محرم شیعه را زنده نگه می‌دارد/ جهان تعزیه را می‌ستاید

به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، سالن همایش های بین المللی دانشگاه علم و فرهنگ امروز (چهارشنبه) میزبان برگزاری مراسمی تحت عنوان "محرم در آینه آیین ها" با حضور محمدحسین ایمانی خوشخو، رییس پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی دانشگاه علم و فرهنگ وابسته به جهاد دانشگاهی، دکتر هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی، دکتر سهیل محمودی پژوهشگر و نویسنده با محورهای «سیر تحول مرثیه خانی و مرثیه سرایی در ایران»، «محرم و گردشگری آئینی» و همچنین «آیین های محرم در محافل و مجالس تهران» بود و سخنرانان در این رویداد از زوایایی مختلف به این موضوع پرداختند.

رئیس پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی در ابتدای این مراسم در ارتباط با "محرم و گردشگری آئینی" در سخنانی، گردشگری فرهنگی را یکی از بزرگترین بازارهای گردشگری جهانی دانست و تاکیدکرد: فرهنگ و گردشگری رابطه سودمند متقابل برخوردار هستند.

محمدحسین ایمانی خوشخو گفت: در رویکرد فرهنگی، گردشگری یکی از مقوله های فرهنگی است که بر پایه ارتباطات و تعاملات اجتماعی شکل گرفته است.

وی گردشگری را به عنوان یک رسانه فرهنگی و از مولفه های فرهنگ دانست و گفت: با بیان اینکه، درحال حاضرانواع گردشگری فرهنگی همچون میراث، هنری، خوراک، مذهبی و آیینی در ایران وجود دارد افزود:در این میان گردشگری مذهبی از اشکال مختلفی همچون عرفان، تبلیغ، زیارت و رویدادهای مذهبی برخوردار است.

دبیر شورای هنر و مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه اظهارکرد: اگرچه امروزه گردشگری درآمدزاست اما هدف اولیه این نیست، بلکه توسعه فرهنگی و بازکردن نمای کشور در آیینه فرهنگ است لذا ابررویدادی همچون اربعین برای ما درحال حاضربسیار مهم است و بررسی ها ثابت کرده که مهمترین رویداد مذهبی دنیا محسوب می شود.

رئیس پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی در ادامه با اشاره به اینکه، گردشگری آیینی نیز از وابستگی زمانی و مکانی برخوردار است، آئین اربعین را از جمله این آئین ها دانست که دارای هر دو بعد است.

وی با بیان اینکه، به طور معمول آیین‌ها در اماکن مختلف از جمله بازار و مساجد، حسینیه‌ها، تیمچه‌ها و حتی خانه‌ها برگزار می شود افزود: هرچند برخی معتقدند که گردشگری در ایام محرم تعطیل است، اما بنده همواره مخالف این نظر بوده ام، چراکه گردشگران خارجی از آئین های مذهبی استقبال می کنند.

رئیس پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی با اشاره به آئین هایی همچون تعزیه در شوش و مشعل‌گردانی در اردبیل، نخل برداری در یزد و قالیشویی در کاشان افزود: چنین تلفیقی را در هیچ کجای دنیا نمی توان مشاده کرد، لذا به عنوان جاذبه محرم نباید گردشگری تعطیل شود.

وی تاکیدکرد:گردشگری آیینی محرم در ایران تلفیق فرهنگ، تاریخ، مذهب، هنر قومیت ها و قبیله های مختلف ایران است.

دبیر شورای هنر و مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه به نقل از هانری کربن اسلام شناس فرانسوی گفت:شیعه توانسته است ضمن حفظ مذهب گذشته با تکیه بر امامی که خواهد آمد آینده را هم داشته باشد.

ایمانی خوشخو افزود: این در هیچ دین و مذهبی نیست و یکی از عللی که باعث می‌شود چراغ راه امام حسین(ع) خاموش نشود، وجود امام عصر(عج) است که همین موضوع شیعه و نهضت امام حسین (ع) را زنده نگه می‌دارد.

استاد حوزه هنرهای آیینی نیز در این مراسم در سخنانی با بیان اینکه، در عرصه مناقب‌خوانی بعد بیست و یک سال صدای بیست و پنج منقبت خوان هفته آینده قرار است از سوی حوزه هنری رونمایی شود، افزود: این درحالی است که بسیاری از این منقبت خوان‌ها از دنیا رفتند.

دکترهوشنگ جاوید با تاکید براینکه، در حال حاضر مسئله ما موضوعات تعزیه داری اجتماعی در ایران است که توجه لازم به آن نشده است و اصلا نمی‌دانیم چیست، گفت: اما سوگواری‌های اجتماعی، سوگواری مذهبی را تقویت کرده و این درشرایطی بوده است که خود در طول زمان ضعیف شده است.

وی ادامه داد:حتی در کردستان شیون‌گاه داشتیم هم اکنون هم وجود دارد اما ضعیف شده است لذا زمان‌های سوگواری بسیار مهم است و برخی از آنها از جمله درو کردن تعزیه عاشورا سنتی هستند و دقیقا هنگامی برگزار می‌شود که مردم قصد درو کردن گندم و ازدیاد محصول داشته باشند و این دست سوگواری ها بسیار است.

این پژوهشگر پیشکسوت آیین‌های ایرانی همچنین گفت: در باب موسیقی اصالت‌ها، ریتم، تلفیق و تیپ که قبلا وجود داشت نیز اصلا رعایت نکردیم و همه چیز در حال حاضر رها شده است و این درحالی است که از جوانان ایراد می‌گیریم که چرا درست رعایت نمی‌کنند، در صورتی که آنها راه صحیح را یاد نگرفتند حتی خواندن نوحه‌خوانی در کشور ما جایگاه خاص از قدیم داشته که مورد بی توجهی واقع شده است.

جاوید با اشاره به اینکه تاریخ برای این است که همین چیزها را نشان دهیم که در قدیم چه چیزهایی داشته ایم توضیح داد: این تاریخ شیون ماست، در پاسخ کسانی که می‌گویند در ایران شیون و غم نبوده، باید گفت اصلا مگر چنین چیزی می‌شود؟ ما پیکرک‌هایی داریم که نشان می‌دهد برای شیون کردن بوده، حتی آیین کرب‌زنی داریم برای دوهزار و هفتصد سال پیش که بعد در آیین اسلامی تلفیق شده است.
وی ادامه داد: حتی هنگامی که خواننده آیینی دست خود را کنار گوش گذاشته و می‌خواند یعنی چهارهزار و پانصد سال تاریخ که باید آن را به دنیا نشان دهیم.

این استاد حوزه هنرهای آیینی گفت: تاریخ فقط برای مطالعه نیست، بلکه برای این است که همین چیزها را نشان دهیم، تمام کنسرتها الان بلندگو جلو می‌گذارند تا برگردان صدا را گروه بشنود و ما قدیم اینها را داشتیم.

نویسنده کتاب موسیقی رمضان یادآور شد: نخستین زنی که بعد واقعه کربلا مرثیه خاص اجرا می‌کند ام‌البنین(س) مادر حضرت عباس(ع) است و در طول سال‌های بعد واقعه هم بین اعراب مرثیه به راه می‌افتاد، ولی مرثیه‌سرایی ایرانیان قرن اول و دوم هجری وجود داشت، که اینها ناشناخته مانده است، به دلیل اینکه به زبان عربی است و ای کاش این موارد به زبان فارسی ترجمه شود.

به گفته این پژوهشگر حوزه هنرهای آیینی، سوگ از کیومرث و فریدون در ایران شروع می‌شود و نخستین سوگواری گروهی به مرثیه سیاوش و سپس به رستم می‌رسد، مرثیه نامه‌نویسی از عهد ساسانی به بعد شروع می‌شود و بعد به دوره اسلامی می‌رسیم. تحول مرثیه در ایران از قرن هفتم شروع می‌شود کسایی مروزی اولین نوحه معروف را دارد که مربوط به کربلاست.

سهیل محمودی پژوهشگر و نویسنده کشورمان نیز در این مراسم درسخنانی اظهارکرد: تهران از سال‌های آغارین قرن نوزدهم دو وجهه عزاداری را دارد، یکی در خانوادهای رجال قاجار است مخصوصا بانوان خاندان‌های خاص و دوم تکیه دولتی‌ها که حدود ۶ تا ۷ هزارنفر را در خود جای می داد و متاسفانه اینها از بین رفته‌اند و تنها یک کوچه به این نام مانده است.

وی در ادامه با بیان اینکه، نسل عزاداری‌ها در هیئت‌ها شکل می‌گیرد، افزود: هیئات در جمع کردن مردم دور یکدیگر نقش بسیار مهمی دارند و اینها مبنای عزاداری در تهران می‌شوند.

محمودی با تاکید براینکه، آیین سوگواری امام حسین(ع) از جدی‌ترین و همگانی‌ترین آیین‌های اسلام است، افزود:یک آیین نوروزی داریم که برخاسته از مردم و یک آیین سوگ که همین محرم است.

داود فتحعلی‌بیگی پیشکسوت عرصه تعزیه و نمایش‌های آیینی و سنتی ایران نیر در این مراسم در سخنانی با بیان اینکه، تعزیه بزرگترین هنر ایرانی است که بزرگان نمایش جهان پس از دیدن آن حیرت زده می‌شوند افزود: البته خود ما آنطور که باید به این هنر بها نداده‌ایم.

وی با اشاره به اجرای تعزیه های فراوان در طول سالهای گذشته گفت:به خود امام حسین(ع) قسم هرکاری در این عرصه کردم برای خود حضرت بوده است و هیچ توقعی هم از کسی ندارم و در یکی از این تعزیه‌ها که نقش حر را داشتم، لباس آنرا را برای شفاعت نگه داشته ام.

در ادامه این مراسم از استاد «داود فتحعلی‌بیگی» سالها خدمات پیشکسوت عرصه تعزیه و نمایش‌های آیینی و سنتی ایرانی تجلیل بعمل آمد.