رَج به رَج؛ گره به گره؛ روایتگری از خلاقیت و ظرافت

وقتی سخن از هنرهای دستی دیار قومیت‌ها به میان می‌آید، هنر فرش مثل ستاره‌ای می‌درخشد، رنگ، بافت و تنوع طرح‌های فرش در این دیار روشنایی بخش هر چشمی است.

حرف از گره که می شود بی شک مشکلات در ذهن انسان تداعی می کند اما در این دیار گره های قالی که بر دار نقش می بندند، بی گمان هرگره اش روایتگر شور و عشقی بی انتهاست، اینجا دستان پر هنر و مهر بانوان استانی است که هرگره ای که می بافند آسمان را به زیر پایت می‌کشاند دریا را آن سوتر بی پروا رها می‌کند و گاهی یک دشت گل رنگ به رنگ می پاشد به زیر قدم هایت.

گره‌های ریز و درشتی که با ترک های دست، هزاران نقش را بر قالی می گستراند و بر پیکر دارها می نشیند و آنجایی که گره‌ هنر و خلاقیت در تار و پود فرش دوروی ترکمن بیداد می کند، تو را به تماشای این اثر جاویدان فرا می خواند.

با هر گره در گره از نخ سرخ و عنابی، لاکی و نیلی، آبی و سبز رج به رج با رقص سرانگشتان با ظرافت و هنرمندانه فرش بافان که عمده آنها در مرز این دیار ساکن هستند شکوه تاروپود این هنر اصیل فاخر ایرانی را در برابرت جان می بخشند و با دست نوازش بر قوس «اسلیمی»ها گویی گل های قالیشان به یکباره شکوفه می دهند.

آنگاه که از روی دفتر مشق گل ها رج به رج طرحی نو می زنند نغمه آمدن بهار را در گوششان زمزمه می کنند تا نقشی خوش پدید آید و با این نقش خوش هر نگاهی دلداده و مسحور نظاره بار دیگر بر تاروپود این باغ هزاران رج شود.

و آنها اینگونه گل های رنگارنگ بهار را با گل های رنگارنگ نارنج و ترنج و شقایق ماندگار می کنند و خستگی هایشان را رج می زنند و دلبستگی هایشان را می بافند و نخ به نخ شعرهایشان را از دفتر گل ها می نویسند.

آری، هنرمندانی که بیشترین وقت خود را با بافت فرش می گذرانند و با آوازهای محلی نقشی بر قالی می زنند و با این امید که با تمام شدن گره هایی که بر فرش می زنند، گره ای از مشکلات آنها باز شود.

بی تردید زنان قالی‌باف ترکمن اثرهای با ارزشی با استفاده از ابزار ساده، مواد و رنگ طبیعی نوعی شاهکار هنری خلق می کنند که نمایش این فرش‌ها در موزه‌های معتبر جهان این موضوع را ثابت می‌کند.

هنر قالی‌بافی در مناطق مرزی خراسان شمالی یکی از هنرهای اصیل و جذابی بوده که از دیرباز با دستان هنرمند مردمان این سرزمین در هم تنیده شده است و این هنر به صورت سنتی و سینه به سینه به نسل‌های امروزی انتقال‌ یافته است.

شاهکار طرح‌های بر دار گویی شعرهایی هستند که به زبان تصاویر سروده شده‌اند و تو این زیبایی شعرها را مدام با نگاهت زمزمه می کنی و زمزمه این شعر حال دلت را به راه می کند.

رازو جرگلان مهد فرش ایران

هنر قالی بافی در مناطق مرزی خراسان شمالی یکی از هنرهای اصیل و جذابی بوده که از دیرباز با دستان هنرمند مردمان این سرزمین در هم تنیده شده است و این هنر به صورت سنتی و سینه به سینه به نسل‌های امروزی انتقال‌یافته است.

خاستگاه اصلی فرش ابریشم دو رو در روستای دویدوخ شهرستان مرکزی و ترکمن نشین راز و جرگلان است و با وجود ناشناخته بودن یا کمتر شناخته شدنش از جمله هنرهای ظریف و منحصر به فردی است که قابلیت معرفی به جامعه جهانی را دارد.

مسوول اداره فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در خصوص ظرفیت های فرش این خطه می گوید: امروزه پنج هزار بافنده فرش ترکمن در این استان و اغلب در منطقه جرگلان فعالیت دارند؛ پنج هزار نفری که بیشتر آن ها را زنان و دختران تشکیل می دهند و ۵۰۰ نفر از این بافندگان به بافت قالیچه دورو مشغولند و سالانه تا سه هزار متر قالیچه نیز تولید می کنند.

ولی الله تازیکی می افزاید: یکی از اقدامات دولت سیزدهم، معرفی ظرفیت های موجود در فرش از جمله فرش دستباف خراسان شمالی در عرصه بین المللی است که در این زمینه در دی ماه سال ۱۴۰۰ هفته فرش در نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۰ با حضور یک کنسرسیوم و معرفی هشت برند فرش کشور از جمله فرش دوروی استان همراه شد.

وی عنوان می کند: دولت در این باره تلاش داشت تا در این رویداد فرش دستباف ایران به دوران اوج خود در تجارت جهانی بازگردد. در این باره پس از رایزنی با مرکز ملی فرش ایران فرش دوروی خراسان شمالی به عنوان یکی از هشت برند کشور در نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۰ معرفی شد.

به گزارش ایرنا، اکسپو یا نمایشگاه جهانی، مجموعه نمایشگاهی است که هر پنج سال یک‌بار در یکی از کشورهای مختلف جهان برگزار می‌شود و هر کشور دستاوردهای گوناگونش را در گذشته، حال و آینده به نمایش می‌گذارد.

مسوول اداره فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی اضافه می کند: یکی دیگر از اقدامات ارزنده دولت برای معرفی ظرفیت های موجود در صنعت فرش، برگزاری جشنواره های مختلف است، پارسال نخستین جشنواره ملی قالی فاخر در شهر اصفهان برگزار شد و سه تخته فرش دستباف تولیدی فعالان این استان در این جشنواره خوش درخشید.

بافت ماهانه چهار هزار و ۴۰۰ مترمربع فرش

خراسان شمالی به لحاظ تنوع قومیت ها و فرهنگ ها، ظرفیت های بسیار بالا در تولید فرش دستباف دارد و شاهد تنوع در این زمینه از جمله فرش کردی، ترکی و ترکمن هستیم و فرش ابریشم دو رو که در منطقه راز و جرگلان این استان تولید می شود هم ظرفیت بسیار بالایی برای این منطقه محسوب می شود.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی با بیان سیمایی از حوزه فرش استان در ادامه می افزاید: رسیدگی به قالی بافان استان در دولت سیزدهم شدت گرفت و با حمایت هایی که انجام شد منجر به بافت ماهانه چهار هزار و ۴۰۰ متر مربع فرش توسط ۲۷ هزار بافنده در استان شد.

حسین حاجی بگلو می گوید: در مجموع هشت اتحادیه صنفی، ۱۱ شرکت تعاونی فعال فرش دستباف و یک تشکل مردم نهاد به عنوان کانون فرش دستباف در استان فعالیت می کنند و در مجموع ماهانه در استان، فرش تمام ابریشم ۲۰۰ متر مربع، ظریف کرک و ابریشم ۳۰۰ متر مربع، فرش تجاری(۲۵ تا ۴۰ رج) یکهزار و ۵۰۰ متر مربع، درشت بافت ۲ هزار متر مربع، گبه ۳۰۰ متر مربع و تابلو فرش ۱۰۰ متر مربع بافته می شود.

وی می افزاید: ۸۵ واحد تولیدی در هنر صنعت فرش دستباف استان فعال است که از این تعداد؛ ۶ واحد رنگرزی، ۱۰ واحد ابزار فرش دستباف، ۱۰ واحد مرمت و تکمیل فرش، ۱۸ واحد فروش مواد اولیه فرش، ۲ واحد قالیشویی فرش دستباف، چهار واحد طراحی فرش و ۱۵ کارگاه متمرکز قالیبافی و ۲۰ واحد فروش فرش دستباف را عهده دار هستند.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی می گوید: همچنین ۱۵ هزار و ۷۰۲ نفر از ۲۷ هزار بافنده فعال استان دارای کارت صلاحیت فنی و حرفه‌ ای هستند.

در این استان ۸۵ واحد تولیدی در هنر صنعت فرش دستباف فعال است که از این تعداد ۶ واحد رنگرزی، ۱۰ واحد ابزار فرش دستباف، ۱۰ واحد مرمت و تکمیل فرش، ۱۸ واحد فروش مواد اولیه فرش، ۲ واحد قالیشویی فرش دستباف، چهار واحد طراحی فرش و ۱۵ کارگاه متمرکز قالیبافی و ۲۰ واحد فروش فرش دستباف را عهده دار هستند.

همچنین هشت اتحادیه صنفی، ۱۱ شرکت تعاونی فعال فرش دستباف و یک تشکل مردم نهاد به عنوان کانون فرش دستباف در استان فعالیت می کنند.

بیستم خرداد (۱۰ ژوئن) روز جهانی صنایع‌دستی نام‌گذاری شده است و این روز در ایران، روز ملی فرش هم نامیده می‌شود.

خراسان شمالی با یک میلیون نفر جمعیت در شمالشرق کشور واقع است که ۴۴ درصد جمعت آن روستایی هستند.