ظرفیت دشت لار در گردشگری/ مدیریت مناطق حفاظت شده، مردمی محور می‌شود

گروه جامعه ایرنا - دشت زیبای لار با پس زمینه سبز سیر و گل هایی به رنگ های زرد، آبی و قرمز در دامنه دماوند همیشه سرافراز ، زیبایی خیره کننده ای را به نمایش می‌گذارد، بعد از حدود ۲ ساعت رانندگی از سمت شرق تهران به منطقه ای می رسی که دور از هیاهوی پایتخت آغوشش را به رویت باز می کند، در نگاه اول عظمت و سرافرازی کوه دماوند خودنمایی می کند که با دیدن آن قله سفید ناخودآگاه شعر ماندگار آن دیو سپید پای در بند آن گنبد گیتی ای دماوند را زمزمه می کنی، شاید با خواندن آن می خواهی به آرامی به همگان بگویی که این کوه فقط یک کوه نیست بلکه غرور و عزت ایرانی در آن نهفته است و همیشه ماندگار خواهد بود.

کمی پایین تر از کوه، دشتی مخملی خودنمایی می کند که تا چشم کار می کند بوته های گَوَن با گل های ریز به رنگ بنفش در جای جای آن خفته و انواع گل های زیبا با رنگ های بهشتی با هر وزش بادی به رقص در می آیند، علف های بلندتر با هر حرکت باد به طرفی خم می شوند که این موجب می شود گاهی رنگشان سبز پررنگ و گاهی سبز کم رنگ شود که دل در هر بیننده ای را با خود می برد، دشت به حدی به قله کوه نزدیک است که وقتی در آن قدم می زنی گمان می کنی دماوند تو را در آغوش گرفته و از آن احساس امنیت می کنی، در واقع فاصله نزدیک با قله کوه دماوند از ویژگی های بارز پارک ملی لار است و قله دماوند از تمام نقاط پارک خودنمایی می‌کند.

تا آخر اردیبهشت ماه سکوت عمیقی در دشت حاکم است اما از اوایل خرداد و در نهایت تا نیمه های آن سر و صدایی از جنس عشایر و دام هایشان تمام دشت را فرا می گیرد، در این حالت در جای جای دشت سیاه چادرها و آغول گوسفندان برپا می شود، روزها هم گوسفندان در دشت رها می شوند تا از این سفره الهی که بی منت در اختیارشان است بخورند و با هر بع بعی شکرگزار باشند.

محیط زیست استان تهران با هدف آشنایی بیشتر خبرنگاران حوزه محیط زیست، تور گردشگری منطقه دشت لار را برگزار کرد؛ وقتی اتوبوس حامل خبرنگاران که برای شرکت در این تور گردشگری وارد دشت لار شد، با ترمزی سنگین ایستاد با مشاهده آن همه زیبایی، گویی غبار و سنگینی راه و همهمه شهر به یکباره از تن و جان همه زدوده شد و بچه ها با ذوق و شوق و سر و صدابی زیاد برای پیاده شدن از اتوبوس بی قراری می کردند تا هر چه زودتر بتوانند آن همه اکسیژن را به ریه های خود بکشند.

شاید نگاهی کوتاه به تاریخچه دشت لار و تبدیل شدن آن به پارک ملی بد نباشد، بخشی از دشت لار با مساحت ۲۷,۷۸۸ هکتار در دامنه غربی قله دماوند در استان‌های مازندران و تهران طی مصوبه شماره ۱۹۷ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۸۰/۷/۲۵ به عنوان پارک ملی معرفی شد، در سال ۱۳۵۹با اتمام ساخت سد لار در پارک ملی لار، قسمت زیادی از اراضی و مراتع دره لار در محدوده آبی دریاچه سد قرار گرفت که از مرتفع‌ترین دریاچه‌های انسان ساز است، حدود یک سوم آب شرب شهر تهران از رودخانه و دریاچه مصنوعی سد لار تامین می شود.

ماهی قزل آلای خال قرمز که از گونه های حمایت شده کشور محسوب می شود و در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت IUCN در طبقه در آستانه انقراض (EN) قرار دارد از گونه های منحصر بفرد پارک ملی لار به شمار می رود، تاکنون ۱۵۹ گونه جانوری از انواع پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان در این منطقه شناسایی شده‌ و خرس قهوه ای، پلنگ ایرانی، قزل آلای خال قرمز، کل و بز وحشی، افعی دماوند، افعی البرزی و کبک دری از گونه های جانوری شاخص در پارک ملی لار به شمار می روند.

این تابلو در نگاه اول بسیار زیباست اما یک نکته قابل تامل دارد و آن ظرفیت دشت و تعداد دام هایی است که سالانه وارد آن می شوند، اعلام شده که سالانه ۸۹ هزار راس دام مجاز وارد این عرصه می شود، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره گفت: دشت لار ظرفیت بسیار بالایی در بخش های مختلف تنوع زیستی و گردشگری دارد، همین منطقه دشت لار اگر هر جای دنیا بود هزینه خودش که هیچ هزینه تمام مناطق حفاظت شده کشور را تامین می کرد، اما ما چه استفاده ای از این منطقه می کنیم جز اینکه عده معدودی می توانند از آن استفاده طبیعت گردی داشته باشند و ماحصل آنهم مقداری زباله و پسماندهایی است که در طبیعت به جا می ماند و بعد هم تعدادی دامدار از طبیعت آن استفاده می کنند.

حسن اکبری افزود: این در حالی است که می توانستیم منطقه را با یک برنامه مدون در اختیار مردم قرار دهیم که هزینه حفاظت از این محل نیز به دست آید، البته اولویت امسال ما بر روی مردمی سازی و مشارکت مردمی در حفاظت از مناطق است از این رو با کمک وزارت میراث فرهنگی و گردشگری در حال بازنگری آیین نامه طبیعت گردی هستیم تا بتوانیم این ظرفیت را در کشور فراهم کنیم.

وی ادامه داد: البته مشارکت حفاظتی را از سال گذشته در مناطق تحت مدیریت سازمان آغاز کردیم که در این راستا کار تکثیر گونه در خطر انقراض گوزن زرد ایرانی را در لرستان با بخش خصوصی استارت زدیم، همچنین امسال در حاشیه منطقه توران در سمنان با کمک بخش خصوصی حفاظت مشارکتی بخش هایی از زیستگاه های مجاور توران و تکثیر آهو به عنوان طعمه یوزپلنگ را آغاز کردیم.

وی اظهار داشت: در پارک ملی خبر کرمان نیز در حال حفاظت مشارکتی هستیم، همینطور برای تکثیر جبیر در مرکز ایران هم در تلاشیم تا به روش مشارکتی کار را پیش ببریم، در جزیره فارور گونه ای آهو با نام آهوی کوهی زیست می کند که گونه ای از آهوی ایرانی است و فقط در این جزیره وجود دارد که برای حفاظت از آن هم در حال تدوین برنامه مشارکتی هستیم، در واقع در راستای بخشنامه رییس سازمان، تمام استان ها مکلف شده اند تا آخر سال یک پروژه حفاظتی مشارکتی داشته باشند یعنی پروژه ای که یک طرفش مردم ترجیحا جامعه محلی و طرف دیگرش سازمان حفاظت محیط زیست باشد، در دست اقدام داشته باشند، این از اولویت های ما است.

اکبری تاکید کرد: یکی از معضلات کشور در مدیریت مناطق، چرای بی رویه دام است، در همین دشت لار تا یک ماه دیگر خبری از این سرسبزی امروز نیست، عموما دامی که وارد زیستگاه ها می شود در بسیاری از مناطق مازاد بر ظرفیت مرتع است که خسارت زیادی را به محیط زیست وارد می کند از این رو در حال پیگیری موضوع هستیم، اگرچه جزو وظایف مستقیم وزارت جهاد کشاورزی و منابع طبیعی است.

با دستور رییس سازمان حفاظت محیط زیست تمام استان ها مکلفند تا پایان سال یک پروژه حفاظتی - مشارکتی داشته باشند که یک طرف آن مردم و طرف دیگر سازمان باشد.

وی افزود: برای این منظور، سامانه جامع محیط زیست را راه اندازی کردیم که در آن بخشی را با عنوان وضعیت مراتع داخل مناطق حفاظت شده و وضعیت چرای دام در نظر گرفتیم که در این بخش پیش بینی شده استان ها موظفند کسانی که حقوق عرفی دارند را مشخص کنند و تعداد دامدار و دام ها و همچنین نقشه پراکنش آنها را در این سامانه وارد کنند، در ادامه موظفند که در فصل چرا هم آنها را دوباره پایش و نتایج را وارد این سامانه کنند، این جزو آیتم هایی است که استان ها بابت آن ارزیابی می شوند.

اکبری ادامه داد: به همین دلیل است که استان ها مجبورند پایش کنند و در صورتی که چرای مازاد صورت بگیرد اخطار دهند و اگر لازم باشد به دادگاه معرفی کنند، البته این کار در حوزه مناطق چهارگانه انجام می شود و ما در خارج از مناطق چهارگانه یعنی حدود ۸۹ درصد از خاک کشور، فقط می توانیم از سازمان مرتبط آن مطالبه گری داشته باشیم به همین دلیل است از سال قبل مکاتباتی را با وزارت جهاد کشاورزی شروع کردیم که آنها را متقاعد کنیم به وظایف قانونی آنها در زمینه حوزه تعادل دام و مرتع که برای آنها پیش بینی شده عمل کنند.

وی تاکید کرد: در حوزه حیات وحش و تخریب زیستگاه به شدت کمبود قانون داریم، قانون حفظ تنوع زیستی مربوط به سال ۱۳۴۶ با نام قانون شکار و صید است، آن زمان مشکل اصلی شکار و صید بود و برای همین منظور این قانون را نوشتند و بسیار هم مترقی است اما به درد امروز نمی خورد، آن روزها نه اتوبان بود، نه معادن اینقدر فعال بودند، این معضلات وجود نداشت و طبیعت هم اینقدر تخریب نمی شد الان به شدت نقص قانون داریم که برای حفاظت محیط زیست باید با جدیت بیشتری در این زمینه وارد عمل شویم.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: یکی از نقص هایی که داریم، محدود بودن اطلاعات ما درباره نقشه های پراکنش گونه های در خطر انقراض کشور است بر این اساس پروژه کلانی را تعریف کردیم و در حال آغاز کردن آن با دانشگاه ها هستیم تا بر این اساس نقشه گونه های شاخص حیات وحش کشور تهیه شود برای اینکه در ارزشگذاری اقتصادی، ارزیابی توان اکولوژیک مورد استفاده قرار بگیرد و مهمتر از آن اینکه بتوانیم نقشه کریدورهای حیات وحش را تهیه کنیم.

وی اظهار داشت: مثلا بسیار می شنویم که در منطقه ای پلنگ با جامعه محلی تعارض پیدا کرد و تلف شد، علت این است که اینها گونه هایی هستند که قلمرو وسیعی دارند و محدود به مناطق حفاظت شده نمی شوند بنابراین از مناطق چهارگانه خارج و مسیرهایی را می روند که تحت کنترل ما نیستند از این رو با جامعه شهری، محلی و دامداران تعارض پیدا می کنند و در نهایت تلف می شوند و یا در شرایطی قرار می گیرند که دیگر از چرخه طبیعت خارج می شوند بنابراین اگر بتوانیم امسال تهیه نقشه کریدورها را شروع کنیم و در یک بازه زمانی یک ساله و نیمه تمامش کنیم می تواند در مدیریت گونه های در خطر انقراض که امروزه چالش زیادی دارند، بسیار مورد استفاده قرار بگیرد.

ضرورت جلب مشارکت های مردمی در حفاظت از مناطق چهارگانه

همچنین مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران گفت: با توجه به اینکه مناطق تحت مدیریت محیط زیست استان تهران که مشتمل بر ۳ پارک ملی، ۳ اثر طبیعی ملی، ۳ منطقه حفاظت شده و یک پناهگاه حیات وحش بوده دارای ظرفیت گردشگری و طبیعت گردی بالایی است، ضرورت دارد تا تلاش کنیم مشارکت مردم را برای حفظ این ذخائر ارزشمند تنوع زیستی جانوری و گیاهی جلب کنیم.

علیرضا مزینانی با تأکید بر اینکه بخشی از آب شرب شهر تهران از دریاچه سد لار تامین می شود، افزود: ماهی قزل آلای خال قرمز که از گونه های حمایت شده کشور محسوب می شود و در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در طبقه در آستانه انقراض قرار دارد از گونه های منحصر بفرد پارک ملی لار به شمار رفته و تاکنون ۱۵۹ گونه جانوری از انواع پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان در این منطقه شناسایی شده‌ که خرس قهوه ای، پلنگ ایرانی ، کل و بز وحشی، افعی دماوندی، افعی البرزی و کبک دری از گونه های جانوری شاخص در پارک ملی لار به شمار می روند.

مناطق تحت مدیریت محیط زیست استان تهران که مشتمل بر ۳ پارک ملی، ۳ اثر طبیعی ملی، ۳ منطقه حفاظت شده و یک پناهگاه حیات وحش بوده دارای ظرفیت گردشگری و طبیعت گردی بالایی است، ضرورت دارد تا تلاش کنیم مشارکت مردم را برای حفظ این ذخائر ارزشمند تنوع زیستی جانوری و گیاهی جلب کنیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران با اشاره به اینکه طبیعت ما با تغییرات اقلیمی و دخالت های انسانی همواره دستخوش آسیب و صدمات بوده، خاطر نشان کرد: موضوعاتی همچون ورود غیر مجاز و بیش از توان منطقه و مرتع، گردشگری غیر مسئولانه، شکار غیر مجاز، تغییر کاربری و ساخت و سازهای احتمالی و آلودگی آب از جمله تهدیدات اساسی این منطقه محسوب شده که در این زمینه خبرنگاران می توانند با روشنگری و فرهنگسازی کمک شایانی به محیط زیست کنند.

وی گفت: انتظار ما از خبرنگاران حوزه محیط زیست این است که افکار عمومی را به استفاده درست و اصولی و مشارکت هرچه بیشتر در حفاظت از طبیعت و محیط زیست سوق دهند تا با یک کار جمعی بتوانیم اصل ۵۰ قانون اساسی را در انتقال این امانت به نسل های بعدی محقق کنیم.

۹۰۱۴