به گزارش ایرنا، یکی از عوامل تاثیرگذار بر نگرش جامعه، باورهای دینی و مذهبی است و واقعه کربلا با ارزش‌های نهفته در آن جزو اعتقادات اثرگذاری بوده که جنبه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه را در بر می‌گیرد.
از همین رو هنر تعزیه یا شبیه‌خوانی به عنوان نمایش آیینی - مذهبی از گذشته‌های دور تاکنون به خاطر موفقیت در انتقال پیام مخاطبان فراوانی داشته است.
حسینیه امام رضا (ع) یا مدرسه شوکتیه در شهر بیرجند یکی از بناهای اصیل تاریخی است که قدمت آن بیش از ۱۲ دهه بوده و در پژوهش مشترک ۲ تن از محققان بیرجندی آمده است: اگرچه حسینیه شوکتیه در طول زمان، کاربری‌های توامان آموزشی و مذهبی داشته است اما فضای کالبدی آن همچنان که ایده اولیه بنا گواهی می‌دهد برای برگزاری مراسم مذهبی و آیینی تعزیه مناسبت دارد.
مفید شاطری و راضیه آرزومندان در مقاله‌ای با عنوان «پیوند آیین تعزیه (شبیه‌خوانی) با عناصر کالبدی در حسینیه شوکتیه بیرجند» نوشته‌اند: این بنای تک ایوانی با صحن وسیع، رواق‌ها، طاق نماهای پیرامونی و سکوی مستطیل شکل میان صحن در حال حاضر نیز می‌تواند پاسخگوی کاربری آیینی در زمینه برگزاری مراسم تعزیه، شبیه‌خوانی و سایر مراسم ملی و مذهبی باشد.
این بنا طی چهار سال از ۱۳۰۸ ه. ق تا ۱۳۱۲ ه. ق ۱۲۶۹ ه. ش تحت عنوان حسینیه شوکتیه توسط محمد ابراهیم خان علم (شوکت الملک دوم) ساخته شد و در ماه ذی الحجه سال ۱۳۲۶ هجری قمری برابر با ۱۲۸۲ هجری شمسی به مدرسه تبدیل شده است.
مدرسه شوکتیه بیرجند پس از مدرسه عالی دارالفنون و مدرسه ابتدایی رشدیه تبریز، سومین مدرسه از نوع مدارس جدید در ایران محسوب می‌شود و به سبک معماری کویری ایران به صورت چهار فصل ساخته شده که از یک فضای مرکزی به صورت حیاط و بخشی پیوسته دور تا دور آن تشکیل شده است.
براساس شنیده‌ها از ریش سفیدان بیرجند در گذشته خاندان طوفانی و هاتف وند با اسب و وسایل تعزیه، دهه اول محرم در حسینیه شوکتیه تعزیه اجرا می‌کردند اما در این باره عکس و مستنداتی در دست نیست.
مردم بیرجند هنر تعزیه را با نام حسینیه شوکتیه می‌شناختند اما چند سالی تعزیه به فراموشی سپرده شده بود و انگار متولی نداشت، فقط هر از گاهی نمایش تعزیه گونه‌ای اجرا می‌شد اما در سال‌های اخیر با شکل گیری چند گروه تعزیه‌خوان جوان در مرکز استان، آرام آرام زمزمه‌هایی از شکوفایی مجدد تعزیه در خراسان جنوبی شکل گرفت.
امسال بعد از چند سال وقفه، گروه تعزیه‌خوانی و دمام زنی عاشقان اهل بیت (ع) به حسینیه شوکتیه بازگشتند و با همکاری اساتید و بزرگان تعزیه خراسان جنوبی به مدت پنج شب از ابتدای ماه محرم به اجرای برنامه پرداختند.
شب گذشته و در آخرین شب اجرای این گروه، تعزیه حضرت ابوالفضل العباس (ع) برگزار شد که با استقبال پرشور شهروندان به ویژه جوانان و نوجوانان همراه بود.
دمام زنی۱۶ دقیقه‌ای هیات عاشقان اهل بیت (ع) بیرجند مقدمه‌ای بر شروع تعزیه بود و کم کم بر شمار حاضران افزوده شد. جمعیت زیادی از پیر و جوان، زن و مرد در محوطه حسینیه گرد سکوی نمایش به تماشای تعزیه نشستند.
تعزیه‌خوان سپر را بر می‌دارد و با هیبت به میدان می‌آید. اگرچه نقشی در لشکر شمر دارد اما برای خون ریختن انسان‌های بزرگ حتی در نمایش نیز اشک می‌ریزد، به گونه‌ای که از چهره‌اش می‌توان درک کرد تا چه اندازه از ایفای این نقش در عذاب است!
رجزخوانی‌ها نقش به نقش متفاوت است اما درک مشترک همه تماشاچیان از این نمایش، مظلومیت اهل بیت (ع) در صحرای کربلاست آنجایی که حتی آب از طفلان معصوم دریغ شد و چطور حضرت ابوالفضل (ع) تا آخرین نفس مردانه ایستاد تا وفایش برای همیشه ابد در تاریخ ماندگار بماند.
هرچه تعزیه به صحنه‌های آخر نزدیک می‌شود شمار جمعیت بیشتر شده و فضای حسینیه شوکتیه در انبوه بیشتری فرو می‌رود. شاید کمتر جایی را بتوان سراغ گرفت که این گونه جمعیت کثیری ساعت‌ها سراپا چشم و گوش شوند تا غمنامه‌ای برایشان بازگو شد.
هشت شخصیت متشکل از چهار نفر در نقش سپاه امام و چهار نفر در سپاه دشمن اجرای تعزیه شب پنجم را به عهده داشتند؛ مشک، عَلم، دست، تیر، چشم، کفن، فرات، تیرکمان، گرز، شمشیر، زره و کلاه خود نیز از جمله وسایلی بود که در این تعزیه به کار گرفته شد تا تماشاگران به درک بزرگترین تراژدی بشر برسند.
پیش درآمدهای تعزیه شب گذشته در مدح علمدار دشت کربلا بود. علمداری ابوالفضل و عطش طفلان مهمترین مزمونی بود که از اشعار دو پیش درآمد آغاز تعزیه به مخاطب منتقل می‌شد.
سپس بازیگران در نقش‌های زینب، عباس، امام، سکینه، ابن سعد، حرمله، حکم ابن طفیل و شمر روی صحنه آمدند و ۱۶۰ دقیقه به اجرای تعزیه پرداختند.
سرپرست گروه تعزیه عاشقان اهل بیت (ع) بیرجند در حاشیه این مراسم به خبرنگار ایرنا گفت: امسال پنج شب تعزیه در حسینیه امام رضا (ع) شامل تعزیه مسلم، حضرت قاسم، علی اکبر، حُر و حضرت عباس (ع) اجرا شد که با استقبال خوب شهروندان همراه بود.
صادق شهابادی با اشاره به شروع کار این گروه هنری از سال ۱۳۸۹ افزود: فعالیت رسمی گروه از سال ۱۳۹۲ شروع شد و در مناسبت‌های مختلف جمله محرم و صفر، دهه فاطمیه و ماه رمضان اجرا داریم.
وی گفت: یک تعزیه دیگر صبح عاشورا در محل قتلگاه بیرجند ساعت ۹ برگزار می‌شود که به صورت میدانی با بازی ۱۵۰ هنرمند اجرا خواهد شد.
بازخوانی نسخه میر عزا در تعزیه
سرپرست گروه تعزیه عاشقان اهل بیت (ع) بیرجند گفت: تعداد بازیگران گروه تعزیه عاشقان اهل بیت (ع) بیرجند حدود ۲۰۰ نفر است که برای برنامه‌های مختلف تقسیم می‌شوند.
وی با بیان اینکه متن تعزیه گروه از نسخه قدیمی میر عزا گرفته شده افزود: این تنها متنی بوده که مورد تایید مقام معظم رهبری و بدون ایراد است.
شهابادی گفت: همچنین هیات عاشقان اهل بیت یک گروه دمام زنی دارد که در مناسبت‌های مختلف برنامه اجرا می‌کنند.
وی یکی از انتظارات مهم را حمایت دستگاه‌های فرهنگی عنوان کرد و افزود: خوشبختانه امسال برای اولین بار شاهد حمایت خوبی از سوی نهادها و دستگاه‌ها هستیم و اداره اوقاف هم حسینیه امام رضا (ع) را برای اجرای برنامه در اختیار گروه قرار داد.
سرپرست گروه تعزیه عاشقان اهل بیت (ع) بیرجند یادآور شد: تعزیه یکی از هنرهای سنتی است که نیاز به حمایت دارد و باید در طول سال نیز کمک‌ها تداوم داشته باشد.
وی با بیان اینکه از سال ۱۳۸۹ تاکنون ۳۴ گروه تعزیه در استان خراسان جنوبی آموزش دیده‌اند عنوان کرد: آموزش تعزیه در هیات عاشقان اهل بیت به صورت رایگان بوده و نسخه هم در اختیار این گروه‌ها قرار می‌گیرد.
شوکتیه، میزبان همه ساله عزاداران حسینی
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند هم گفت: موقوفه امیر اسماعیل خان و محمد ابراهیم خان شوکت الملک از موقوفات شاخص شهرستان بیرجند بوده که نیات مختلفی داشته و یکی از این نیات عزاداری در ماه محرم و صفر است.
حجت‌الاسلام دادخدا خدایی با اشاره به اینکه عزاداری محرم و صفر هر سال در حسینیه امام رضا (ع) برگزار می‌شود افزود: در این ایام به مدت ۶۰ روز مراسم زیارت عاشورا و پذیرایی از عزاداران حسینی در وعده صبحانه انجام می‌شود.
وی بیان کرد: این مراسم عزاداری روزانه ۵۰۰ نفر شرکت کننده دارد و امسال با همکاری هیات عاشقان اهل بیت (ع) به مدت پنج شب مراسم تعزیه هم در حسینیه برگزار شد که اقبال خوب عزاداران و مردم را به همراه داشت.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند گفت: کاربرد این بنا ابتدا تحت عنوان حسینیه شوکتیه بود سپس به مدرسه شوکتیه تبدیل شد همچنین طبق نیت واقفان حسینیه امام رضا (ع) هر سال در روزهای هفتم، هشتم و نهم محرم تمامی هیات‌های مذهبی بیرجند به این مکان می‌آیند و عزاداری تجمیعی برگزار می‌شود.
وی افزود: همه تلاش ما بر این است که بتوانیم طبق نیات واقف، مراسم عزاداری اهل بیت به ویژه سید و سالار شهیدان را در این حسینیه برگزار کنیم و امینانه در این زمینه قدم برداریم.
نظر شما