به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، واقعه کربلا یا واقعه عاشورا نبرد امام حسین(ع) و یارانش در کربلا با سپاه کوفه است. واقعه کربلا در دهم محرم سال ۶۱ق و به دنبال بیعت‌نکردن امام حسین(ع) با یزید بن معاویه رخ داد که به شهادت امام و یارانش و نیز اسارت اهل‌بیتش انجامید. واقعه کربلا دلخراش‌ترین واقعه در تاریخ اسلام دانسته شده است؛ از این‌رو شیعیان بزرگترین مراسم عزاداری خود را در سال‌روز آن برگزار می‌کنند و به سوگواری می‌پردازند.
واقعه کربلا با مرگ معاویه بن ابی‌سفیان در ۱۵ رجب سال ۶۰ق و شروع حاکمیت فرزندش یزید آغاز شد و با بازگرداندن اسیران کربلا به مدینه پایان یافت. حاکم مدینه تلاش کرد از امام حسین(ع) برای یزید بیعت بگیرد؛ از این‌رو حسین بن علی برای گریز از بیعت، شبانه از مدینه خارج شد و به طرف مکه حرکت کرد. در این سفر، خانواده امام حسین(ع)، شماری از بنی‌هاشم و برخی از شیعیان او را همراهی می‌کردند.
امام حسین(ع) حدود چهار ماه در مکه ماند. در این مدت نامه‌های دعوت اهالی کوفه به دست او رسید. امام پیش از رسیدن به کوفه، از پیمان‌شکنی کوفیان باخبر شد و پس از برخورد با سپاه حر بن یزید ریاحی به سمت کربلا رفت و در آنجا با لشکر عمر بن سعد روبه‌رو شد که عبیدالله بن زیاد، آن را به سمت امام فرستاده بود. دو سپاه در ۱۰ محرم معروف به روز عاشورا با هم جنگیدند. پس از آن که امام حسین(ع) و یارانش شهید شدند، لشکریان عمر بن سعد، با اسب بر بدن آنان تاختند. همچنین در عصر روز عاشورا سپاه یزید به خیمه‌های امام حسین(ع) حمله کرد و آنها را آتش زد و سپس بازماندگان امام را به اسارت برد. امام سجاد(ع) که به علت بیماری درگیر جنگ نشده بود و حضرت زینب(س) در میان اسیران بودند. سپاهیان عمر بن سعد سرهای شهیدان را به نیزه زدند و به همراه اسیران به کوفه نزد عبیدالله بن زیاد و از آنجا به شام نزد یزید بردند. بدن شهدای کربلا پس از رفتن سپاه عمر سعد توسط اهالی قبیله بنی‌اسد شبانه به خاک سپرده شد.
در ادامه به بهانه قرار گرفتن در ماه محرم و روزهای عاشورا و تاسوعا به برخی از کتاب‌های این حوزه پرداخته شد. قسمت نخست کتابشناسی در ایرنا منتشر شده است.
فتح خون
فتح خون یا روایت محرم اثری است به قلم شهید سیدمرتضی آوینی، که با نگارش قوی و نگرش عمیق خود، یکی از بزرگ ترین وقایع را در تاریخ جهان اسلام و بشریت شرح می دهد. سیدمرتضی آوینی در فتح خون یا روایت محرم در دو قسمت در هم تنیده به تجزیه و تحلیل اتفاقات ماجرای عاشورا می پردازد که بخش نخست آن رویدادهای مهم این واقعه را از رجب ماه سال ۶۰ تا محرم سال ۶۱ به اختصار وصف کرده و بخش دوم این رویدادها را مورد کاوش روحانی و معنوی قرار می دهد.
در قسمت اول کتاب فتح خون، با بیان ماجراهای عاشورا، یک دید سطحی از چند و چون عملکرد شخصیت ها در کربلا به دست می آید و تغییراتی را که هر کدام در آن شرایط پشت سر گذاشتند، به تصویر می کشد. اما در بخش دوم که نویسنده ماجراها را از دید خود تحلیل می کند، طرز فکر و بینش او در پس ظواهر خودنمایی می کند. سیدمرتضی آوینی، با نگاهی عرفانی به واقعه ی عاشورا تلاش می کند تا چشم خواننده را به باطن وقایع و حقیقت ایدئولوژی عاشورا باز کند و جلوه ای جدید از این اتفاق را در ذهن خواننده ایجاد کند.
سیدمرتضی آوینی در فتح خون یا روایت محرم با بهره گیری از آیه و حدیث، تحلیل مستدل و در عین حال روح نوازی را ارائه می کند که فطرت الهی و ذات معنوی انسان را به تصویر می کشد. از این دریچه، عاشورا فقط یک رویداد دور تاریخی نیست، بلکه مضمونی است در زندگی هر انسان حقیقت طلب و حق پرست که درون مایه ی آن را مرتب در زندگی خود مشاهده می کند.
کتاب فتح خون نوشته مرتضی آوینی در ۱۵۹ صفحه در سال ۱۴۰۰ توسط نشر واحه به چاپ ۱۶ رسید.
نامیرا
نامیرا رمانی از صادق کرمیار است که عنوان آن به حقیقت جاودان و فراموش نشدنی واقعه کربلا و نامیرایی آن جان های بزرگی اشاره دارد که در راه خداوند و حقیقت شهید شدند. نویسنده با تحقیقات فراوان درباره اتفاقات قبل از واقعه عاشورا، بستری تاریخی بر مبنای حقیقت بنا کرده و سپس روایتی تخیلی و قصه وار را در دل آن شکل داده است. وی ابتدا این اثر را به شکل فیلمنامه تدوین کرد اما دست سرنوشت سبب شد تا این کتاب از طریق دوستان کرمیار به دست ناشر برسد و با استقبال نشر کتاب نیستان، بازنویسی و به صورت کتاب در اختیار مخاطبان قرار گیرد.
داستان در پیش از واقعه ی عاشورا اتفاق می افتد و شخصیت های زیادی دارد اما مهم ترین شخصیت های آن دو جوان به نام های ربیع و سلیمه هم هستند که به یکدیگر دل باخته اند و گفتگوهایی میان آنان در باب حقانیت امام سوم شیعیان و یزید بن معاویه شکل می گیرد. نویسنده در خلال داستان این امر را بررسی می کند که دعوت کوفیان از امام حسین (ع)، در حمایت از حق و ایستادگی در برابر ظلم نبود. به همین دلیل ساختار سستی داشته و منجر به از هم پاشی پیمان آن ها و خیانت و پشت کردن به امام مظلوم شد. کرمیار معتقد است کوفیان به دلیل به خطر افتادن منافع و کینه ای که از خاندان بنی امیه به دل داشتند، دست به این کار زدند و در نهایت، زمانی که پای تطمیع و تهدید وسط آمد، خیلی راحت موضع خود را تغییر داده و از آن برگشتند. این امر تفاوت میان یاران حقیقی امام که با وجود کمبود تعداد به دلیل راستی و بزرگی آرمانشان کنار حضرت ماندند را با افراد سست عنصری که تنها به دلیل مال و منفعت تظاهر به حمایت از امام حسین(ع) داشتند، به خوبی نشان می دهد.
کتاب نامیرا نوشته صادق کرمیار در ۳۳۶ صفحه در سال ۱۴۰۱ توسط انتشارات نیستان به چاپ ۳۷ رسید.
کآشوب
این مجموعه در بردارنده روایاتی عینی از روضه های زندگی شده است و آشکار کننده نسبتی است که نسل های مختلف با واقعه عاشورا دارند. نویسندگان کتاب حاضر از مردم عادی هستند که به شکلی داستان وار و توصیفی مجالس روضه خود را تشریح کرده اند و از زوایای دید متفاوت اتفاقی واحد را رقم زده اند.
کتاب کآشوب شامل بیست و سه روایت از نویسنده‌های مختلف با دیدگاه‌های متفاوت است که درباره‌ی نسبت خودشان و محرم نوشته‌اند. روایت‌ها به زبانی روشن و ساده نوشته شده‌اند و هرکدام طعم و لحن اقلیم یا فکری را دارند که نویسنده در آن رشد یافته است. دغدغه‌های متفاوت هر کدام از نویسندگان، روایتشان را منحصربه‌فرد کرده و یکنواختی را از کتاب گرفته است.
کتاب کآشوب در ۲۴۸ صفحه منتشر شده و اولین کتاب نشر اطراف است.
کتاب کآشوب به دبیری نفیسه مرشدزاده در ۲۴۸ صفحه در سال ۱۴۰۲ به چاپ ۱۴ رسید.
جلد دوم با عنوان رست‌خیر در ۲۱۲ صفحه در سال ۱۳۹۷، جلد سوم با عنوان زان تشنگان با ۲۴۰ صفحه در سال ۱۳۹۸ و جلد چهارم با عنوان رهیده با ۲۲۲ صفحه در سال ۱۴۰۰ منتشر شد.
حسین(ع) از زبان حسین(ع)
حسین از زبان حسین با تکیه بر تحقیقات و پژوهش های عمیق، زندگی نامه ای دقیق از دوران امام حسین(ع) را به نگارش درآورد. از ویژگی های این کتاب علاوه بر تحقیقی بودن آن، نوع روایتی است که در طول کتاب از زبان خود اباعبدالله(ع) شاهدیم. کتاب از زبان خود آن بزرگوار بیان شده و همین باعث همدلی مخاطب تا پایان کتاب می شود. ساختار کتاب شامل هشت فصل است که نویسنده در پایان کتاب به ذکر منابع و جهت تسهیل مخاطب به نمایه پرداخته است. فصل اول از ولادت آن حضرت با تکیه بر تعالیم و تأثیر پیامبر(ص) بر ایشان شروع می شود. در این فصل خواننده با فضایلی عجیب و فراوان از آن دوران زندگی امام آشنا می گردد. فصل دوم کتاب به زندگی سیدالشهدا(ع) بعد از وفات پیامبر(ص) پرداخته و حول محور امام علی(ع) می گردد.
فصل سوم خواننده شاهد زندگی امام حسین (ع) در دوران امامت امام حسن مجتبی(ع) است. این بخش به دوران سختی که آن دو برادر در مقابل نیرنگ ها و آزارهای معاویه دیده بودند می پردازد. در این بخش محوریت مباحث بر صلح امام حسن(ع)، برخورد با مروان و شهادت امام حسن مجبتی(ع) است. فصل چهارم و فصل پنجم دوران امامت اباعبدالله(ع) و آغاز مبارزات ایشان را برای خواننده بازگو می کند و از ایستادگی ایشان در مقابل معاویه، مخالفت با ولیعهدی یزید، مقابله با نیرنگ های معاویه، خودداری از بیعت با یزید و وقایعی چون نامه نگاری اهل کوفه و اعزام مسلم بن عقیل به کوفه حکایت دارد. فصل ششم به بیان حوادث مکه تا کربلا پرداخته و از حرکت ایشان به سوی عراق و اتفاقات مسیر مکه تا کربلا می گوید؛ اما فصل هفتم اوج این داستان غم انگیز است. در این فصل خواننده باید تحمل لحظات سخت سرزمین کربلا را داشته باشد. در این قسمت ما شاهد ورود آن امام و کاروان همراه به سرزمین کربلا هستیم و باید داستان محاصره آب، روز تاسوعا، شب عاشورا، صبح عاشورا و لحظات پر التهاب و حزن انگیز جنگ و شهادت را بخوانیم. پس از این فصل غم آلود، تراژدی اسارت و تنهایی اسرای حسینی در فصل هشتم شروع می شود و خواننده باید آن ها را در مسیر کوفه و شام همراهی کند.
کتاب حسین (ع) از زبان حسین (ع) نوشته محمد محمدیان در ۲۸۴ صفحه در سال ۱۳۹۸ توسط نشر معارف منتشر شد.
واقعه عاشورا
هر ماجرایی را که پیش‌زمینه‌ای تاریخی در سنتی دینی دارد و کارکرد آن در حیات مومنان چیزی بیش از صرف انتقال اطلاعات تاریخی است می‌توان اسطوره قلمداد کرد. بدین معنا که می‌توان با روش‌های اسطوره‌شناسی، که دانش و شاخه‌ای از مردم‌شناسی و علوم وابسته به آن است، آن را بررسی و تحلیل کرد. ماجرای عاشورا و شهادت امام حسین، امام سوم همه شیعیان با فرقه‌های گوناگونشان، هر دو این خصوصیت‌ها را دارد؛ هم پیش‌زمینه‌ای تاریخی دارد و هم در زندگی روزمره شیعیان، و حتی غیرشیعیان، نقشی مهم و پویا ایفا می‌کند.
تورستن هیل در پژوهش خود ماجرای قتل حسین بن علی (درام کربلا) را چنان که محمد بن جریر طبری، مورخ و فقیه مسلمان، بازگو کرده است تحلیل می‌کند. تحلیل او بر پایه ساختارگرایی کلود لوی‌استروس، چنان که کسانی مانند کونگاس و پی‌یر ماراندا، مارکوس، اسکوبلا و دیگران بدان پروبال داده‌اند، است. با این کار، او دو هدف اصلی را دنبال می‌کند: نخست اینکه فهم عمیق‌تری از درام کربلا به‌عنوان داستانی که برای طبری و احتمالا برای خودانگاره جامعه اسلامی در روزگار وی زیربنایی بوده است ارائه کند. هدف دوم بررسی این نکته است که ساختارگرایی لوی‌استروس را تا چه حد و به چه شیوه‌ای می‌توان درباره روایت‌های مربوط به صدر اسلام به کار گرفت. نویسنده باور دارد گنجاندن ساختارگرایی در مجموعۀ افزارهای نظری و روشی تاریخ ادیان، به‌عنوان یک رشته دانشگاهی، می‌تواند برکات بسیاری داشته باشد.
کتاب واقعه عاشورا نوشته تورستن هیلن و ترجمه احسان موسوی خلخالی در ۲۴۰ صفحه در سال ۱۴۰۲ توسط انتشارات کرگردن منتشر شد.
تاملی در نهضت عاشورا
حجت الاسلام والمسلمین رسول جعفریان، استاد و پژوهشگر تاریخ علی الخصوص تاریخ دین اسلام، کتابی همه جانبه و وسیع در باب قیام امام حسین (ع) با نام تاملی در نهضت عاشورا منتشر کرده است که حاصل چندین سال تحقیق و بررسی و جمع آوری اطلاعات لازم جهت آمادگی برای انتشار بوده است. نسخه ابتدایی این کتاب در دهه ۸۰ شمسی منتشر شد و اکنون در ویرایش جدید آن حجم مطالب به تقریبا دو برابر نسخه ی نخست رسیده است. این افزایش حجم نشان از پویایی امر تحقیقات و علاقه پژوهشگران به تحلیل و درک جنبه های گوناگون این قیام عظیم داشته است.
محتوای کتاب موضاعات مختلفی را شامل می شود که وجه مشترک همه آن ها قیام عاشورا و تفکر امام حسین(ع) است. شروع اثر با معرفی منابع تاریخی معتبر و مربوط به رویداد کربلا است. سپس توضیحاتی در باب زمینه های قیام و گزارشاتی مفصل و جزئی از واقعه عاشورا و اتفاقات کربلا به مخاطب ارائه می شود. یکی دیگر از جنبه های مورد توجه قیام امام حسین(ع)، اتفاقات بعد از واقعه عاشورا و شهادت حضرت و یارانشان است که رویدادهای صورت گرفته تا چهلمین روز پس از واقعه و اربعین امام حسین(ع) را شامل می شود. این قیام همچون یک مکتب بزرگ فکری اهداف و حکمت هایی داشته که از دیگر نکات مورد بررسی کتاب است و پس از آن آثاری را که این نهضت بزرگ فکری بر کلیت جهان اسلام گذاشت و بعد شعاری و شکل های آن را زیر ذره بین قرار می دهد. این قیام بزرگ در گذر زمان به شکل های مختلف به جهانیان عرضه شده که در برخی از این اشکال در اصل قضیه دست برده شده و جنبه های مختلف آن مورد تحریف قرار گرفته است که نگارنده این تحریفات را نیز در قالب فصلی جداگانه به خوانندگان معرفی می کند.
کتاب تاملی در نهضت عاشورا نوشته رسول جعفریان در ۴۸۶ صفحه در سال ۱۳۹۷ توسط انتشارات علم به چاپ سوم رسید.
عاشورا و تحریفات
از عصر صفویه و قاجاریه تاکنون، مراسم عزاداری، نگارش مقاتل متنوع و متکثر، سروده‌ها، تعزیه‌ها و روضه‌خوانی‌ها زمینه‌ساز دخل و تصرف‌ها، تحریف‌ها و باژگونه‌سازی‌های فراوان در اصل و هدف واقعه عاشورا شده است.
در قرون اخیر دشمنان به صورت برنامه‌ریزی‌شده و مغرضانه در تحریف صورت و سیرت عاشورا موثر بوده است؛ از این رو شناخت این تحریفات و پیرایش فرهنگ عاشورا ضرورت دارد.
در این کتاب محقق ابتدا فصلی در باب نقد و معرفی منابع اصلی تاریخ عاشورا و منابع اولیه تاریخی تحریف‌شده آورده و پس از آن به بیان ۱۰۸ مورد از تحریفات عاشورا و بررسی و نقد آنها در دو دسته تحریفات لفظی و تحریفات معنوی پرداخته است.
فصل پایانی کتاب نیز به آسیب‌شناسی مناسک عاشورایی و بیان راهکارهایی برای آسیب‌زدایی از این فرهنگ اختصاص یافته است.
کتاب عاشورا و تحریفات نوشته مرضیه محمدزاده در ۴۱۲ صفحه در سال ۱۴۰۲ توسط انتشارات آرما منتشر شد.
نظر شما