سقوط سنگ از ارتفاعات کندوان طبیعی است؟

به گزارش خبرنگار ایرنا، کندوان یکی از محورهای پرتردد و حیاتی کشور بوده که بنا به گزارش منابع رسمی روزانه حدود ۳۰ هزار خودرو در این محور تردد می کنند و این آمار در ایام تعطیلات تا ۵۰ هزار دستگاه خودرو افزایش می یابد.

رشته کوه‌های البرز از شرق به غرب پنج قسمت متفاوت به اسامی البرز شرقی، کوههای فیروزکوه، البرز مرکزی، البرز غربی و کوههای گیلان را شامل می‌شوند.

البرز غربی نیز همچون ناحیه البرز شرقی از وسعت نسبت زیادی برخوردار است به گونه‌ای که وسعت آن از شرق به دره رودخانه چالوس و گردنه کندوان و رودخانه کرج و از غرب به دره رودخانه سفیدرود، از جنوب در حدفاصل کرج تا قزوین و رودبار و از شمال به مسیری در میان شهرهای چالوس تا سیاهکل رشت می‌رسد.

جاده گردشگری چالوس، یکی از مهمترین راه های ارتباطی میان استان های تهران، البرز و غرب استان مازندران است، این جاده یکی از پرترددترین مسیرهای داخلی کشور بوده که بهره برداری آزادراه در حال ساخت تهران - شمال، بار ترافیکی این مسیر را کاهش خواهد داد.

طبق آمار سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور در حدود ۱۵۰ نقطه از جاده های کشور ریزش و سقوط سنگ گزارش شده است که به گفته کاربران جاده ای مسیر ارتباطی کندوان یکی از پرحادثه ترین این مورد بوده که تاکنون با وجود تحمیل خسارت های جانی و مالی برای خودروهای عبوری در برطرف کردن این مشکل تدابیری ویژه ای اندیشیده نشده است.

محور حیاتی چالوس - کرج حدود ۱۶۰ کیلومتر طول دارد که حدود نیمی از این مسیر مربوط به حوزه جغرافیایی استان مازندران واقع در شهرستان چالوس است که به جاده کندوان اشتهار دارد.

بنا به آمار موجود، سقوط سنگ ها در این جاده کوهستانی تاکنون خسارت جانی و مالی زیادی برجا گذاشته است که در آخرین این موارد نیز در هفته اول تعطیلات نوروزی سال جاری بر اثر سقوط سنگ علاوه بر شمار مصدومین به جان باختن ۲ نفر از مسافران عبوری منجر شده است.

به تاکید کارشناسان امر در کنار رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، ایمن سازی راه و مسیرهایی که تردد در آنها صورت می‌گیرد و رفع نقاط حادثه خیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده که باید مورد توجه مسؤولان امر قرار گیرد.

به گفته آنان شناسایی و اصلاح نقاط حادثه خیز و پر تصادف از جمله نکات مهمی است که می‌تواند در کاهش تصادفات جاده‌ای تأثیر بسزایی داشته باشد.

یکی از اهداف احداث آزادراه تهران - شمال جایگزینی جاده چالوس - کرج بوده که هنوز به بهره برداری نرسیده است.

عملیات اجرایی طرح ملی آزاد راه تهران - شمال از سال ۱۳۷۶ به طول ۱۲۱ کیلومتر در قالب چهار قطعه آغاز شد تاکنون قطعه چهار آن حدفاصل مرزن آباد - چالوس به طول ۲۲ کیلومتر در سال ۱۳۹۲ و قطعه نخست آن هم به طول ۳۲ کیلومتر حدفاصل شهید همت - شهرستانک سال ۱۳۹۹ به بهره برداری و زیر بار ترافیک رفت.

قطعه دوم این طرح ملی هم به طول ۲۳ کیلومتر منطقه شهرستانک تا پل زنگوله را در بر می گیرد آماده بهره برداری است و تنها قطعه سوم این مسیر ارتباطی به طول ۳۲ کیلومتر است که منطقه پل زنگوله تا دوراهی دشت نظیر استان مازندران را به هم پیوند می دهند و جزو سخت ترین مسیر بوده که عملیات اجرایی آن دردست اجرا است.

در بروز ریزش و سقوط سنگ ها از ارتفاعات محور کندوان به تاکید کارشناسان امر علاوه بر ریشه یابی اصولی و دوره ای، بررسی خطر زمین لغزش بر روی قسمت های مختلف این جاده و آزاد راه تهران - شمال از اهمیت بالایی برخوردار است.

به منظور بررسی علل ریزش و سقوط سنگ در محور کندوان جمعی از دانشگاهیان چالوس در دهه ۹۰ طرح تحقیقاتی بر روی این جاده انجام دادند که احتمال وقوع زمین لغزش بر روی این جاده ها به دلیل عبور از میان رشته کوه های البرز افزایش داده است.

در این تحقیق علمی آمده است که روند تعیین خطر زمین لغزش جاده و بزرگراه شامل ۲ مرحله بوده که در مرحله اول، پهنه بندی خطر زمین لغزش بر روی دامنه های کناری جاده چالوس و بزرگراه و در حوزه رودخانه چالوس صورت گرفت و برای تهیه نقشه پهنه بندی عواملی از قبیل توپوگرافی، زمین شناسی، گسل ها، هیدرولوژی و پوشش گیاهی در نظر گرفته شد.

در مرحله دوم این تحقیق دانشگاهی نیز برای تعیین خطر بر روی جاده و بزرگراه، عواملی مانند آزیموت شیب بیشینه، فاصله جاده از خاکریزهای کناری و مساحت موثر دامنه ها در نظر گرفته شد.

این دانشگاهیان جاده چالوس و آزاد راه تهران- شمال از نظر وقوع زمین لغزش، در چهار کلاس بسیار خطرناک، خطرناک، خطر متوسط و بی خطر طبقه بندی کردند.

طبق نتایج بدست آمده در این تحقیق از کل طول جاده چالوس در منطقه مورد مطالعه که ۶۶ کیلومتر است، ۱۶ درصد دارای خطر بسیار زیاد و ۴۲ درصد دارای خطر زیاد برای وقوع زمین لغزش است.

طبق تعریف انجمن زمین شناسی مهندسی، زمین لغزش جابجایی توده ای از مواد به سمت پایین بر روی یک شیب زمین لغزش ها است، زمین لغزش ها نقش مؤثری زهکشی و مناطق مسکونی، فرسایش تخریب جاده های ارتباطی، تخریب مراتع و ایجاد رسوب در حوزه های آبخیز دارند.

در این تحقیق علمی میزان بارش های باران و تغییرات آب و هوایی از عوامل مؤثر بر زمین لغزش نامبرده شد به طور مثال، با توجه به قرارگیری جاده کندوان در ارتفاع هزار و ۹۰۰ متری از سطح دریا، به طور متوسط ۷۵ روز در طول سال در این جاده یخبندان است، وجود یخبندان ضمن شکست در سنگ ها باعث ریزش خاک و شرایط را برای وقوع زمین لغزش مساعد شیب های ناپایدار شده و فراهم می نماید.

به گفته این تحقیق علمی، منطقه مورد مطالعه تحت تاثیر سه گسل اصلی البرز، خـزر و کندوان بوده که فعالیت گسل های مزبور در طول زمان، تاثیر بسیار زیـادی در ریزشی بودن دامنه ها دارند.

گسلهای فرعـی میزان خردشدن سنگها و پنهان منطقه نیز در ریزش دامنه ها تاثیر دارنـد، گسـل هـای منطقـه به صورت عارضه بـرداری در نقشه زمین شناسی استخراج شده است و سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد تحلیل قرار گرفته است.

بیشتر بخوانید:

۱-گردشگری جاده‌ای، ظرفیت اقتصادی فراموش شده در محور کندوان

۲-محور کندوان از جنوب به شمال بازگشایی شد

۳-مرهمی بر زخم‌های «کندوان»

۴-محور کندوان بازگشایی شد

طبق بررسی های انجام شده در این تحقیق در ۵۲ نقطه، از زمین لغزش های ثبت شده در این محور، تعـداد ۱۵ نقطه با پتانسیل زیاد، ۲۳ نقطه با پتانسیل خیلـی و ۱۴ نقطه نیز با پتانسـیل متوسـط مشخص شده است.

برای ارزیابی پهنه بندی خطر زمین لغـزش در قسـمت هـای مختلـف جاده چـالوس، از تعـدادی نقـاط ریزشـی بـر روی جـاده کـه توسـط جی پی اس (GPS ) مختصات آنها برداشت و استفاده شد. از تعـداد ۷۲ نقطه برداشت شده، ۳۹ نقطه بر روی جاده با خطر زیاد، ۲۵ نقطه بر هشت نقطـه بـر روی جـاده بـا خطـر بسیار زیاد و متوسط قرار دارد.

در زمان حاضر طبق آمار سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور در حدود ۱۵۰ نقطه از جاده های کشور ریزش و سقوط سنگ گزارش شد که به گفته کاربران جاده ای مسیر ارتباطی کندوان یکی از پرحادثه ترین این مورد بوده که تاکنون با وجود تحمیل خسارت های جانی و مالی فراوان برای مشکل آن تدابیری اصولی اندیشیده نشده است.

رییس اداره راهداری و حمل و نقل جاده ای چالوس ریزش و سقوط سنگ را از مشکلات اساسی محور کندوان برشمرد و گفت : سال گذشته برای لق گیری سنگ ها در ۶ نقطه حادثه خیز از حدفاصل سیاه بیشه تا ولی آباد کندوان در این محور هفت میلیارد ریال اعتبار هزینه شد.

مهدی صفایی در گفت و گو با ایرنا افزود : در اجرای این طرح که با پیمانکار قرارداد بسته شد حجم زیادی از سنگ ها از ارتفاعات به پایین ریخته شده است.

به گفته وی در اوایل سال جاری نیز چند مورد ریزش سنگ داشتیم که کار لق گیری سنگ ها انجام شده است.

وی خاطرنشان کرد: معاون سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور که بازدیدی که اوایل سال جاری از محور داشتند بر رفع ۶ نقطه حادثه خیز این محور تاکید داشتند که کار لق گیری سنگ ها باید انجام بشود.

نفوذ پذیری آب در کوه البرز زیاد است

رییس اداره راهداری و حمل و نقل جاده ای چالوس تصریح کرد : کوه های محور کندوان دیگر پیر شدند این محور را باید برای صنعت گردشگری در نظر بیارند تا گردشگران از آن بازدید داشته باشند.

صفایی ادامه داد: در آغاز عملیات سد سیاه بیشه، انفجارهایی در این منطقه برای پیشبرد امور صورت گرفته بود که تاثیر قدرت انفجار بر این محور محتمل است چرا که قدرت انفجارها به برخی از خانه های روستای ولی آباد که در فاصله ۱۰ کیلومتری قرار دارد تاثیر گذاشته بود.

وی خاطرنشان کرد : سنگ های کوه های البرز در مقایسه با کوه های زاگرس سست بوده و همین عامل موجب شده تا آب بیشتر به آن نفوذ یابد و عامل ریزش سنگ ها بشود.

وی تاکید کرد : برای حل مشکلات کندوان باید همه نهادهای مربوط دست در دست هم بدهند تا فکری اساسی اتخاذ بشود البته نکته مهم تر این است که مسوولان فکری برای راه اندازی آزادراه تهران - شمال بکنند که در واقع جایگزین محور کندوان نیز هست.

در یک مورد طی نیمه دوم سال ۱۴۰۰ رانشی در محور کندوان حادث که به دنبال آن مدتی این جاده مسدود شده بود که با هدف بررسی این رانش شماری از کارشناسان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور از این محور بازدید داشتند که نتیجه بازدید آنان چنین گزارش شده است:

نتیجه گزارش میدانی ۲۱ اسفندماه همان سال سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور از جاده چالوس و محدوده پل زنگوله آمده است بر اثر رانش در جاده چالوس، گسیختگی سطحی خاک ایجاد شده و باعث شده که بخشی از روی آسفالت به صورت ترک‌هایی مشاهده شود، یکی از دلایل این گسیختگی جابه‌جایی خاک زیر سطحی به دلیل خاک‌ریزی غیر اصولی بوده که در محور جاده چالوس پل زنگوله انجام شده بود.

بنا به این گزارش، بخشی از جاده که سال‌های قبل تعمیر کرده بودند، خاکریزی غیراصولی و خاکی که تراکم لازم را نداشت استفاده شده و حدود چهار تا پنج متر سطح خاک بالاآمده بدون آنکه به اصول تراکم و متراکم کردن خاک و اصول مهندسی علمی توجهی شده باشد، در این خاک سرعت نفوذپذیری آب بسیار بالا است و سرعت زهکشی پایینی دارد از این رو آبی که از بخش ارتفاعی زهکش شده و وارد خاک مارنی شده باعث شده که ۲ تنش افقی و وزنی شدیدی ایجاد و ما تنش‌های کششی روی سطح مشاهده شد و موجب شده که خاک زیر سطحی که خاک مارنی روی بستر سنگی، حرکت کند و یک رانش کوچکی را در سطح مشاهده بشود.

شماری از رانندگان و کاربران جاده ای گفتند: ریزش سنگ محور کندوان به علت فرسودگی کوه در کمترین ارتعاشات صوتی و حرکت خودرویی و بارندگی فصلی و متناوب تشدید می‌شود.

در طول محور کندوان حوزه استحفاظی استان مازندران دست کم ۱۲۰ فعال گردشگری با اشتغال حدود هزار و ۲۰۰ نفر شامل واحدهای پذیرایی، تعمیرگاه، صنایع دستی، لبنیاتی، موادغذایی، مراکز اقامتی و امداد خودرو و یدکش مشغول فعالیت دارند و کاربران جاده ای و مسافران و گردشگران خدمات ارایه می کنند.

همگرایی نهادها برای رفع چالش

به تاکید کارشناسان امر رفع چالش های اساسی کندوان نیازمند برنامه ریزی، کارشناسی، اعتبار اختصاصی و همگرایی نهادهای مربوطه است.

با این حال آمارها نشان می دهد که نمی توان نسبت به تعداد پرشمار حوادث جاده کرج - چالوس بی تفاوت بود و از طرفی ۲۵ سال از شروع آزادراه تهران- شمال می گذرد که تاکنون ۲۰ کیلومتر این آزادراه بهره برداری شده است.

شهرستان های غرب مازندران به علت همسایگی با دریای خزر، کوه، جاذبه طبیعی و گردشگری فراوان و همچنین محصور شدن در جنگل های هفت هزار ساله سرسبز هیرکانی از دیرباز تاکنون در تمامی فصول سال خاستگاه میلیون ها گردشگر داخلی و خارجی بوده است که اغلب مسافران از محور کندوان وارد این منطقه می شوند.

برابر آمار در نیمه دوم سال روزانه به طور میانگین تعداد ۲۵ هزار دستگاه خودرو و در بهار و تابستان حدود ۵۰ هزار دستگاه خودرو از دیگر استان ها و پایتخت کشور از طریق جاده کرج - چالوس کندوان وارد شهرستان های گردشگرپذیر غرب مازندران می شوند بنابراین با توجه به تردد چشمگیر خودروها و شلوغی جاده ها ضرورت دارد مسوولان امر با ارایه راهکارهای اساسی و اصولی نسبت به رفع مشکلات این محور توجه اساسی کنند.

استاندار مازندران با تاکید بر ضرورت حل اساسی این محور حیاتی کشور گفت: در جاده چالوس- کرج با وجود استفاده ملی از این مسیر در تقسیم بودجه، عدالت اعمال نشده است.

سیدمحمود حسینی پور اظهارداشت: خیلی از گردشگران عرب به علت زیبایی رغبت دارند از این مسیر تردد داشته باشند چون کندوان جاده بین المللی است و خیلی از مسافران از محورهای هراز و سواد کوه وارد مازندران می شوند اما در برگشت علاقه مند هستند از جاده چالوس بازگشت کنند.

استاندار مازندران خاطرنشان کرد: انتظار این است که سازمان راهداری در تخصیص بودجه توجه خاصی برای ایمن سازی به جاده چالوس داشته باشند و ضروری است یک کار گروه ایمن سازی جاده چالوس با حضور همه دستگاه های دست اندرکار به دبیری فرمانداری و مسوولیت اداره کل راهداری مصوب شود.
حسینی پور خطاب به معاون عمرانی استانداری تاکید کرد : این موضوع باید اولویت بندی شود به هر اندازه در ایمن سازی معابر تلاش شود اعتراض های مردم کمتر خواهد شد.

اعتبارات قابل توجهی در نظر گرفته می شود

معاون سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور با بیان این که در حدود ۱۵۰ نقطه از جاده های کشور سقوط سنگ داریم، گفت : مسیر ارتباطی کندوان یکی از راه‌های پرتردد است که تاکنون نتوانستیم مشکل آن را حل کنیم.

رضا اکبری یادآور شد: در جاده کندوان سال گذشته بعد از پنچ سال، ۲ بار در ماه اردیبهشت طی یک هفته عملیات لق گیری سنگ ها انجام گرفت و اگر این اقدامات صورت نمی گرفت تلفات بیشتری داشتیم اما این کارها کافی نیست.

اکبری افزود: کندوان آبستن خطرات زیادی است و سد سیاه بیشه سبب شده سنگ کوه های این محور به حرکت در آمده و خود سد سیاه بیشه هم ممکن است به حرکت در آید.
معاون سازمان راهداری و حمل و نقل جادی های کشور گفت : باید کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی صورت گیرد و نقاط حادثه خیز کندوان هم تحقیق شده و امسال هم سعی می کنیم به صورت اساسی نقاط حادثه خیز کندوان را برطرف کنیم.
وی بیان داشت: پیمانکاران متعددی برای اصلاح و رفع نقاط حادثه خیز انتخاب کردیم که نظرشان این بود این مسیر طی ۶ ماه باید بسته شود که اعتقادشان این بود نمی شود از بالا عملیات لق گیری انجام گیرد و پایین دست خودروها تردد داشته باشیم.

اکبری اضافه کرد : امسال جدای از اعتبارات استانی سعی می کنیم اعتبارات قابل توجه برای رفع نقاط حادثه خیز کندوان در نظر گرفته شود.
به گفته وی برای قطعه شماره سه آزاد راه تهران - شمال به سازمان برنامه بودجه پیشنهاد داده شد که از روش دیگری برای تسریع در ساخت این قطعه پیش بینی شود.
وی گفت : با زیر بار ترافیک رفتن قطعه ۲ آزاد راه تهران - شمال در آینده مشکلات ترافیکی خیلی بیشتر خواهیم داشت و همه باید کمک کنند تا برای ایمن سازی این مسیر موفق باشیم.

لزوم تغییر نگاه راهداری به کندوان
نماینده مردم شهرستان های نوشهر، چالوس و کلاردشت در مجلس شورای اسلامی هم گفت : نگاه سازمان راهداری و حمل و نقل جاده به جاده کندوان باید تغییر کند.
محمدعلی محسنی بندپی تصریح کرد: باید از نگاه انفعالی به جاده کندوان خارج شد بیش از ۹۰ درصد پلاک خودرو ها غیر بومی هستند و نباید راهداری و حمل و نقل جاده ای رها شود.
وی بیان داشت : طرح لق گیری باید به صورت مقطعی در جاده کندوان انجام گیرد.

فرماندار چالوس گفت : حدود هشت نقطه سقوط سنگ در جاده کندوان شناسایی شده و برای رفع این نقاط بحرانی باید اعتبار ویژه ای اختصاص داده شود.

علی قاسمی افزود : برای پیشگیری از سقوط سنگ و جلوگیری از ریزش و رانش زمین در جاده کندوان باید طرح های آبخیزداری در بالادست اجرا شود.
وی افزود : در صورتی این طرح اجرا و فنس کشی هم در نقاط بالادست انجام گیرد نقاط بحرانی اصلاح و رفع می شود.
وی، پل اوشن، مکارود، خاکک، هریجان را جزو نقاط حادثه خیز این محور برشمرد و از خلف وعده پیمانکاران طرح ملی تعریض جاده کندوان انتقاد کرد.
قاسمی اظهار داشت : به علت اختلاف سطح این مسیر سبب بروز سوانح رانندگی در این محور شده و نگرانی خیلی از مردم بومی و مسافران را به همراه داشته است.

فرمانده پلیس راه کندوان ریزش و سقوط سنگ های ریز و درشت را از چالش های اساسی این محور برشمرد و گفت : از آغاز طرح نوروزی از تاریخ ۲۴ اسفند تا اکنون بیش از ۸۰ مورد ریزش و سقوط سنگ های ریز و درشت در محور کندوان داشتیم.
سرگرد محمد احمدی افزود : این ریزش سنگ را همچنان هم در منطقه بالا دست محدوده سیاه بیشه و پایین دست تا کف هزار چم مشاهده می کنیم.
وی خاطرنشان کرد: برای حل این مشکل اساسی باید کار کارشناسی و ردیف بودجه ای خاص در نظر گرفته شود تا برای همیشه مشکل ریزش سنگ رفع بشود و مسافران این محور در ایمنی کامل برانند.

تشدید ریزش سنگ در بارندگی و ارتعاشات صوتی
به گفته وی ریزش سنگ های ریز و درشت کوه های محور کندوان به علت فرسودگی در کمترین ارتعاشات صوتی، حرکت خودرویی و بارندگی فصلی و متناوب در ایام مختلف سال تشدید می‌شود.
سرگرد احمدی گفت : نکته مهم این که نیروهای پلیس راه محور کندوان با سلام و صلوات در این محور کوهستانی خدمات ارایه می کنند که باید برای رفع ریزش سنگ ها نیز تدابیر اصولی اندیشید.

وی یادآور شد : ریزش سنگ های ریز و درشت در محور کندوان از ادوار گذشته تا اکنون خسارت های مالی و جانی زیادی بر جا گذاشته است.
به گفته وی استمرار این مشکل این محور حیاتی و پر تردد کشور را ناایمن کرده است.

فرمانده پلیس راه کندوان ادامه داد: برای حل این مشکل اساسی باید کار کارشناسی و ردیف بودجه ای خاص در نظر گرفته شود.
شهرستان های نور، نوشهر، چالوس، کلاردشت، عباس آباد، تنکابن و رامسر با افزون بر یک میلیون نفر جمعیت در غرب مازندران واقع شده است که به گفته مسوولان نهادهای مختلف خدمات رسان با امکانات محلی، خدمات ملی می دهد.

محور ارتباطی کندوان به گفته مسوولان امر یکی از راه های پرتردد حساس و حیاتی کشور است که اگر زیرساخت راه ها از جمله این در محور نیز مطلوب باشد به طور قطع در حوزه ترافیک و ایجاد رضایتمندی کاربران ترافیک شرایط بهتر می شود.

شماری از رانندگان و کاربران ترافیک و فعالان دست اندر اظهار امیدواری کردند که مشکلات فراروی محور کوهستانی کندوان با تصمیم و اقدام جهادی دولت سیزدهم بتدریج برطرف خواهد شد.

استان مازندران ۱۰ هزار و ۷۰۰ کیلومتر راه اصلی و فرعی دارد که ۳۵۰ کیلومتر آن را جاده های کوهستانی و برفگیر تشکیل می دهد و سالانه ۱۱ تا ۱۳ درصد از تردد استانی در این محورها انجام می شود.

این خطه شمالی در بخش‌های مختلف خدمات ملی ارایه می‌دهد، بنابر این در تخصیص اعتبارات نیز به ویژه در بخش ایمن سازی محورهای ارتباطی باید منابع مالی بیشتری به این امر اختصاص یابد تا ایمنی برای تردد هموطنان در جاده های استان بیش از پیش فراهم شود.
برابر آمار بیش از ۹۰ درصد حمل ‌و نقل مازندران جاده‌ای انجام می شود و ایمن سازی و ارتقای سه محور مواصلاتی اساسی استان شامل کندوان، هراز و فیروزکوه و ۱۰ هزار و ۴۰۰ کیلومتر راه ارتباطی موجود استان می تواند نقس بسیار موثری در توسعه استان، افزایش اشتغال و کارآفرینی و تسهیل و تسریع حمل محصولات داشته باشد.