند

با توجه به بی هنجاری منفی بارش و کم بارشی، حاکم شاخص خشکسالی برای بازه های مختلف زمانی بیانگر رخداد خشکسالی هواشناسی متوسط تا بسیار شدید در بیشتر اغلب استانهای کشور است و نیز شاخص خشکسالی که از ترکیب کمیت های دما و بارش محاسبه می. شود برای بازه های مختلف سه ماهه تا سالانه بیانگر رخداد خشکسالی متوسط تا بسیار شدید در اغلب استان های کشور است.

نمودار مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نشان می دهد که تا پایان اسفندماه پارسال، ۶۹.۹ درصد از مجموع مساحت مازندران تحت تاثیر خشکسالی بسیار شدید، ۱۸.۷ درصد در معرض خشکسالی شدید، ۷.۷ درصد خشکسالی متوسط، ۲.۵ درصد در معرض خشکسالی خفیف و ۱.۲ درصد نیز در حد نرمال است.

همچنین طبق گزارش این مرکز، در سطح حوزه آبریز اصلی دریای مازندران ۴۳.۸ درصد از مجموع مساحت در معرض خشکسالی بسیار شدید، ۳۲.۷ درصد در خشکسالی شدید، ۱۳.۹ درصد خشکسالی متوسط، ۶.۴ درصد خشکسالی خفیف و ۲.۱ درصد نیز در محدوده نرمال قرار دارد.

لزوم مدیریت یکپارچه کشت

معاون عمرانی استاندار مازندران در جمع مدیران آب منطقه ای استان با بیان اینکه آب، خاک و کشت سه راس مثلث حل مشکل تنش آبی و رکود کشاورزی است، گفت: باید سازگاری‌های لازم را با تکیه بر روش‌های نوین و دانش بنیان و تغییر در الگوی کشت ایجاد کرد.

رضا علیخانی افزود: با توجه به تنش آبی سال زراعی پیش رو، کشاورزی مازندران برای تحقق رشد ۸ درصدی اقتصادی، نیازمند مدیریت کشت یکپارچه و کشت سازگار با شرایط آبی و خاکی است.

وی با اشاره به اینکه نحوه مدیریت حق آبه آب‌بران باید به درستی انجام بشود، ادامه داد: مجموعه مدیریت آب در حوزه کشاورزی به نحوی عمل کنند تا تنش بین کشاورزان به ویژه بین شهری ایجاد نشود.

معاون عمرانی استاندار مازندران حرکت به سمت مدیریت تنظیمی آب و کنترل ۸۸ درصد روان آب‌ها مازندران برای کاهش تنش آبی بسیار مهم برشمرد و گفت: مازندران به سدهای متعددی نیاز دارد و البته ساخت سدهای کوچک تعداد بالا، افزایش آبندان‌ها و حتی سد لاستیکی می‌تواند کمک زیادی به استان بکند.

علیخانی محرومیت زدایی و تنش زدایی در مازندران را از الویت برنامه‌های حوزه عمرانی دانست و گفت: کشت سازگار با کم آبی در مازندران در دستور کار قرار بگیرد و به کشت گلخانه‌ای توجه ویژه‌ای بشود.

این مقام مسوول تصریح کرد: برای رفع تنش آبی مازندران هر هفته به صورت کاربردی در جلسات بررسی می‌شود و مسئله آب و تامین آن از الویت برنامه‌های استان است.