بسیاری از تحلیلگران این نشست را بی حاصل و آنرا صرفا تلاشی از سوی دولت ریاض برای بازی با برگ های روسیه و اوکراین برای بازسازی چهره ملکوک بین المللی خود قلمداد کردند، برخی دیگر نیز آنرا برگزاری یک مانور دیپلماسی سعودی برای ایفای نقش مثبت بعد از رسوایی های سیاسی قبلی محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور در روابط بین الملل ارزیابی کردند.
خود عربستان سعودی به عنوان میزبان، این نشست را که روزهای شنبه و یکشنبه ۱۴ و ۱۵ مرداد با حضور ۳۰ و به روایتی ۴۰ نماینده از کشورهای جهان در بندر جده برگزار شد، به گونه ای مدیریت کرد تا یک نشست تکمیلی برای اجلاس مشابه اروپایی ها در ماه ژوئن در کپنهاگ دانمارک باشد که البته آن نشست نیز پشت درهای بسته و بی نتیجه و بیانیه پایان یافته بود.
خبرگزاری فرانسه با اطلاعاتی که از نشست های پشت درهای بسته جده به دشت آورده بود دیروز در گزارشی در باره دستور کار روز اول آن نوشت: این نشست شامل ۳ ساعت برای بیانیه‌های هیئت‌های مختلف شرکت کننده، سپس ۲ ساعت بحث و گفت‌وگو در پشت درهای بسته و در نهایت صرف شام بود که نتیجه ای از آن حاصل نشده بود.
اگرچه شبکه سعودی "العربیه" دیروز گزارش داد که طرح ۱۰ ماده ای که اوکراین در جده برای صلح پیشنهاد داد بیش پیشنهاد مشابه از نشست کپنهاگ مورد حمایت حضار قرار گرفت، اما بسیاری از کارشناسان و حتی محافل دیپلماتیک اروپایی معتقدند که اگرچه شاید در مورد نکات اصلی راه حل صلح اوکراین، از جمله "تمامیت ارضی و حاکمیت" اتفاق نظرهایی در جده وجود داشت، اما اختلاف نظرها در مورد کلیت طرح به حدی بود که حضار نتوانست برای صدور یک بیانیه نهایی موفقیت آمیز برای نشست به توافق برسند.
چون طرح صلح ۱۰ ماده ای که اوکراین بطور یک جانبه در این نشست ارایه داد دربرگیرنده پیشنهادات صلح روسیه به عنوان طرف اصلی این دعوا نبوده و نیست، به همین دلیل کارشناسان انتقاد می کنند از اینکه چگونه می توان صلحی را انتظار داشت بدون اینکه طرف اصلی این جنگ ۵۲۸ روزه در آن حضور داشته باشد و حتی نتواند نقطه نظرهای خود را در این خصوص مطرح کند.
آنها از برگزارکنندگان این نشست و یا مدیران پشست صحنه این رویداد بین المللی می پرسند، آیا آنها خودشان حاضرند چنانچه روزی روسیه نشست صلح مشابهی را در یک کشور همسو با مسکو اما بدون حضور نماینده دولت اوکراین برگزار و پیشنهاد صلح یکطرفه ای را ارائه کند، به آن پیشنهادات یک طرفه تمکین کنند؟
به اعتقاد آنها اگر قرار بود چنین نشست صلحی با حضور نمایندگان کشورهای همسو با اوکراین نتیجه ای داشته باشد، بی تردید نشست دوماه قبل در کپنهاگ می توانست نتیجه بخش باشد، اما بررسی دقیق برنامه های نشست های مشابه ثابت می کند که هدف غربی ها با برگزاری این نشست ها جز در تنگنا قرار دادن روسیه برای قبول شرایط یک طرفه صلح غرب نبوده و نیست.
با این وجود حبرگزاری رسمی "د.پ.آی"ی آلمان به نقل از برخی منابع دیپلماتیک در جده با ناموفق توصیف کردن این نشست، با کمی مسامحه با اعلام اینکه "یک طرح صلح احتمالی دیگر در مذاکرات عربستان سعودی ارائه شده است"
نوشت: "مقامات سعودی مجبور شدند بعد از مذاکرات ناموفق جده طرح جایگزینی برای حل مناقشه در اوکراین ارائه کنند و مسکو را نیز در جریان بگذارند."
شواهد نشان می دهد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی پیشتر با هماهنگی با آمریکا از "ولودمیر زلنسکی" رئیس جمهوری اوکراین برای شرکت در نشست دو ماه و نیم قبل اتحادیه عرب در جده دعودت کرده بود و از قضا در همان نشست هم بود که پیشنهاد میزبانی نشست مشورتی - امنیتی جده را مطرح کرده بود تا مکملی برای نشست مشابه اما شکست خورده اروپایی ها و یا غربی ها در کپنهاگ باشد، به همین دلیل رسانه های غربی از جمله روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز هر بار تبلیغ می کردند که قرار است تصمیمات مهمی در نشست جده گرفته شود.
در حالی که از قبل مشخص بود نشستی که صرفا با حضور یک طرف دعوا (اوکراین) و در غیاب طرف مقابل (روسیه) و صرفا به بهانه تامین امنیت غذا در سراسر جهان برگزار می شود، از همان لحظه نخست محکوم به شکست است ولو اینکه یکی دو کشور دوست روسیه نیز این بار در نشست جدید دعوت شده باشند. البته همۀ کارشناسان نیز از قبل به اتفاق آراء هشدار داده بودند که بدون حضور روسیه، دستیابی به پیشرفت در مذاکرات صلح اوکراین در کپنهاگ و یا جده بطور کلی غیرممکن است.
حتی "پروفسور لورنس فریدمن" استاد دانشکدۀ سلطنتی لندن، نویسندۀ مقالۀ متهم‌کننده: «ناتو از شکست دادن روسیه با دست اوکراین ناتوان است» اخیرا در مقاله ای در اندیشکده آمریکایی "فارن پالیسی" موفقیت مذاکرات جده را مورد تردید قرار داده بود.
خود "آندری یرماک" رئیس دفتر ولودیمیر زلنسکی و رئیس هیات مذاکره اوکراین نیز پیشتر پیش بینی کرده بود که احتمالا این نشست با مشکلاتی روبرو شود، اما گفته بود که کی‌یف تلاش خواهد کرد کشورهای شرکت کننده بیشتری را به فرمول صلح خود امیدوار کند، اتفاقی که در کپنهاک نیز نیافتاده بود.
یادآوری می شود همین کشورهای دوست روسیه از جمله چین، برزیل، آفریقای جنوبی، هند و یا مکزیک نیز با علم به عدم حضور نماینده روسیه در نشست، موضع سیاسی خود را از قبل اعلام کرده بودند. همین کشورهای غیرغربی از جمله قدرت های نوظهور اقتصادی (بریکس) قبلا نمایندگان صلح خود را روانه اوکراین و اروپا کرده بودند، اما با جواب رد غربی ها رو به رو شده بودند.
مثلا "آندرس مانوئل لوپز اوبرادور" رئیس جمهوری مکزیک بعد از دریافت دعوتنامه حضور در جده به نوبه خود اعلام کرده بود که دولت او بدون روسیه در مذاکرات شرکت نخواهد کرد.
در عین حال، صبح دیروز "لسو آموریم" دستیار رئیس جمهوری برزیل هم که به نمایندگی کشورش در نشست جده حصور داشت گفت که موفقیت مذاکرات جده فقط در گرو حضور روسیه است.
خبرگزاری "اسپوتنیک" روسیه در گزارشی در این خصوص نوشت،: او با تاکید بر اینکه بعید است این مذاکرات در غیاب روسیه پیشرفت کند، خاطرنشان کرد: هر گونه گفت وگوی واقعی باید شامل همه طرف‌ها باشد."
دولت روسیه نیز به خوبی دریافته بود که احتمالاً غرب با برگزاری نشست های مشابه سعی دارد یک ائتلاف مرکب از کشورهای جنوب جهانی که از درگیری در اوکراین فاصله می‌گیرند، تشکیل دهد و متحدان روسیه را از آن دور کند.
چون روزنامه آمریکایی "وال استریت ژورنال" در این خصوص نوشته بود که جده تصادفی برای برگزاری این نشست انتخاب نشده است، چون دیپلمات‌های غربی در تلاش هستند حمایت چین را که روابط بسیار نزدیکی با عربستان سعودی دارد، به خود جلب کنند».
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، پیشتر گفته بود که هدف اصلی نشست دیگری (غیر از نشست کپنهاگ در جده) در مورد اوکراین "تلاشی برای متقاعد کردن نمایندگان جنوب جهانی بود تا حداقل از "فرمول صلح" زلنسکی حمایت کنند، که کاملا غیرقابل قبول است.
در این راستا "عبدالله بابود" پژوهشگر موسسه کارنگی امروز در گفت‌وگو با نشریه انگلیسی "میدل‌ایست‌آی" گفت:" عربستان سعودی در نشست اخیر جده، کشورهای غربی و جنوب جهانی که برخی از آنها با تحریم‌های روسیه همراه نشده‌اند را دور یکدیگر جمع کرده است. چنین کاری دقیقا با جاه‌طلبی‌های بن‌سلمان و هدف استراتژیک وی به منظور تبدیل شدن به قدرت منطقه‌ای و یک بازیگر جهانی مطابقت دارد."
وی در این خصوص افزود:"از همین رو سعودی‌ها به دنبال نشان دادن یک نقش خودمختار از خود هستند و قصد دارند با توجه به تحولاتی که در نظام بین‌الملل در حال رقم خوردن است، از مانور تعادل استراتژیک خود سود ببرند. آنها همچنین تمایل دارند نشان دهند در دنیای جدید چندقطبی، عربستان سعودی یکی از بازیگران مهم است، ولو اینکه تاکنون خطاهای دیپلماتیک بزرگی را مرتکب شده باشد."
در هر صورت، تحلیلگران معتقدند اگرچه شاید نشست جده، خروجی خاصی به منظور برقراری صلح میان روسیه و اوکراین نداشته باشد، اما دولت عربستان این بار سعی کرد با استفاده از هر دو کارت بازی روسیه و اوکراین خود را به عنوان یک بازیگر صلح‌ساز به جهان معرفی کرده و با این مانور دیپلماتیک بطور همزمان با غرب و شرق به تعامل و همکاری ادامه دهد.
نظر شما