به گزارش ایرنا، آیین رونمایی از جدیدترین آلبوم استاد محسن نفر با عنوان «ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی» سه‌شنبه (۳۰ خرداد) با حضور علی فروزانفر معاون هنری حوزه هنری، میلاد عرفان‌پور مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری، بهزاد عبدی آهنگساز، سیدمحمد عبدالحسینی خواننده و شاعر و امیرحسین سمیعی آهنگساز و خواننده و جمعی از هنرمندان و علاقه‌مندان موسیقی در تالار مهر حوزه هنری برگزار شد. اجرای مراسم برعهده پدرام جوادزاده آهنگساز بود که مراسم رونمایی را با یادی از هنرمند فقید مرحوم نصرالله ناصح‌پور استاد موسیقی سنتی، آغاز کرد.
اهتمام حوزه هنری حفظ موسیقی ایرانی است
رئیس مرکز موسیقی حوزه هنری در این آیین اظهارداشت: استاد محسن نفر نیاز به تعریف و توصیف ندارند و از صاحب سبک‌ترین هنرمندان موسیقی معاصر کشورمان و صاحب آثار جریان‌سازی در این دهه است که بارها مورد تأیید استادان موسیقی کشور قرار گرفته است.
عرفان‌پور گفت: ردیف موسیقی ایران، استخوان‌بندی موسیقی ایرانی است. اگر ما برنامه‌ریزی لازم برای حفظ آن نداشته باشیم و از اساتید بزرگی همچون استاد نفر حمایت نکنیم، طبعا این ردیف به فراموشی سپرده می‌شود. کما اینکه آفاتی هم این میراث کهن را در برگرفته است.
مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری افزود: کاری که استاد نفر کردند در مقایسه با طبع متداول و مزاج رایج روزگار، ازخودگذشتگی یک هنرمند محسوب می‌شود که ساعت‌ها و روزها وقتش را به حفظ این میراث اختصاص دهد به جای اینکه برای ارتقا چهره خودش و ساخت آثاری که به ذائقه روز نزدیک است تلاش کند.امیدواریم این ازخودگذشتگی هم مورد استفاده هنرجویان و شاگردان قرار بگیرد و هم سرمشقی برای جوان‌ترها باشد که این مسیر را ادامه دهند.
وی بیان کرد: قرار نیست همه بضاعت متولیان موسیقی در ذائقه بازار موسیقی محصور بماند. اهتمام ما حفظ موسیقی ایرانی است. هرچند گونه‌های دیگر موسیقی و مخاطب هم مدنظر ماست. حس می‌کنیم هر موضوعی در جای خودش باید دیده شود و توجه ما به مخاطب روز نباید موجب منحرف شدن ما از امور اولویت‌دار شود که سرمایه‌ای برای آینده فرهنگ ایران است.
پیش بردن کاروان موسیقی
سیدمحمد عبدالحسینی شاعر و خواننده نیز در این آیین با ذکر خاطره‌ای از دهه شصت اظهارداشت: هر وقت تلویزیون را روشن می‌کردیم، هر دو شبکه در تسخیر تصانیف استاد نفر بود. در آن زمان هم نوع انتخاب‌های استاد نفر جالب بود.
وی گفت: صحبت از هفت دستگاه موسیقی است، هفت دستاویز برای رهایی از چمبره خاک و رسیدن به افلاک. کار موسیقی فاخر، ما را از خاک به افلاک بردن است. یکی از عمده‌ترین مشکلاتی که دوستان ما با حوزه ردیف دارند این است که همه کسانی که در حوزه ردیف کار کردند جسم و پوسته ردیف را فهمیدند اما برای به روح ردیف رسیدن، یک شور و حال دیگر می‌خواهد.
عبدالحسینی افزود: ردیف یک جسم و یک روح دارد. اطلاعاتی که استاد نفر در زمینه ردیف دارد چه بسا دیگران هم داشته باشند، آگاهی دارند اما باور ندارند. بین دانستن، آگاهی و باور تفاوت‌های فراوانی است. یکی از تفاوت‌های استاد نفر باورمندی وی به کارش است. به نظرم در ۳۰-۴۰ سال گذشته یکی از افرادی که کاروان موسیقی متفکرانه را با همه سختی‌ها پیش برده استاد نفر است.
حضور مغتنم
در ادامه مراسم، علی فروزانفر معاون هنری حوزه هنری در سخنانی کوتاه با بیان اینکه حضور اساتیدی همچون محسن نفر در حوزه هنری برای این نهاد مغتنم است از حضور و فعالیت این آهنگساز و موسیقیدان در حوزه هنری تشکر کرد.
سرگشتگی نسل امروز نسبت به موسیقی ایرانی
امیرحسین سمیعی آهنگساز و خواننده نیز در این آیین گفت: رسیدن به یک مجموعه جامع که بتواند هم ابعاد آموزشی و هم ابعاد تاریخ‌نگاری و ثبت هنری داشته باشد کار بسیار دشواری است. ما با نسلی مواجه هستیم که به نوعی دچار سرگشتگی نسبت به موسیقی ایرانی به سر می‌برد. پس انتشار چنین آثاری در شرایط کنونی بسیار ارزشمند است.
وی افزود: ما وقتی آثار استاد نفر را می‌شنویم، به نوعی نخستین چیزی که تجسم می‌کنیم این است که یک فیلسوف دارد برای ما وصف می‌کند. تابه حال این نگاه خصوصاً برای موسیقی ایرانی وجود نداشته است. من هم افتخار شاگردی و توفیق همسایگی این بزرگوار را از کودکی داشتم که یکی از مهمترین افتخارات زندگی من است.
سمیعی بیان کرد: فکر می‌کنم مهمترین تأثیر این مجموعه پرکردن فاصله‌ای است که بین سرگشتگی نوجوان و اساسا انسان امروز برای درک موسیقی ایرانی با آن مواجه می‌شود و این اتفاق بسیار مثبتی است. کسی این مجموعه را جمع‌آوری می‌کند که ریشه‌های موسیقی ایرانی را درک کرده است؛ همچنین دنیای امروز و کنشگری دهه شصت و پنجاه و موزیسین‌های که وارد رشته موسیقی می‌شوند را می‌شناسد. عملا در حوزه موسیقی ایرانی موسیقی ما، به به شدت مصرف‌گرا شده است. همین است که سعی می‌کند به پیوست‌های موسیقی‌های الکترونیک نزدیک شود.
ردیف در مسیر آهنگسازی یک منزلگاه است
بهزاد عبدی آهنگساز نیز در این آیین با یادآوری خاطرات خوش کلاس‌هایی که با استاد نفر داشته است خطاب به وی گفت: اگر من اُپراهای مولوی و حافظ را نوشتم از شما دارم. به این خاطر که ردیف در مسیر آهنگسازی یک منزلگاه است؛ برخی در آن منزلگاه می‌مانند و جای می‌گیرند، عده‌ای هم مثل من چیزهایی برمی‌دارند و عبور می‌کنند اما اگر توشه‌ای که از آن منزلگاه برمی‌داری توشه درستی باشد، مثل من که سال‌ها خارج کشور زندگی و کار کردم، افتخارم این است که موسیقی‌ای می‌نویسم که بوی ایرانی دارد.
عبدی افزود: خوشحالم موسیقی‌هایی که نوشتم رنگ و بوی ایرانی دارند، چون منزلگاهی که استاد نفر برای من آماده کرده بودند منزلگاهی بود که توشه خوبی برای خودم فراهم کردم که بتوانم آهنگسازی کنم. این آلبوم استاد نفر که به سمع شما می‌رسد از لحاظ تکنیکی خیلی سخت است.
وی بیان کرد: استاد نفر آهنگساز است. سال ۱۳۶۶ که شمس الضحی آمد و قبلش هم ای عاشقان آمده بود؛ چنان کارهای فاخری است که تصور نمی‌کنم کسی روی کار وی بتواند کار بسازد. نکته آخر اینکه استاد نفر موسیقی کلاسیک غربی را خیلی خوب می‌شناسد. می‌گویند تفاوت موسیقی ایرانی با موسیقی کلاسیک این است که موسیقی کلاسیک فلسفی و موسیقی ایرانی حال و احوال است؛ استاد نفر وقتی ردیف را اجرا می‌کند، فلسفه پشت ردیف را بیان می‌کند. مبنایش فکری است. موسیقی ایرانی فکر دارد و اساسش تفکر است. من هم سعی کردم در اُپراهایی که نوشتم این را لحاظ کنم.
هنر شاخصه اصلی فرهنگ
بخش پایانی مراسم به سخنان استاد محسن نفر اختصاص داشت که ابتدا یادی کرد از استاد موسی معروفی که تصنیف‌های بسیار زیبایی از وی در حافظه کتبی و شفاهی ما محفوظ است. به گفته نفر مهمترین کاری که استاد معروفی انجام داد این بود که مجموعه نغمه‌ها و آواها را درباره موسیقی، با تاریخ و جغرافیا کار کرد.
این نوازنده پیشکسوت تار و سه‌تار بیان کرد: انتشارات اقبال حدود پنجاه سال قبل کتابی چاپ کرده بود با عنوان تاریخ ۱۰ هزار ساله ایران، اگر مملکتی ۱۰ هزار سال تمدن دارد، یکی از مشخصه‌های تمدن، فرهنگ و بازوی توانای فرهنگ، هنر است. اگر کشوری ۱۰ هزار سال ایستاده و در مقابل حملاتی همچون حمله مغول و امثالهم برپا بوده است و مغولان متوحش را اهلی کرده است؛ همه دستاورد این تمدن و فرهنگ است. شاخصه اصلی این، هنر است.
وی اظهارداشت: امکان ندارد در این تمدن ۱۰هزار ساله، هنر مقتدر وجود نداشته باشد. اگر ما تمدن ۱۰ هزار ساله داشته باشیم باید راز بقای آن تمدن را، فرهنگ آن بدانیم. فرهنگ، کشتزار و آبشخور تمدن است. اگر فرهنگ نباشد هیچ تمدنی باقی نمی‌ماند. همانطور که شاخصه تمدن فرهنگ است، شاخصه فرهنگ هم هنر است. فرهنگ موجب بقای تمدن است.
موسیقی سند زنده بودن
به گفته نفر، موسیقی ما یکی از سندهایی است که حکایت از زنده بودن فرهنگ ۱۰هزار ساله ما دارد. اگر شما بقیه هنرها را در نظر بگیرید، هنرهای تجسمی، تذهیب، تجسمی، نمایشی و… اینها زاده فرهنگ اسلامی است. از بین همه اینها، موسیقی است که عمری مساوی ۱۰ هزار سال دارد.
این موسیقیدان افزود: ابن خلدون در مقدمه فلسفه تاریخش جمله زیبایی دارد که می‌گوید؛ یک تمدن آنگاه به فرهنگ و هنر روی می‌آورد که از آسایش و دوام و بقای سیاسی اقتصادی برخوردار باشد. یعنی از حیث سیاسی توانسته باشد به سامان برسد و دشمنان داخلی و خارجی را دفع کرده و از حیث اقتصادی توانسته باشد معاش معتدلی برای مردمانش فراهم کرده باشد؛ اگر این دو خطر را از سر بگذراند آن وقت به فرهنگ و هنر رو می‌کند.
وی با بیان اینکه اگر ما تمدن ۱۰ هزار ساله داریم، این تمدن به فرهنگش متکی است و فرهنگ هم بر هنر متکی است، اظهارداشت: یکی از نمونه‌های این فرهنگ، موسیقی است. تاریخ موسیقی را که می‌خوانیم، از باربد، نکیسا و بامشاد… آنان اساتید طراز اول هستند که قطعا خودشان شاگردان اساتید بزرگی بودند. این سلسله تا بی‌نهایت ادامه دارد.
نفر گفت: ما مفتخر هستیم که موسیقی ما همپای تمدن ۱۰ هزار ساله خویش بوده است. از نقاشی ۱۰ هزار سال پیش جز نقش برجسته‌هایی نمانده است حتی مکتوبات در کاروزار جنگ‌ها از بین رفته‌اند اما تنها صداست که می‌ماند. موسیقی ما موسیقی ما همپای تمدن است. اگر اکنون زبان فارسی داریم تا قیامت مدیون فردوسی هستیم. اگر خدمت فردوسی نبود، زبان فارسی در تندباد حوادث تاریخ باقی نمی‌ماند. هر جا زبان هست صدا هم هست. مادامی که زبان فارسی باقی مانده صدا هم بوده و صدای این زبان موسیقی ماست. تنها صداست که می‌ماند. این صدا در طول ۱۰ هزار سال مانده است.
ردیف، قانون موسیقی است
آهنگساز آلبوم‌های «وصل مستان» و «شمس الضحی» افزود: قطعا این موسیقی که ۱۰ هزار سال مانده نظام و قانون و اصولی داشته است. قانون و نظام موسیقی ما غیر از ردیف چه می‌تواند باشد؟ ردیف یک منبع من درآوردی نیست. مثل خود زبان، کار جمعی است. این صداها هم بعد از ۱۰ هزار سال بدون قانون و نظام مقدور نبوده بماند.
وی بیان کرد: قانون فقط ردیف موسیقی ماست. مجموعه آواها کار یک نفر نیست. ردیف ما مثل مجموعه‌ای است که امانت داری در آن نقش مهمی دارد. یعنی اگر کسی ردیف‌دان بوده است، اهمیت داشته چقدر امانتدار بوده و از ذائقه شخصی خودش کمتر مایه گذاشته است. هر اندازه امانتداری نزد یک استاد ردیف بیشتر باشد محترم‌تر است. تفاوت آهنگسازی با روایت‌گری ردیف در این است که وفادار و امانتدار باشد به آنچه از استادش به دستش رسیده است.
نفر اظهارداشت: مجموعه نواها و نغمه‌ها که با تاریخ و قدمت ۱۰ هزار ساله به عنوان ردیف و معنای قانون و نظام و اصول موسیقی ما مطرح است کار یک شخص نیست. اگر ما مدعی تمدن ۱۰ هزار ساله هستیم، موسیقی ما همراه این فرهنگ بوده، این همان ردیف است، ردیف همان قانون موسیقی ماست. در جهان، فرهنگ ایران را با فرش می‌شناسند، هرچند کوتاهی کردند، باید فرهنگ ایران را از موسیقیش شناخت. صدایی که ۱۰ هزار سال مانده است. ردیف قانون موسیقی ماست که با آن می‌توان ایران را شناخت و اثبات کرد که فرهنگ ما ۱۰ هزار ساله است.
نظر شما