تازیانه خشکسالی بر پیکر زخمی سدهای سرزمین خورشید + فیلم

به گزارش ایرنا، خشکسالی چند دهه است که بر ایران‌زمین سایه افکنده و در سال‌های اخیر نیز کم‌بارشی و آسمان خشک، وضعیت را حادتر کرده است به گونه‌ای که براساس آخرین آمار اعلام‌شده دفتر مطالعات پایه منابع آب، از ابتدای سال آبی جاری تاکنون - اول مهرماه سال ۱۴۰۱ تا نیمه اردیبهشت‌ جاری- ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور معادل ۱۸۸.۱ میلی‌متر بوده که این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت ۱۵ درصد کاهش دارد.

براساس همین گزارش، موجودی مخزن ۳۳ سد کشور کاهش داشته که از این میان حجم آب "سد دوستی" در خراسان‌رضوی با کاهش ۵۳ درصدی پس از سد "چاه‌نیمه" در استان سیستان‌وبلوچستان، با کاهش ۵۹ درصدی، دومین رتبه وضعیت حاد را در میان سدهای کشور دارد.

این درحالی است که در فروردین و نیمه اول اردیبهشت به طور معمول بیشترین حجم بارندگی ها ی نیمه نخست سال ثبت می شود اما در شرق کشور و به خصوص خراسان رضوی با کاهش چشمگیر بارندگی ها مواجه هستیم.

"سد دوستی" در خراسان‌رضوی با کاهش ۵۳ درصدی پس از سد "چاه‌نیمه" در استان سیستان‌وبلوچستان، که با کاهش ۵۹ درصدی رو به رو شده است، دومین رتبه وضعیت حاد را در میان سدهای کشور دارد.

در این شرایط پروژه های مختلف تامین آب باید توسط شرکتهای آبفا برنامه ریزی شود اما مهم‌تر از آن مدیریت مصرف و پرهیز از مصارف غیرضرور است و تا همراهی مردم نباشد گذر از شرایط تنش تابستان، امکانپذیر نخواهد بود.

رسیدن ذخیره آب سدهای خراسان رضوی به ۱۶ درصد

خراسان رضوی دارای ۳۲ سد فعال است که در شهرستان‌های تربت‌حیدریه، قوچان، مشهد، خواف، درگز، سبزوار، تایباد، تربت‌جام، چناران، سرخس، نیشابور، کلات و فریمان قرار دارند و این سدها این روزها وضعیتی خشک تر از همیشه را تجربه می کنند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در خصوص وضعیت آب سدهای استان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: متاسفانه حجم ذخیره آب سدهای استان با توجه به بارندگی‌های اخیر کاهشی است و هم اینک تنها ۱۶ درصد از حجم ذخیره سدهای استان آب دارد و حال آنکه این رقم در مدت مشابه پارسال ۲۹ درصد بود.

علیرضا طاهری افزود: حجم ذخیره سدهای استان یک میلیون و ۵۷۲ میلیون متر مکعب است که اکنون تنها ۲۴۶ متر مکعب آن آب دارد و این رقم نیز در مدت مشابه پارسال، با وجود اینکه استان یکی از خشک‌ترین سال های خود را تجربه می‌کرد، ۴۵۴ میلیون متر مکعب بود.

هم اینک تنها ۱۶ درصد از حجم ذخیره سدهای خراسان رضوی آب دارد که این رقم در مدت مشابه پارسال ۲۹ درصد بوده است.

وی اضافه کرد: میزان بارندگی در سال آبی جاری - از مهرماه ۱۴۰۱ تا کنون - ۹۳ میلی متر بوده است که این میزان نسبت به سال آبی گذشته ۳۱ درصد و نسبت به میانگین بلندمدت ۴۵ درصد کاهش دارد.

طاهری ادامه داد: میزان کسری مخازن آب زیرزمینی در خراسان رضوی ۹۲۸ میلیون متر مکعب است، وضعیت ۳۴ حوضه از مجموع ۳۷ حوضه آبریز استان بحرانی است و سطح آب زیرزمینی همچنان در حال افت است.

وی اضافه کرد: این در شرایطی است که ۹۰ درصد حجم آب مصرفی در استان از طریق چاه ها تامین می‌شود لذا صیانت از منابع آبی مهم است و برای گذر از شرایط تنش آبی طرح های مختلفی در دست اجراست اما در کنار اجرای این طرحها، مدیریت مصرف بسیار ضروری است.

طاهری افزود: چنانچه شهروندان همراهی لازم در مدیریت مصرف را داشته باشند، می توان از شرایط سخت تابستان امسال با کمترین مشکل عبور کرد، بر این اساس باید از مصارف غیرضروری بیشتر از همیشه جلوگیری شود.

تنش آبی گریبانگیر شهرها و روستاهای خراسان رضوی

به گزارش ایرنا، بیش از هزار روستای خراسان رضوی با بحران کم‌آبی مواجه هستند، که در شرایط اوج مصرف و نیز زمان های غیر از آن، تعدادی از این روستاها با تانکر آبرسانی می‌شوند.

طبق اعلام معاون بهره برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی، ساکنان ۳۶ شهر و ۴۰۰ روستای این استان هم اکنون با بحران و تنش آبی مواجه هستند.

مهدی جهان طلب افزود: تامین آب آشامیدنی، هم اکنون به بزرگترین دغدغه استان خراسان رضوی تبدیل شده است و تعدادی از روستاهای استان با تانکر آبرسانی می شوند.

وی ادامه داد: با توجه به مشکلات تامین آب باید مناطق شهری و روستایی که در محدوده یکدیگر هستند یک مجموعه آبرسانی تشکیل دهند و در صورت امکان و ایجاد شرایط لازم از ظرفیت منابع آبی موجود برای کاهش تنش و جبران کمبودهایِ هم بهره بگیرند.

ساکنان ۳۶ شهر و ۴۰۰ روستای این استان هم اکنون با بحران و تنش آبی مواجه هستند.

معاون بهره برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی تاکید کرد: رفع تنش و بحران آبی تنها با مشارکت همه بخش‌ها امکانپذیر است و تامین آب شرب محور اصلی توسعه بخش‌های مختلف استان خراسان رضوی است لذا باید به گونه ای برنامه ریزی کرد که بتوان از ظرفیت بین بخشی برای رفع مشکل نقاط گوناگون بهره گرفت.

جهان طلب افزود: شرکت آب و فاضلاب به دنبال خدمت به مردم است و در تقابل با آنان نیست و در تلاش است از همه ظرفیت‌های موجود برای کاهش مشکلات تامین آب آنان استفاده کند.

تابستانِ سخت آبی، پیشِ رویِ مشهد

۹۹ درصد پهنه شهرستان مشهد در وضعیت خشکسالی شدید و ۶٠ درصد از این گستره در وضعیت خشکسالی بسیار شدید است، ارائه خدمات آب و فاضلاب به کلانشهر مشهد و ۳۰۰ روستا در این شهرستان برعهده شرکت آب و فاضلاب مشهد است.

امسال نیز شرایط کم‌بارشی و خشکسالی در مشهد حادتر از سایر نقاط استان است به گونه ای که طبق اعلام مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد، میزان بارندگی در این کلانشهر طی سال آبی جاری نسبت به دوره آماری بلندمدت کاهش ۶۲ درصدی دارد، بنابراین شرایط تامین آب مشهد برای تابستان امسال بسیار سخت خواهد بود.

حسین اسماعیلیان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: میزان بارندگی در مشهد در سال آبی جاری (از مهرماه ۱۴۰۱ تاکنون) ۶۹.۵ میلیمتر بوده است که این میزان نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۴۵ درصد و نسبت به متوسط بلندمدت ۶۲ درصد کاهش یافته است.

میزان بارندگی در کلانشهر مشهد در سال آبی جاری نسبت به دوره آماری بلندمدت کاهش ۶۲ درصدی دارد.

وی با اشاره به افزایش میانگین دمای هوا در خراسان رضوی خاطرنشان کرد: میانگین دمای هوای استان در هفت ماه گذشته ۱.۳ درجه سلسیوس افزایش یافته که رقم بالایی است.

اسماعیلیان اضافه کرد: هم اینک ۲۳ درصد از ظرفیت ذخیره آب سدهای مشهد شامل "طُرُق، ارداک، کارده و دوستی" آب دارد و یکی از مهم‌ترین منابع تامین آب مشهد در سالهای گذشته سد دوستی بود، اما این سد اکنون گرفتار بدترین وضعیت بی‌آبی و خشکسالی در سال های اخیر است.

سد دوستی خالی از آب

سد دوستی، در مرز ایران و ترکمنستان، اکنون به دلیل کاهش بارندگی‌ها و ادامه روند خشکسالی‌ها، تنها به‌میزان ۱۳ درصد از ظرفیت خود آب دارد، این در حالی است که این سد سال های گذشته تا ۷۰ درصد از آب شرب مورد نیاز مشهد را تامین می‌کرده است.

سد دوستی، زمانی تا 70 درصد آب مشهد را تامین می کرد، که اکنون فقط ۱۳ درصد از حجم ذخیره آن آب دارد و تنها حدود ۳۰ درصد از این رقم قابل برداشت است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد در خصوص وضعیت سد دوستی به خبرنگار ایرنا گفت: در گذشته بخش زیادی از نیاز آبی مشهد از سد دوستی تامین می شد اما در حال حاضر فقط ۱۳ درصد از حجم ذخیره این سد آب دارد که تنها حدود ۳۰ درصد از این میزان قابل برداشت است.

اسماعیلیان افزود: حجم ذخیره سد دوستی یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون متر مکعب است که هم اینک تنها ۱۵۶ میلیون متر مکعب از این حجم آب دارد و از این میزان آب نیز ۱۰۰ میلیون متر مکعب قابل برداشت است، که نیمی سهم ایران و نیمی هم سهم ترکمنستان است.

وی اضافه کرد: پارسال نیز در شرایط خشکسالی قرار داشتیم اما تا ۴.۵ متر مکعب در ثانیه از سد دوستی برداشت می شد، این میزان امسال به ۲ متر مکعب در ثانیه کاهش یافته است.

برنامه‌ریزی برای گذر از تنش آبی

برای گذر از وضعیت خشکسالی و تنش آبی در تابستانِ پیشِ رو، پروژه ها و طرح های مختلفی توسط شرکت‌های آب و فاضلاب مشهد و استان در دست اجراست، اما همچنان مدیریت مصرف به عنوان اساسی ترین راهکار مورد تاکید است.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان رضوی در خصوص راهکارهای عبور از شرایط کم آبی اظهار کرد: در شرایطی که میانگین افزایش پشت سدهای کشور در سال جاری افزایش داشته است، اما این روند در خراسان رضوی روند کاهشی داشته است و استان های دیگر شرق کشور مانند سیستان و بلوچستان نیز وضعیتی مشابه ما دارند.

وزارت امور خارجه باید در رایزنی‌هایی با طرف ترکمنستانی، کشور همسایه را مجاب کند که برداشت آب از سد دوستی را به کمترین میزان برساند.

جواد خدایی افزود: طرح های مختلفی در دست اجرا است و برنامه های مختلفی از ماهها قبل مطرح و بررسی های زیادی پیرامون آن در حال انجام است اما عمق بحران و شرایط ویژه آبی در استان متفاوت از سالهای گذشته است و باید هوشیار بود، لذا چند راهکار اصلی مورد بررسی قرار گرفته که از آن جمله کاهش برداشت آب از سد دوستی توسط طرف ترکمنستانی و همچنین ساماندهی چاه های آب در سطح دشت مشهد است.

وی شرایط آبی خراسان رضوی به ویژه شهر مشهد را در سال جاری "حاد" خواند و گفت: با توجه به کاهش شدید ذخایر سد دوستی، مقرر شده است تا وزارت امور خارجه ما رایزنی‌هایی را با طرف ترکمنستانی انجام دهد و کشور همسایه را مجاب کند که برداشت آب از این سد را به کمترین میزان ممکن برساند.

معاون استاندار خراسان رضوی ادامه داد: طرف ترکمنستانی از آب سد دوستی برای مصارف کشاورزی استفاده می کند، لذا با توجه به اهمیت تامین آب شرب برای خراسان رضوی و کاهش شدید ذخایر سد دوستی، مقرر شده که علاوه بر پیگیری های گذشته وزارت نیرو، پیگیری موثری هم از سوی وزارت امور خارجه برای این امر و به حداقل رسیدن برداشت آب از سوی طرف ترکمنستانی دنبال شود.

خدایی تاکید کرد: مساله تامین آب امسال برای خراسان رضوی به ویژه شهر مشهد به صورت روزانه در قالب نشستهای مختلف با دست اندرکاران دنبال می شود و همه باید خود را با شرایط کم آبی امسال سازگار کنند، در هر صورت شرایط آبی استان به هیچ وجه عادی نیست و امسال باید سازگاری با کم آبی جدی تر دنبال شود تا بتوان از این دوره تنش عبور کرد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: برای تامین نیاز آبی تابستان مشهد در بخش شرب، امسال طرحهای مختلفی توسط وزارت نیرو، شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی و شرکت آبفای مشهد برنامه ریزی شده است که جابه جایی چاه ها، ساخت مخازن ذخیره آب شرب و اتصال چاه های دستگاه های اداری به منابع شرب از آن جمله است.

اسماعیلیان افزود: میزان بارش باران در این کلانشهر در سال آبی جاری نسبت به دوره آماری ۱۰ ساله، حدود ۶۰ درصد کاهش یافته و شهروندان باید بدانند در این شرایط نمی توان همانند سال های پیش آب مصرف کنند و باید رعایت بیشتری داشته باشند.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد اضافه کرد: سرانه مصرف خانگی در کلانشهر مشهد به ازای هر نفر ۱۲۵ لیتر در شبانه‌روز است و طبق استاندارد مصرف در شرایط حاد این میزان تا ۷۰ لیتر قابل کاهش است که هیچ خللی هم در مصارف شرب و بهداشتی ایجاد نمی کند.

وی ادامه داد: کولرهای آبی بسیار پرمصرف هستند و در صورت روشن بودن در بازه زمانی۲۴ ساعته، ۶۰۰ لیتر آب مصرف می کنند که معادل سرانه مصرف روزانه پنج نفر است، لذا شهروندان باید مدیریت کنند تا تنها در ساعات گرم روز از کولرهای آبی استفاده کنند.

منابع زیرزمینی توان اضافه برداشت ندارند

معمولا با کاهش منابع سطحی آب، برداشت از منابع زیرزمینی افزایش می یابد اما در خراسان رضوی منابع آب زیرزمینی نیز شرایط مناسبی ندارند و امکانی برای اضافه برداشت از این سفره ها وجود ندارد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: حجم برداشت آب از منابع سطحی و زیرزمینی در سال آبی ۱۴۰۱، به میزان چهار هزار و ۹۸۱ میلیون متر مکعب است که چهار هزار و ۳۸۷ میلیون متر مکعب از این میزان مربوط به منابع زیرزمینی و مابقی منابع سطحی است.

با وجود همه تلاش و برنامه‌ریزی دولت و دستگاههای مختلف برای تامین آب مورد نیاز شهروندان استان، بدون همکاری مردم در مدیریت مصرف، تلاش ها جواب نخواهد داد

طاهری افزود: با توجه به حجم برداشت آب از منابع زیرزمینی، میزان کسری مخزن سالانه منابع آبی زیرزمینی استان ۹۲۸ میلیون متر مکعب است.

وی از شهروندان درخواست کرد تا مدیریت مصرف آب را جدی تر از گذشته رعایت کنند تا از شرایط نگران کننده آبی در تابستان امسال با کمترین مشکل عبور کنیم.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان رضوی نیز اظهار کرد: دشت مشهد توان استخراج خارج از ظرفیت آب را ندارد و به موازات راهکار کوتاه مدت، باید پیگیر راهکارهای دیگر هم بود.

خدایی افزود: اراده ای برای تامین آب شرب از راهکار ناپایدار حفر چاه وجود ندارد و امیدواریم در کنار نزولات آسمانی و باران، برای تعادل بخشی و حفظ شرایط دشت، موضوع بهینه سازی مصرف آب و استفاده از پساب و تصفیه آب نیز، که از راهکارهای دیگر است و برخی از طرح های آن با حمایت دولت سیزدهم آغاز شده است، پیگیری شود.

وی اضافه کرد: در راهکار بلندمدت، موضوع انتقال آب دریای عمان به سمت مشهد در حال پیگیری است که علاوه بر تامین آب شرب، نیاز صنایع و بخش کشاورزی را هم مرتفع خواهد کرد.

در ۱۰ سال اخیر نیمی از نیاز آبی مشهد از منابع سطحی و نیمی از منابع زیرزمینی تامین می شد که این نسبت در سال گذشته به ۳۰ درصد منابع سطحی و ۷۰ درصد منابع زیرزمینی تغییر کرد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: وضعیت منابع آب زیرزمینی منطقه نیز نگران کننده است و نمی توان کسری آب را از این منابع جبران کرد.

اسماعیلیان اضافه کرد: حتی اگر وضعیت منابع آبی زیرزمینی مطلوب باشد باز هم برای برداشت از این منابع ممنوعیت های فنی وجود دارد لذا نباید به برداشت از آبهای زیرزمینی امید بست.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد افزود: در ۱۰ سال گذشته ۵۰ درصد از نیاز آبی مشهد از منابع سطحی و ۵۰ درصد از منابع زیرزمینی تامین می شد اما سال گذشته این نسبت به ۳۰ درصد منابع سطحی و ۷۰ درصد منابع زیرزمینی تغییر کرد.

وی تاکید کرد: منابع آب زیرزمینی در حال افت است و نمی توان کسری آب را از طریق این منابع جبران کرد، لذا مدیریت مصرف در این شرایط بسیار ضروری است و تنها با مدیریت مصرف می توان تابستان را بدون مشکل سپری کرد.

در مجموع گذر از شرایط تنش آبی و سازگاری با اقلیم، نیازمند عزمی ملی و استانی در اجرای پروژه های کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت است و همراهی شهروندان و مدیریت مصرف نیز در کنار اجرای پروژه ها، شاه کلید عبور از این شرایط است.