خانواده و ضرورت گفت و گوی بین نسلی 

در عین حال لازمه گفت و گوی بین نسلی خانواده ، بازسازی و بروزرسانی آن با مجهز شدن والدین به دانش اطلاعاتی نوین و سواد رسانه‌ای است.

امروزه همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی نسل های جامعه و ارتباطات و تعاملات آنها تحت تاثیر ظهور و توسعه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی و جهان رسانه ای شده است.

یکی از کنش های مهم در شکل گیری اختلال و شکاف ارتباطی بین نسل والدین و فرزندان ، عدم توانمند سازی والدین برای درک و پذیرش ارزش ها و درک جهان زندگی نسل فرزندان است.

کارشناسان فرهنگی و اجتماعی معتقدند که برای کنشگری فعال و اثرگذار و برقراری تعاملات مطلوب و ارزش آفرین بین نسلی در جامعه نوین باید فرایند گذار و مهاجرت نسلی به ویژه نسل والدین به دنیای نوین بصورت آگاهانه و هدفمند طی شود.

نسل والدین باید بتواند با تغییرات سبک زندگی سازگار شوند و در میدان و فضای مشترک ارتباطات و تعاملی نوین با نسل جدید فعالانه حضور یابند و مشارکت کنند.

خانواده که پیش تر و در دوران قبل از نقش‌آفرینی اینترنت در نیمه دوم قرن بیست، مهم‌ترین و قدرتمندترین نهاد نظام اجتماعی به شمار می‌رفت و در سامان دادن و بازتنظیم مناسبات فردی و اجتماعی از مرجعیتی ویژه برخوردار بود، اکنون و با توسعه روزافزون فناوری اطلاعات که نسل‌های جدیدی از انسان‌ها و در پی آن نسخه‌هایی تازه از روابط را در پهنه اجتماع پدید آورده و به علت دست به گریبان شدن با چالش‌های نوپدید، مرجعیت خود را از کف داده و به حاشیه رانده شده است.

جلوه های بسیار بارز این کشاکش‌ها را می توان در روابط فرزندان در بیشتر خانواده ها مشاهده کرد، فضایی که صحنه رویارویی تمام عیار فرزندان (نمایندگان نسل دیجیتال) با پدران و مادران

(نمایندگان دنیا و نسل های پیش از دیجیتال) است.

در عین حال باید یادآور شد که؛ فرزندان تمام نیازها و خواسته هایش اعم از شغل، موقعیت ازدواج و تشکیل خانواده و استقلال و رفاه را یکجا از خانواده مطالبه می کند و چنانچه خانواده توان پاسخگویی به این همه نیاز را نداشته باشد ، مستعد انواع مختلفی از مشکلات و آسیب ها و تنش ها می شود.

دولت و راهکارهای توان افزایی اقتصادی خانواده

یکی از اولویتها در برنامه دولت ، سر و سامان دادن به مشاغل خانگی به ویژه بانوان سرپرست خانوار و اشتغال آفرین است که با برنامه ریزی های انجام شده از اینگونه مشاغل برای کمک به رشد این خانوارها حمایت ویژه می شود.

یکی دیگر از برنامه های دولت در راستای توان افزایی خانواده، طرح ایجاد کسب و کارهای پایدار خانوار محور در معاونت امور بانوان و خانواده رئیس جمهور است که در استان لرستان نیز در شهرستان های مختلف از جمله بروجرد و دلفان این طرح اجرا شده است.

کسب مهارت و دانش افزایی والدین مانع فاصله بین نسلی

دنیای پرشتاب دیجیتال در کنار سختی های اقتصادی توان خانواده را در فراگیری مهارت های ارتباطی و کسب دانش برای پر کردن فاصله بین نسلی درون خانواده ها کاهش می دهد.

کارشناسان معتقدند ؛ راهکاری عاجل برای حراست از نهاد خانواده، بازسازی و بروز رسانی آن است، مجهز شدن والدین به دانش اطلاعاتی نوین و سواد رسانه‌ای است که با گشودن باب تعامل بین والدین و فرزندان مانع تبدیل شدن شکافت نسلی به تضاد و تقابل این نسل‌ها می‌شود.

سوال اصلی این است که؛ ایا این کاهش ارتباطات و تعاملات موثر در خانواده و ضعف گفتگو میتواند به تغییر جایگاه خانواده در تربیت و پرورش فرزندان و تضعیف نقش مرجعیت والدین در والدگری منجر شود؟

پروین زمانی ، پژوهشگر اجتماعی در این راستا و در خصوص زمینه های تضعیف نقش مرجعیت خانواده و والدین می گوید: عامل اقتصادی در خانواده یکی از مهمترین عوامل است که می تواند به تشدید این شکاف ارتباطی و گفتگویی کمک کند به این معنا که وقتی پدر و مادر خانواده برای تامین نیازهای خانواده و فرزندان مجبورند ساعات زیادی را در بیرون خانواده سپری کنند و بخاطر خستگی و بی حوصلگی ،سرزندگی و انرژی لازم را برای ارتباط مفید با فرزندان خود را ندارند.

وی با بیان اینکه عامل دیگر به کاهش فراغت جمعی خانواده باهم بر می گردد اظهار کرد: قبلا در خانواده افراد بصورت مهمانی یا تفریح دسته جمعی اوقات فراغت خود را سپری می کردند و این باعث انسجام و همبستگی بیشتر و افزایش ارتباطات بیشتر اعضا در درون خانواده و حتی با دیگر بستگان هم می شد و سرمایه اجتماعی خانواده را افزایش می داد ولی امروزه به مدد تکنولوژی افراد بیشتر اوقات را در فضای مجازی سپری می کنند.

زمانی یادآور شد: با رشد تکنولوژی و تغییر ارزش ها و تغییر وضعیت اقتصادی،نقش والدین در جایگاه تعلیم و تربیت فرزندان کمرنگ شده است به شکلی که پدر و یا مادر که قبلا به عنوان دانای خانواده برای فرزندان و طرف مراجعه انها برای پاسخ به سوالات بودند تغییر نقش یافته و مورد توجه قرار نمی گیرند و فرزندان آنها را صاحب اطلاعات بروز نشده و یا مهارت هایی قدیمی می دانند که کاربرد زیادی در دنیای امروز ندارد.

این پژوهشگر اجتماعی در خصوص پیامدهای چنین شکاف ارتباطی در خانواده گفت: نبود تعامل و گفت و گو در خانواده منجر به آسیب های اجتماعی همچون اختلاف های خانوادگی، اختلالات رفتاری و روانی، ترک خانه توسط فرزندان، اختلال در رشد شخصیت فرزندان و کاهش دلبستگی های بین اعضای خانواده می شود.

راهبردهای لازم برای ترمیم شکاف گفت و گویی

این جامعه شناس گفت: تامین منابع اجتماعی و اقتصادی لازم برای خانواده جهت تامین نیازهای خود یکی از راهکارهای ترمیم فاصله بین اعضای خانواده است ؛ بطوریکه خانواده ها بتواند با تامین این منابع فرصت کافی برای ارتباط و تعامل و گفتگوی موثر با اعضای خود را داشته باشد و اقتدار تضعیف شده والدین نیر با داشتن این منابع بازیابی شود.به رسمیت شناختن همدیگر و احترام نسل ها به ارزشها و خواسته های یکدیگر در درون خانواده و جلوگیری از برچسب گزاردن به یکدیگر و گفتگو با هم جهت رسیدن به نقطه تعادلی در خواسته ها بین دونسل است که بتوانند با رضایت نسبی در کنار هم مسالمت امیز زندگی کنند.

زمانی افزود: کمک به رشد آموزش ها و مهارت گفتگویی و ارتباطی در تمام سطوح جامعه اعم از پدران و مادران و فرزندان بطوریکه اعضای مختلف خانواده در کارگاههای آموزشی با یکدیگر فرایند گفتگو را تمرین نموده و بیاموزند چگونه خواسته های خود را مطرح نموده و بر سر چگونگی محقق کردن خواسته ها گفتگو کرده و به همدیگر گوش بدهند از دیگر راهکارهای حل این مشکل است.

اینترنت و در ادامه آن سربرآوردن شبکه‌های اجتماعی به مثابه بزرگ‌ترین جلوه همه‌گیری فناوری در عصر جدید، همه نهاد های نظام اجتماعی (خانواده، دین و مذهب، حقوق، اقتصاد، تعلیم و تربیت، سیاست) را دچار دگرگونی کرد. از یاد نبریم که در جامعه‌ای ناتوان از گذار و فرسوده در آوردگاه سنت و مدرنیته که پا در قیر سنت و معلق در سپهر مدرنیته، خانواده همچنان بستر امن امیدها و آرزوها و در امان ماندن از خیل خطرات و صدماتی است که فرزندان را به کمین نشسته‌ است و سرایی بر آسودن و فضایی برای با هم بودن است آن هم در روزگاری که همه چیز فرد را به گذشتن و گسستن و در لاک خویش خزیدن فرامی‌خواند.

از سال ۱۳۸۶ روز ۲۵ ذیحجه به عنوان روز ملی خانواده و تکریم بازنشستگان در تقویم رسمی کشور درج شده است.