خروج صنایع آلاینده از شهر تهران/پرداخت سه درصد درآمد سالانه صنایع آلاینده به عنوان مالیات 

گروه جامعه ایرنا- در زمان های نه چندان دور در تهران تا چشم کار می کرد باغ های سرسبز و اطراف آن دشت و بیابان بود، دور تهران طوری برهوت بود که امرا و حاکمان برای حفاظت از شهر، اطراف آن حصار کشیدند و دروازه احداث کردند؛ فلسفه چهار دروازه شمیران، دولاب، شاه عبدالعظیم و قزوین در چهار گوشه پایتخت از همین مساله نشات می گیرد، آن زمان شمال تهران معروف به شمیران، منطقه ای ییلاقی و خوش آب و هوا بود که حکمرانان و شاهان زیادی را برای هواخوری و تفریح و حتی شکار به سمت خود می کشید.

جاری بودن رودخانه های پرآب و زلال در جای جای تهران، حیات و سرزندگی را در مسیر به همراه داشت، رودهای جاجرود، دارآباد و دربند با جاری شدن و ایجاد صدای دلنواز خود موجب سرسبزی درختان، باغات و تلطیف هوا می شدند اما امروزه جز باریکه ای آب از آنها باقی نمانده است، آن دوران جمعیت تهران بسیار اندک بود، بین سال های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۹ که مطالعات نخستین طرح جامع تهران آغاز شده بود جمعیت پایتخت بین دو تا سه میلیون نفر بود و طبیعت موجود نیز جوابگوی نیاز این تعداد جمعیت می شد اما امروز این جمعیت در حال رسیدن به مرز ۱۸ میلیون نفر است که مشکلات زیادی را برای منابع آب و هوایی پایتخت ایجاد کرده، این به آن معناست که دیگر توان اکولوژیک تهران به پایان رسیده و توانایی پذیرش جمعیت بیشتر و صنایع گسترده تری را ندارد.

اکنون به جای باغ های سرسبز و بیابان های سرشار از حیات، ساختمان های بلند با طرح و نقشه های مختلف سر برآورده اند، یکی سر به فلک کشیده و دیگری در یک طبقه که منظره نازیبایی را در کنار هم به وجود آورده اند؛ کمی آن سوتر از این ساختمان ها که عمدتا هم مسکونی اند؛ یک سری ساختمان های دیگری دیده می شود که شبانه روز از دودکش های آنها خطی سیاه به هوا بلند می شود و رقص کنان با هر وزش بادی به سمت شهر و ریه های پایتخت نشینان هدایت می شوند، برخی هم پسماندهای خود را در محیطی آنطرف تر دپو می کنند که شیرابه های آن به مرور وارد منابع آب و خاک و در نهایت غذای انسان ها می شود.

یک زمانی هوای تهران به لطافت و پاکی شهره بود اما اکنون جای نفس کشیدن ندارد، از یک طرف صنایع آلاینده در اطراف شهر و از سوی دیگر تردد خودروهای بی کیفیت و سوخت غیر استاندارد، نایی برای هوای تهران نگذاشته است، به اعتقاد کارشناسان دیگر توان طبیعی تهران تمام شده و قدرت خودپالایی آن پایان رسیده است، طبیعت به طور طبیعی به گونه ای عمل می کند که می تواند تا حد زیادی آلودگی را که وارد دشت و کوه می شود پاک کند اما اکنون حجم آلودگی به حدی زیاد است که دیگر این توان از طبیعت گرفته شده از این رو با کوچکترین تغییر در روند طبیعت شاهد بروز حجم زیادی آلودگی هستیم که آلودگی هوا نمونه بارز آن است.

شاید در گذشته مثلا با ورود هزار خودرو به معابر هوا آلوده می شد اما اکنون به حدی توان طبیعت کاهش یافته که مثلا با اضافه شدن ۱۰ خودرو و تردد آن در سطح شهر آلودگی به اوج می رسد، حال اگر عواملی طبیعی مانند وارونگی دما هم رخ دهد دیگر جایی برای نفس کشیدن باقی نمی ماند، این وضعیت برای سایر مولفه های زیستی مانند آب و خاک هم صدق می کند، با این وجود اما تمام اطراف شهر تهران به مزرعه صنایع تبدیل شده و بیشتر اتوبان های اطراف شهر به زیر کشت صنعت رفته است، البته برای جلوگیری از رسیدن به این شرایط ، قانون ممنوعیت استقرار صنایع و هر گونه واحد صنعتی و تولیدی در شعاع ۱۲۰ کیلومتری کلانشهرها از جمله تهران مگر با مجوز هیات وزیران، در سال ۱۳۴۶ به تصویب شورای اقتصاد وقت رسید اما وضعیت محیط زیست طوری است که به نظر می رسد این قانون یا اجرا نمی شود یا اینکه شهر به حدی گسترش یافته که به این واحدهای صنعتی که از گذشته بودند رسیده است که هر دو مورد جای تامل دارد.

در این میان یکی از صنایع آلاینده ، کارخانه های آسفالت است که منابع تولید کننده آلودگی هوا هستند و نقش مهمی در انتشار ذرات معلق و سایر آلودگی ها دارد، البته با توجه به توسعه شهرنشینی و صنعت، استفاده از آسفالت هم رو به افزایش است و امری اجتناب ناپذیر محسوب می شود، در گذشته بیشتر راهها خاکی بود اما امروز این ذائقه تغییر کرده و همه معابر باید آسفالت باشد، این در حالی است که کارخانه آسفالت ترکیبات آلاینده ای مانند گاز دی اکسید کربن و ذرات معلق گرد و غبار را در هوا پراکنده می کند، با این وجود چندی پیش شهرداری تهران اعلام کرد که عملیات نصب و راه اندازی دو کارخانه سیمان یکی در محدوده گرمدره و دیگری در منطقه ۱۳ شهرداری تهران آغاز شده است. این در حالی است که احداث این گونه صنایع مشمول ضوابط استقرار می شود که باید مجوز آنرا سازمان محیط زیست صادر کند اما رییس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران دراین باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: برای احداث این دو کارخانه آسفالت هیچ درخواستی از شهرداری تهران به محیط زیست تهران ارسال نشده است.

علیرضا رحمتی افزود: استقرار کارخانجات آسفالت در داخل شعاع ۱۲۰ کیلومتری شهرهای بزرگ ممنوع است مگر اینکه برای پروژه یا طرحی به صورت موقت لازم باشد که البته آنهم براساس ضوابط باید خارج از حریم شهر باشد داخل شهر امکان استقرار وجود ندارد مگر اینکه برای یک پروژه خیلی موقت مانند آزاد راه به مدت یک ماه باشد که البته همان هم نیاز به مجوز محیط زیست دارد تا کمترین آسیب متوجه محیط زیست شود.

تهران دیگر توانایی و ظرفیت استقرار صنایع آنهم آلاینده را ندارد چون تمام محورهای تهران - کرج زیر کشت صنعت رفته است.وی اظهار داشت: به استناد ماده ۱۱ قانون هوای پاک باید دستگاه های متولی صنایع از محیط زیست استعلام کنند و آن درخواست مطابق ضوابط ، قوانین و مقررات مورد برررسی کارشناسی قرار گیرد اما متولیان این دو کارخانه آسفالت در محدوده گرمدره و منطقه ۱۳ این کارها را انجام ندادند و درخواستی به محیط زیست استان تهران ارسال نکرده اند.

رحمتی تاکید کرد: در واقع نگاه ما به استقرار صنایع در شعاع ۱۲۰ کیلومتری کلانشهرها است، احداث هر گونه واحد صنعتی و تولیدی در شعاع ۱۲۰ کیلومتری ممنوع است مگر با مجوز هیات وزیران که مصوبه سال ۱۳۴۶ است و شورای اقتصاد وقت آنرا تصویب کرد، البته واحدهای دانش بنیانی که آلایندگی ندارند می توانند در شعاع ۱۲۰ کیلومتری مستقر شوند.

وی اظهار داشت: تهران دیگر توانایی و ظرفیت استقرار صنایع آنهم آلاینده را ندارد چون تمام محورهای تهران - کرج زیر کشت صنعت رفته است، در سراسر آزادراه های تهران - ساوه، تهران - قم، تهران - پاکدشت ، تهران - چرمشهر، تهران - فیروزکوه واحدهای صنعتی مستقر شده است، نکته مهم این است که جهت وزش باد غالب در تهران غرب به شرق است بنابراین فعالیت و استقرار صنایع آلاینده در غرب تهران اثر بسیار بدی بر هوای شهر تهران دارد چون تمام آلودگی ها با باد غرب به داخل شهر می آیند که این وضعیت در ۶ ماهه دوم سال شدت بیشتری دارد.

معاون مدیر کل حفاظت محیط زیست استان تهران افزود: دنبال این هستیم که به استناد ماده ۱۴ قانون هوای پاک صنایع آلاینده را از محدوده شهر تهران جابجا کنیم که اکنون پیگیر چند مورد هستیم که به علت آلودگی شدیدی که دارند باید از محدوده شهر تهران خارج شوند مانند کارخانه پشم سنگ که در منطقه ۲۲ تهران فعال است که محصولاتی مانند مواد نسوز و پشم شیشه تولید می کند و آلودگی زیادی به همراه دارد بر این اساس با جدیت دنبال خارج کردن این کارخانه از داخل شهر هستیم، البته چند بار به مجموعه این کارخانه اخطار داریم که باید حتما منتقل شود و اکنون کار از طریق شورای تامین شهرستان تهران در دست پیگیری است.

وی در پاسخ به اینکه جابجایی هزینه دارد آیا به صاحبان این کارخانه ها تسهیلات داده می شود گفت: برای این منظور در قانون هوای پاک سیاست های تشویقی هم در نظر گرفته شده که بر اساس آن واحدهایی که قصد انتقال و جابجایی دارند می توانند از آن استفاده کنند، در واقع وزارت صمت می تواند به آنها تسهیلات بدهد ضمن اینکه صندوق ملی محیط زیست هم برای انتقال به این صنایع کمک می کند اما اگر نخواهند جابجا شوند باید طبق ماده ۱۴ قانون هوای پاک سه درصد از درآمد سالانه خود را به عنوان عوارض آلایندگی پرداخت کنند.

رحمتی اظهار داشت: البته اکنون داخل شهر تهران واحد آلاینده شدید نداریم اما اطراف تهران آنهم با فاصله کم، از این نوع صنایع زیاد داریم که مشکل ساز هستند، صنایعی که داخل شهر تهران فعالند واحدهایی قدیمی و اصیل هستند که آلودگی شدیدی ندارند که حاد باشد و به طور مداوم نظارت عالیه بر فعالیت آنها انجام می شود اما در تلاشیم مواردی مانند کارخانه پشم سنگ که آلایندگی دارند از شهر خارج شوند یا حداقل آلودگی خود را کاهش دهند.

9014