به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، اهمیت علم‌سنجی و ثبت آن امروزه تاحدی است که پایگاه‌های مختلفی از بیش از نیم‌قرن پیش برای ثبت دستاوردهای مکتوب مختلف دانشمندان ظهور کرده‌اند. این پایگاه‌ها سهم عمده‌ای در اشتراک علم دارند.
یکی از این پایگاه‌ها، پایگاه استنادی آی‌اس‌آی (Institute for Scientific Information) یا موسسه اطلاعات علمی است که از سال ۱۹۶۰ در آمریکا تاسیس شد. این پایگاه مجلات علمی و دانشگاهی را نمایه می‌کند که شاخص‌های مشخصی داشته باشند و اطلاعات و نمونه مقالات آن معمولا توسط دانشمندان و سیاست‌گذاران کشورهای مختلف استفاده می‌شود.
بر اساس اطلاعات مختلف حدود ۲۲ میلیون مقاله در رشته‌های متفاوت در این پایگاه ثبت شده و استفاده از آنها بر اساس قوانین مشخص از جمله داشتن حق اشتراک ممکن است. پایگاه استنادی آی‌اس‌آی مخزن بزرگی از داده‌ها و اطلاعات علمی و دقیق از سراسر جهان است.
البته آی‌اس‌آی تنها پایگاه استنادی نیست و پایگاه‌های دیگری مانند اسکوپوس (Scopus) نیز در سال‌های اخیر مطرح شده‌اند. اسکوپوس اواخر سال ۲۰۰۴ توسط الزویر، ناشر هلندی ایجاد شد. این پایگاه بیشتر روی چکیده و استناد متون متمرکز است و منابع این متون را نیز نشان می‌دهد. این پایگاه همچنین نزدیک به ۳۶ هزار و ۴۰۰ عنوان از ۱۱ هزار و ۶۷۸ ناشر در سراسر جهان را نمایه کرده است که از مجموع عناوین، ۳۴ هزار و ۳۴۶ عنوان از نشریات فقط مروری در حوزه‌های موضوعات عالی؛ علوم زندگی، علوم اجتماعی، علوم فیزیک و بهداشت و درمان است.
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نیز در سال ۱۳۸۷ و با تصویب شورای گسترش آموزش عالی در شیراز تاسیس شد و یک پایگاه اطلاعاتی است که نشریات علمی و دانشگاهی را تحت پوشش دارد و تمرکز بیشتر این پایگاه همانطور که از نامش برمی‌آید، بر نشریات و تولید علم در جهان اسلام است.
به گفته معاون پژوهشی وزارت علوم، ایران ۱۳۵ مجله نمایه شده در اسکوپوس دارد که از این تعداد، ۱۰۱ مجله نمایه شده در پایگاه علمی اسکوپوس در طول ۲۰ سال تا ابتدای دولت سیزدهم و تعداد ۳۴ مجله در دولت سیزدهم بوده است.
رسول رکنی‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، در مورد اهمیت ثبت مقالات در پایگاه‌های استنادی مختلف و پایگاه آی‌اس‌آی (Institute for Scientific Information) اظهار داشت: باید دید جامعه علمی چطور از طریق دانشگاهیان سراسر جهان، شکل گرفته است. جامعه‌ای که قواعد روشن و مشخصی دارد. زیرا علم امروز دارای هویت جمعی و جاری است و کسی نمی‌تواند در گوشه‌ای منزوی بنشیند و بگوید من کار علمی جدی انجام می‌دهم.
استاد نمونه کشوری به تعریف جامعه علمی (Scientific Community) پرداخت و در این مورد گفت: نهاد علم و دانشگاه برای خود قواعدی دارد؛ از جمله موسسه‌ای در این جامعه شکل گرفته به نام پایگاه آی‌اس‌آی که نشریات را فهرست می‌کند و معیارهایی برای نشریات باکیفیت قرار می‌دهد و به جامعه علمی اطلاع می‌دهد کدام مجلات کیفیت مناسبی دارند و حتی افراد مسئول حوزه نشر مجلات علمی را راهنمایی می کند که چطور مجلات خود را به سطح مناسبی برسانند.
این نهاد به طور طبیعی مورد تایید همه کشورهای جهان به خصوص کشورهای پیشرفته است که سعی می‌کنند به نحوی کارهای علمی را از طریق مجلاتی که آی اس آی مشخص کرده است، پیش ببرند.
وی با طرح این سوال که چرا جامعه علمی معمولا دستاوردهای خود را در قالب مقالات چاپ می‌کند، گفت: این کار صرفا به دلیل مفهومی به نام ارزیابی یا رای دادن همکاران (peer review) به یک دستاورد علمی صورت می گیرد؛ چرا که باید مشخص شود این دستاورد با توجه به قواعد علمی چقدر می‌تواند در توسعه علم جهان موثر باشد. زیرا امروز کاری از نظر علمی مهم است که نهاد علم آن را تایید کند.
البته فرقی هم ندارد نهاد تاییدکننده داخلی یا خارجی باشد، می توان شبیه همان نهاد را در داخل کشور ایجاد کرد و مجلات و مراکزی که پژوهش‌ها را چاپ می‌کنند باید دوباره مطابق با دسته‌ای از معیارها پژوهش را ارزیابی کرده و قابل چاپ بدانند، زیرا جامعه علمی می‌خواهد وثاقت یک محصول علمی برای او تضمین‌شده باشد و اینطور نباشد وقتی سراغ یک مجله می‌رود یا مقاله‌ای را می‌خواند، تردید داشته باشد که این مقاله درست است یا خیر و به طور کلی این روند به افراد کمک می‌کند مقاله‌ای که در مجله‌ای منتشرشده و توسط داوران حرفه‌ای مرور شده، حتما از میزانی از صحت و وثاقت برخوردار است.
نظر شما