به گزارش خبرنگار ایرنا، به پایان هفته بزرگداشت سعدی نزدیک می‌شویم. تاکنون برنامه‌های مختلفی برای گرامیداشت یاد این شاعر بزرگ در این هفته برگزار شده است و این برنامه‌ها تا هشتم اردیبهشت ماه ادامه دارد؛ بسیاری از متولیان فرهنگی ثبت روزی به نام مشاهیر در تقویم رسمی کشور را بهانه‌ای برای بزرگداشت این بزرگان و شناساندن هر چه بیشتر آنها به اقشار مختلف جامعه می‌دانند اما با وجود تلاش بسیاری که برای معرفی این مفاخر و مشاهیر صورت می‌گیرد، هنوز هم جای خالی نگرش و آموزه‌های این بزرگان در میان مردم جامعه به شدت احساس می‌شود.
این در حالیست که نگاه سعدی به «انسان» نگاهی آرمانی و دیدی انسان‌گرایانه است و بنی‌آدم را دارای کرامت و منزلت و اعضای یک پیکر و یک گوهر می‌داند.
جای خالی سعدی در رویدادها و عرصه‌های مختلف هنری
کوروش کمالی سروستانی سعدی‌شناس و پژوهشگر معتقد است با وجود اینکه سعدی در آثارش نگاهی انسان‌گرایانه و بشردوستانه دارد و می‌تواند نقش مهمی را برای تعالی جامعه ایفا کند اما اقدام قابل توجهی برای شناساندن این شاعر بزرگ به مردم انجام نشده است و جای خالی سعدی در رویدادها و عرصه‌های مختلف هنری به شدت احساس می‌شود.
به گفته این پژوهشگر تاکنون در عرصه تولیدات سینمایی و ادبی از جمله ساخت فیلم سینمایی، سریال و نوشتن رمان، اثری در باب سعدی خلق نشده است؛ این در حالیست که برای معرفی این شاعر بزرگ با مردم نیاز مبرمی به بهره‌گیری از ابزار مختلف هنری است.
کمالی سروستانی اضافه کرد: در حالی سعدی در عرصه‌های مختلف هنری مورد توجه قرار نگرفته که اندیشیدن به زندگی انسان‌ها و نگرانی از وضعیت موجود آنها، در آثار این شاعر، فراتر از محدوده جامعه او و معطوف به جهان انسانی است. در این امر، گویی سعدی جهان‌اندیشی می‌کند و با نگاه اومانیستی خود که فراتر از همه مرزهای جغرافیایی یا ویژگی‌های نژادی و حتی آئینی و اعتقادی است، همه افراد انسانی یا «بنی‌آدم» را اعضای یکدیگر می‌داند.
این نویسنده آثار ادبی بیان کرد: این نگاه، نگاهی خاص از منظر اومانیستی سعدی به جهان هستی است. انسان‌گرایی او، تبدیل به یک دغدغه و دل‌مشغولی شده و طرح و چارچوب دقیقی دارد و به تکیه‌گاه‌های فکری و اعتقادی بسیار مستحکم مبتنی است؛ این میزان از پختگی اندیشه و سنجیدگی فکری، از او، اسطوره‌ای نام‌آور ساخته است.
کمالی سروستانی ادامه داد: سعدی شاعری جهانی است و جهان شاعر نیز، در آثارش، اقصای عالم را دربرگرفته و به شهرها و کشورها و قبیله‌ها و اندیشه‌ها و دین‌های مختلف می‌پردازد؛ پیام او، پیام انسان‌مداری، نوع‌دوستی، صلح و به‌زیستی است.
وی بیان کرد: بسیاری از مردمان، از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب جهان، او را می‌شناسند و به آثارش دل‌بسته‌اند؛ گویی آثارش نگاشته شد و در دسترس جهانیان قرار گرفت تا آموزه‌ای باشد برای زیستی توأم با نوع‌دوستی، تساهل و تسامح.
این نویسنده آثار ادبی با اشاره به این بیت از سعدی که«بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار» گفت: در دوره همه‌گیری کرونا، بسیاری از خوانندگان ایرانی و خارجی، این بیت را برای همبستگی و همدردی، اجرا کردند؛ این دو بیت و بسیاری موارد دیگر که از شرق تا غرب جهان و جنوب تا شمالی‌ترین نقطه جهان معنایی انسان‌ها را در بر می‌گیرد، استناد به شعر سعدی، که با زبانی برآمده از خامه جان شکل گرفته، بیانگر آن است که اندیشیدن به زندگی انسان‌ها و نگرانی از وضعیت موجود آنها، در آثار سعدی، فراتر از محدوده جامعه او و معطوف به جهان انسانی می‌شود.
کمالی سروستانی اضافه کرد: گویی سعدی جهان‌اندیشی می‌کند و با نگاه اومانیستی خود که فراتر از همه مرزهای جغرافیایی یا ویژگی‌های نژادی و حتی آئینی و اعتقادی است، همه افراد انسانی یا «بنی‌آدم» را اعضای یکدیگر می‌داند. این نگاه، نگاهی خاص از منظر اومانیستی سعدی به جهان هستی است.
وی با بیان اینکه در جهان شرق، سعدی بلیغ‌ترین و اندیشانه‌مندترین شکل انسان‌گرایی را ارایه کرده است، افزود: انسان‌گرایی او، تبدیل به یک دغدغه و دل‌مشغولی شده و طرح و چارچوب دقیقی دارد و به تکیه‌گاه‌های فکری و اعتقادی بسیار مستحکم مبتنی است.
کمالی سروستانی اظهار کرد: این میزان از پختگی اندیشه و سنجیدگی طرح فکری از او اسطوره‌ای نام‌آور ساخته است. عبور از مرزها و محدودیت‌های نژادی و اعتقادی و اندیشیدن به همه انسانیت، اصل ثابتی برای او در این عرصه است.
وی یادآور شد: اندیشه‌های بشردوستانه سعدی که از فروغ انسانیت آکنده است، متأثر از اصول اخلاقی و تربیتی مکتبی است که از دیدگاه پیشوایان آن، جامعه انسانی به‌مثابه گوهری واحد است که در آن، احسان و نیکوکاری از هر عبادتی شریف‌تر است.
این پژوهشگر بیان کرد: نگاه انسان‌دوستانه سعدی، خلاصه در ایام صلح و آرامش و تندرستی نمی‌شود، او شریف دانستن جان انسان‌ها و مدارای با آنان را در میدان و جنگ و نبرد هم لازم دانسته و بر آن توصیه کرده است.
کمالی سروستانی افزود: پیوند با سعدی که شاعر زندگی است و سخنش از دل بر می‌آید و بر دل زندگان می‌نشیند ضروری است که در حد و توان خود برای ایجاد این پیوند می‌کوشیم اگرچه هنوز در عرصه‌های هنری در حد شیخ بزرگ شیراز کاری نکردیم اما امیدواریم سعدی در بالاترین عرصه‌های هنری با جامعه امروز پیوند بخورد.
ضرورت بازخوانی و تعمق در آثار برجسته سعدی
سعدی شاعری جهانی است و فلسفه و حکمتش نه تنها بر زندگی مردم ایران تأثیرگذار بوده بلکه مورد توجه مردم در سراسر جهان نیز قرار گرفته است.
دکتر محمدرضا امینی استاد دانشگاه شیراز اعتقاد دارد که سعدی نه تنها در میان فارسی‌زبانان، بلکه از نگاه فرهیختگان ملل دیگر، به‌جهت نگاه صمیمانه و مشفقانه و انسانی به نوع آدمی، اندیشه‌های والا و ارزشمند و جامع و نیز جایگاهش به‌عنوان یک شاعر و نویسنده توانا و جامع‌الاطراف، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شاعران جهان به‌شمار می‌آید، از این‌رو بازخوانی و تعمق در آثار برجسته ادبی او می‌تواند آگاهی‌بخش و مفید باشد.
وی با بیان اینکه نگاه صمیمانه، مشفقانه و انسانی سعدی به همگی آدمیان است، گفت: عظمت سعدی، اندیشه‌های والا و ارزشمند و جامعی است که او در مورد اساسی‌ترین موضوعات انسانی در آثار خود مطرح کرده است.
وی ادامه داد: مقام سعدی به‌عنوان یک شاعر و نویسنده توانا و جامع‌الاطراف در آن است که زبان و بیان و سبک سرایش و شیوه نگارش او به‌حدی فصیح و بلیغ، شیرین و دلنشین و زیباست که نه تنها فارسی‌زبانان از خواندن و شنیدن و تکرار سخنان او لذتی بی‌نظیر را تجربه می‌کنند؛ بلکه حتی غیرفارسی‌زبانان نیز که تنها از رهگذر ترجمه‌ها به آثار سعدی دسترسی دارند، می‌توانند برحسب ذوق و قدرت سخن‌سنجی خویش، یا با مقایسه سعدی با بزرگان ادب خود، گوشه‌هایی از ایجاز اعجازگونه یا نکته‌سنجی‌های ظریف یا طنز لطیف یا سبک بیان شوخ و یا تصاویر شاعرانه و پراحساس این سخن‌سرای شیرازی قرن هفتم را به‌خوبی دریابند و هم‌چنان‌که بارها دیده و خوانده‌ایم، زبان به تحسین وی بگشایند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: بازخوانی و تعمق در آثار برجسته سعدی می‌تواند تا حدود بسیاری آگاهی‌بخش و مفید باشد. در این میان برگزاری برنامه‌ها و رویدادهای فرهنگی می‌تواند به تحقق این امر کمک شایانی کند.
تلاش برای مردمی‌شدن برنامه‌ها و رویدادهای ویژه سعدی
متولیان فرهنگی استان بر این باور هستند که اقدامات قابل توجهی برای مردمی‌شدن برنامه‌ها و رویدادهای ویژه سعدی در حال انجام است و مردمی‌سازی این رویدادها در اولویت مسئولان فعال در این عرصه قرار دارد.
معاون فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس با اشاره به ویژگی‌های سعدی و آثاری که از سعدی به جا مانده است، گفت: متاسفانه در سالهای گذشته نتوانسته‌ایم سعدی را آنچنان که شایسته است به مردم بشناسانیم.
غلامرضا خوش‌اقبال افزود: سعدی شخصیتی بسیار پیچیده دارد و اگر بخواهیم زبان و ادبیات فارسی را دسته‌بندی کنیم باید خیلی روشن و مبرهن به دسته‌بندی زبان و ادبیات فارسی قبل و بعد از سعدی بپردازیم. در واقع شاکله بن‌مایه‌های ادبی تمام آثار پس از سعدی، توسط این شاعر بزرگ ایجاد شده است.
وی ادامه داد: در طول سالهای اخیر مرکز سعدی‌شناسی با همکاری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد تلاش بسیاری برای تأثیرگذار بودن سعدی در جامعه داشته است و در طول ۲ سال گذشته نیز تمام تلاش خود را بکار گرفتیم تا یادروز سعدی و حافظ را به هفته فرهنگی و هنری این ۲ شاعر بزرگ تبدیل کنیم. در واقع تلاش کردیم که جریان سعدی برای عموم مردم در شیراز و سایر شهرها قابل فهم‌تر باشد.
معاون مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس با بیان اینکه سعدی قبل از آنکه یک سخن‌سرا باشد یک حکیم و عارف برجسته است، گفت: شیخ سعدی از بستر اجتماع آمده و برای بستر اجتماع گفت‌وگو می‌کند اما در حال حاضر تنها افرادی به سعدی نزدیک می‌شوند که در حوزه تخصصی زبان و ادبیات فارسی فعال هستند.
خوش‌اقبال افزود: اگر می‌خواهیم حکمت و فلسفه سعدی را برای مردم امروز ارایه دهیم نباید زبان سعدی را در زمان خودش تفسیر کنیم چراکه زبان سعدی برای تمام دوران‌ها در جریان است اما اینکه این زبان چگونه بیان شود بسیار مهم و حائز اهمیت است.
وی ادامه داد: امسال توانستیم در این زمینه بسیار موفق عمل کنیم و سعدی را در قالب‌های مختلف هنری و با بهره‌گیری از ابزارهای گوناگون هنری به مردم معرفی کنیم. در حقیقت تلاش کردیم تا سعدی را در فضاشناسی تبلیغاتی و در ارتباط با موسیقی، نمایش و فیلم نمایان کنیم. این در حالیست که کمتر به وسیله ابزارهای مختلف هنری به سعدی پرداخته شده است.
معاون مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس بیان کرد: پرداختن به سعدی با هدف آشنایی هر چه بیشتر مردم با این شاعر بزرگ و با بهره‌گیری از ابزار و قالب‌های مختلف هنری مانند سعدی و موسیقی، سعدی و ادبیات جهان، سعدی و نمایش و سعدی و سینما مؤثر است و ما به عنوان متولیان فرهنگی وظیفه داریم که این نوع رویکرد را در جامعه نهادینه کنیم.
خوش اقبال با بیان اینکه امسال با همکاری مرکز سعدی‌شناسی سخنرانی‌های علمی را به ۲ دسته تقسیم کردیم، گفت: امسال سخنرانی‌ها در ۲ وجه مردمی و عامه پسند و وجه تخصصی انجام می‌شود. در بخشی از این سخنرانی‌ها به صورت تخصصی در رابطه با سعدی صحبت می‌شود و در بخشی هم به صورت ساده و روان به تأثیرگذاری سعدی در حوزه‌های مختلف پرداخته خواهد شد؛ همچنین سخنرانی‌ها در بستر فضای مجازی انجام می‌شود و این اتفاق می‌تواند شرایط مطلوبی را برای بهره بردن مردم از این سخنرانی‌ها را فراهم کند.
وی با اعتقاد به اینکه عمومی تر کردن شرایط برای معرفی مفاخر می‌تواند تاثیرات مثبتی به دنبال داشته باشد، افزود: اقدامات قابل توجهی برای مردمی‌شدن برنامه‌ها و رویدادهای ویژه سعدی در حال انجام است؛ از ۱۵ فروردین ماه پویش سعدی خوانی را در سطح بین‌المللی راه‌اندازی کردیم که کودک و نوجوان، جوانان و نویسندگان بزرگ و پیشکسوت در این پویش شرکت کردند.
خوش‌اقبال بیان کرد: امسال در هفته سعدی در ۱۵ شهرستان فارس همزمان برنامه داشتیم تا مردم علاقمند به این شاعر در شهرستان‌های مختلف بتوانند در این برنامه‌ها شرکت کنند و با آثار سعدی بیش از پیش آشنا شوند.
وی یادآور شد: روز چهارشنبه ۶ اردیبهشت ماه شرایط بازدید رایگان از آرامگاه سعدی را فراهم کرده‌ایم تا مردم بتوانند در این آرامگاه حضور یابند و از موسیقی ارکستر سمفونی بهره ببرند. همان طور که گفتم باید از ابزارهای جدیدی برای معرفی و نمایان کردن بیش از پیش سعدی استفاده کنیم.
معاون اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس ابراز کرد: امیدواریم جریان حاصل از این اقدامات به زمان و مکان محدود نشود و هر کس وارد شهر شیراز می‌شود بتواند از این برنامه‌ها بهره ببرد؛ البته در برگزاری هفته‌های فرهنگی و هنری از نهادها و دستگاه‌های اجرایی هم انتظار داریم که با اداره‌کل فرهنگ و ارشاد همکاری و ما را در این مسیر همراهی کنند.
نظر شما