دوباره ماه محرم رسید و کتیبه‌های عاشورایی باز این چه شورش است در کوچه و خیابان‌های شهرها و روستاهای کشورمان زینت‌بخش مجالس حسینی می‌شود و هر کس در تلاش است تا ارادت خود را به سیدالشهدا(ع) و اصحاب باوفایش به شکلی انجام دهد. فردا، ۲۸ تیر مصادف با اولین روز از سال ۱۴۴۵ قمری و نخستین روز از ماه محرم است؛ روزی که امام رضا (ع) به ریّان بن‌شبیب فرمود محرّم، ماهی است که اهل جاهلیّت به احترام آن، ظلم و جنگ را حرام کرده بودند ولی این اُمّت، احترام آن و احترام پیغمبر خود را حفظ نکردند، و در این ماه اولاد او را کشتند و زنانش را اسیر و اموالش را غارت کردند.
دوستداران و عاشقان سیدالشهدا (ع) در قالب هیات های عزاداری، چند روز قبل از رسیدن ماه محرم، خیمه های عزا را برپا کرده و خود را آماده برگزاری جلسات شور و شعور حسینی می کنند. آنچه در این میان مهم است، توجه به دستورات دینی و سفارش های بزرگان برای زنده نگه داشتن ذکر مصیبت و نوحه سرایی در عزای عزیز فاطمه است. اینک که در آستانه ماه محرم و عزای حسینی قرار داریم، ارادت خود را با مروری بر احکام عزاداری در این ماه به آستان آن حضرت تقدیم می کنیم. در اینجا مهمترین و پرکاربردین سوالات با پاسخ های رهبر معظم انقلاب را در این زمینه یادآوری می کنیم:
عزاداران از ایجاد مزاحمت برای همسایگان بپرهیزند
سوال: از ساختمان حسینیه صدای قرائت قرآن و مجالس حسینی، بسیار بلند پخش می شود؛ به‌طوری که صدای آن از بیرون شهر هم شنیده می شود و این امر منجر به سلب آسایش همسایگان شده است و مسئولین و سخنرانان حسینیه اصرار به ادامه آن دارند، این عمل چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر چه اقامه مراسم و شعائر دینی در زمان های مناسب در حسینیه از بهترین کارها و جزو مستحبات مؤکد می باشد ولی واجب است برگزارکنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذیّت و ایجاد مزاحمت برای همسایگان بپرهیزند؛ هرچند با کم کردن صدای بلندگو و تغییر جهت آن به طرف داخل حسینیه باشد.
سوال: نظر شریف حضرتعالی نسبت به ادامه حرکت دسته های عزاداری در شب های محرم تا نصف شب همراه با استفاده از طبل و نی چیست؟
پاسخ: به راه انداختن دسته های عزاداری برای سیدالشهدا و اصحاب او (علیهم‌السلام) و شرکت در امثال این مراسم امر بسیار پسندیده و مطلوبی است و از بزرگترین اعمالی است که انسان را به خداوند نزدیک می کند ولی باید از هر عملی که باعث اذیّت دیگران می شود و یا فی نفسه از نظر شرعی حرام است، پرهیز کرد.
آیا حضور زنان در دسته‌های عزاداری جایز است؟
سوال: آیا جایز است زنان با حفظ حجاب و پوشیدن لباس خاصی که بدن آنان را بپوشاند، در دسته های سینه‌زنی و زنجیرزنی شرکت کنند؟
پاسخ: شرکت زنان در دسته های سینه زنی و زنجیر زنی شایسته نیست.
سوال: آیا خواندن زن در مجالس عزاداری با علم او به اینکه مردان نامحرم صدای او را می شوند، جایز است؟
پاسخ: اگر خوف مفسده باشد، باید از آن اجتناب شود.
سوال: شنیدن صدای گریه و شیون نامحرم که در عزای اهل بیت علیهم السلام است (باتوجه به کنار هم بودن قسمت زنانه و مردانه هیئت) برای مردان چه حکمی دارد؟
پاسخ: در صورتی که مفسده ای نداشته باشد، فی نفسه اشکال ندارد.
سوال: برهنه شدن مردان در سینه زنی به شرط اینکه نامحرم نباشد، اشکال دارد؟
پاسخ: شایسته است عزاداری به شیوه مرسوم و سنتی ـ که با لباس انجام می گرفته ـ برگزار گردد.
استفاده از آلات موسیقی در عزاداری
سوال: استفاده از آلات موسیقی مانند اُرگ و سنج و غیر آنها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: استفاده از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود.
نقل وقایع عاشورا در عزای حسینی
سوال: در بعضی از هیأت های مذهبی مصیبت هایی خوانده می شود که مستند به مقتل معتبری نیست و از هیچ عالم یا مرجعی هم شنیده نشده است و هنگامی که از خواننده مصیبت از منبع آن سؤال می شود، پاسخ می دهند که اهل بیت(ع) اینگونه به ما فهمانده اند و یا ما را راهنمایی کرده اند و واقعه کربلا فقط در مقاتل نیست و منبع آن هم فقط گفته های علما نمی باشد بلکه گاهی بعضی از امور برای مدّاح یا خطیب حسینی از راه الهام و مکاشفه مکشوف می شود، سؤال من این است که آیا نقل وقایع از این طریق صحیح است یا خیر؟ و در صورتی که صحیح نباشد، تکلیف شنوندگان چیست؟
پاسخ: نقل مطالب به‌صورت مزبور بدون اینکه مستند به روایتی باشد و یا در تاریخ ثابت شده باشد، وجه شرعی ندارد مگر آنکه نقل آن به عنوان بیان حال به حسب برداشت متکلّم بوده و علم به خلاف بودن آن، نداشته باشد و تکلیف شنوندگان نهی از منکر است به شرطی که موضوع و شرایط آن نزد آنان ثابت شده باشد.
ترک نماز به بهانه شرکت در عزاداری جایز نیست
سوال: اگر بعضی از واجبات از مکلّف به سبب شرکت در مجالس عزاداری فوت شود مثلاً نماز صبح قضا شود، آیا بهتر است بعد از این در این مجالس شرکت نکند یا اینکه عدم شرکت او باعث دوری از اهل بیت (علیهم‌السلام) می شود؟
پاسخ: بدیهی است که نمازِ واجب، مقدم بر فضیلت شرکت در مجالس عزاداری اهلبیت (علیهم‌السلام) است و ترک نماز و فوت شدن آن به بهانه شرکت در عزاداری امام حسین (علیه‌السلام) جایز نیست، ولی شرکت در عزاداری به‌گونه ای که مزاحم نماز نباشد، ممکن و از مستحبات مؤکد است.
مراسم شبیه خوانی
سوال: در حسینیه ها و مساجد بیشتر مناطق به‌خصوص روستاها مراسم شبیه خوانی به اعتبار اینکه از سنت های قدیمی است، برگزار می شود که گاهی اثر مثبتی در نفوس مردم دارد، این مراسم چه حکمی دارند؟
پاسخ: اگر مراسم شبیه خوانی مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشد و مستلزم مفسده هم نباشد و با توجه به مقتضیات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشود، اشکال ندارد ولی در عین حال بهتر است که به جای آنها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسینی و مرثیه خوانی برپا شود.
استفاده از طبل و سنج
سوال: استفاده از طبل و سنج و شیپور و همچنین زنجیرهایی که دارای تیغ هستند در مجالس و دسته های عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر استفاده از زنجیرهای مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و یا باعث ضرر بدنی قابل توجهی گردد، جایز نیست ولی استفاده از شیپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد.
استفاده از آلات موسیقی
سوال: استفاده از آلات موسیقی مانند ارگ (از آلات موسیقی و شبیه پیانو است) و سنج و غیره آنها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: استفاده از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود.
استفاده از عَلم
سوال: در بعضی مساجد در ایام عزاداری از عَلَم های متعددی استفاده می شود که دارای تزئینات زیاد و گرانبهایی است و گاهی موجب سؤال متدینین از اصل فلسفه آنها می گردد و در برنامه های تبلیغی خلل ایجاد می کند و حتّی با اهداف مقدس مسجد، تعارض دارد. حکم شرعی در این رابطه چیست؟
پاسخ: اگر قرار دادن آنها در مسجد با شئونات عرفی مسجد منافات داشته باشد و یا برای نمازگزاران مزاحمت ایجاد کند، اشکال دارد.
سوال: اگر شخصی عَلَمی را برای عزاداری سیدالشهدا (علیه السلام) نذر کرده باشد، آیا جایز است مسئولین حسینیه از قبول آن خودداری کنند؟
پاسخ: این نذر، متولّی حسینیه و هیأت امناء آن را ملزم به قبول عَلَم نمی کند.
سوال: استفاده از عَلَم در مراسم عزاداری سیدالشهدا (علیه‌السلام) با قرار دادن آن در مجلس عزا یا حمل آن در دسته عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: فی‌نفسه اشکال ندارد ولی نباید این امور جزء دین شمرده شوند.
وهن مذهب در عزای حسینی جایز نیست
سوال: اگر انسان در زیارتگاه‌های ائمه(علیهم السلام) خود را به زمین بیاندازد و همانند بعضی از مردم که صورت و سینه خود را بر زمین می مالند تا از آن خون جاری شود و به همان حالت وارد حرم می شوند، عمل کند چه حکمی دارد؟
پاسخ: این اعمال که به عنوان اظهار حزن و عزاداری سنّتی و محبت ائمه (علیهم السلام) محسوب نمی شوند، از نظر شرعی اعتباری ندارند، بلکه اگر منجر به ضرر بدنی قابل توجه و یا وهن مذهب شوند، جایز نیست.
سوال: در روز عاشورا مراسمی مانند قمه زنی و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار می شود که علاوه بر اینکه باعث بدنام شدن مذهب شیعه اثنی عشری در انظار علما و پیروان مذاهب اسلامی و مردم جهان می شود، ضررهای جسمی و روحی هم به این اشخاص وارد می کند و همچنین موجب توهین به مذهب می گردد، نظر شریف حضرتعالی در این‌باره چیست؟
پاسخ: هر کاری که برای انسان ضرر داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد، حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفی نیست که بیشتر این امور باعث بدنامی و وهن مذهب اهل بیت(علیهم‌السلام) می شود و این از بزرگترین ضررها و خسارت هاست.
سوال: آیا قمه زدن به‌طور مخفی حلال است یا اینکه فتوای شریف حضرت عالی عمومیت دارد؟
پاسخ: قمه زنی علاوه بر اینکه از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی شود و سابقه ای در عصر ائمه (علیهم‌السلام) و زمان های بعد از آن ندارد و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم (علیه‌السلام) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می شود. بنا بر این در هیچ حالتی جایز نیست.
لطمه زدن به بدن در عزاداری
سوال: آیا لطمه زدن به بدن در عزاداری ها جایز است؟
پاسخ: لطمه زدن در عزاداری اگر ضرر قابل توجهی بر بدن داشته باشد و یا موجب وهن مذهب یا مؤمنین یا مراسم عزاداری معصومین (علیهم السلام) باشد، جایز نیست و در هر حال بهتر است مؤمنین مراعات شؤون عزاداری معصومین (علیهم السلام) بویژه سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین (علیه السلام) را بنمایند.
سوال: هروله کردن و گفتن ذکر ائمه بصورت تند و پشت سر هم (شور) جایز است؟
پاسخ: اگر موجب وهن مذهب یا مراسم عزاداری معصومین «علیهم السلام» نباشد فی نفسه اشکال ندارد
سوال: معیار شرعی ضرر اعم از جسمی یا روحی چیست؟
پاسخ: معیار، ضرری است که در نظر عرف، قابل توّجه و معتنابه باشد.
سوال: زنجیرزدن به بدن همانگونه که بعضی از مسلمانان انجام می دهند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر به نحو متعارف و به‌گونه ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود اشکال ندارد.
سوال: اگر شخصی در روضه ابا عبد الله(علیه السلام) از خود بی خود شده و به سر و صورت خود لطمه وارد کند و ضرر قابل توجهی به بدن خود وارد سازد، آیا این کار اشکال دارد؟
پاسخ: اگر در موقع لطمه زدن حقیقتاً بی‌اختیار بوده، اشکال ندارد.
سوال: آیا مالیدن گِل به سر و صورت در ایام عزاداری اشکال دارد؟
پاسخ: اگر به نحو متعارف و به گونه ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود، اشکال ندارد.
سیاهپوش کردن مساجد
سوال: آیا سیاه پوش کردن مسجد و پوشیدن لباس مشکی در مراسم عزاداری کراهت دارد؟
پاسخ: سیاهپوش کردن مساجد و پوشیدن لباس مشکی در ایام عزاداری خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) به منظور تعظیم شعائر الهی و اظهار حزن و اندوه موجب ترتب ثواب الهی است؛ در هر صورت کراهت پوشیدن لباس سیاه در غیر نماز ثابت نیست.
خرید و فروش در عاشورا
سوال: خرید و فروش در روزهای تاسوعا و عاشورا چه حکمی دارد؟
پاسخ: فی نفسه حرام نیست، لکن شایسته است شخص به عزاداری اشتغال داشته باشد و خود را از ثواب بزرگ محروم نسازد.
احکام مسائل مالی در عزاداری
سوال: باقی‌مانده اموالی که به عنوان هزینه های مراسم عاشورای امام حسین (علیه‌السلام) جمع آوری می شود، در چه موردی باید خرج شود؟
پاسخ: می توان اموال باقی‌مانده را با کسب اجازه اهداء کنندگان آنها در امور خیریه مصرف کرد و یا آنها را برای مصرف در مجالس عزاداری آینده نگه داشت.
سوال: آیا جایز است در ایام محرم از افراد خیّر اموالی را جمع آوری کرد و با تقسیم آنها به سهم های مختلف، قسمتی را به قاری قرآن و مرثیه‌خوان و سخنران داد و باقی‌مانده را برای برگزاری مجالس مصرف کرد؟
پاسخ: اگر با رضایت و موافقت صاحبان اموال باشد، اشکال ندارد.
سوال: آیا می توان از اموال بیت المال برای مراسم عزاداری استفاده کرد؟
پاسخ: به طور کلی این گونه امور تابع قوانین و مقررات اداره مربوطه می باشد و تخلف از آن جایز نیست؛ و اگر بر طبق قوانین و مقررات باشد، مانع ندارد.
سوال: پول های ریخته شده در گهواره علی‌اصغر (ع) را صرف چه کارهایی می‌توان نمود؟ آیا می‌توان صرف مسجد یا صرف خرید دستگاه پرژکتور برای مسجد کرد؟
پاسخ: باید در همان جهتی که نذر کننده یا هدیه کننده منظور نموده (مانند برگزاری مجالس روضه‌خوانی برای آن حضرت)، مصرف شود.
عزاداری برای شهدای مدافع حرم
سوال: در برخی از هیئت ها، مراسم عزاداری برای مدافعان حرم یا مسائلی از این قبیل شکل می گیرد حال سوال این است که آیا سینه زدن برای این شهدای بزرگوار جایز است یا فقط می توانیم برای ائمه(ع) سینه زنی کنیم؟
پاسخ: اشکالی ندارد، یاد شهدا، یاد ائمه (علیهم السلام) و یاد خدا محسوب می شود.
نظر شما