توقف گسترش بیماری قارچی در جنگل‌های مازندران به علت گرمی هوا

به گزارش خبرنگار ایرنا، در چهارم تیرماه امسال رییس گروه گیاه شناسی دفتر حفاظت و حمایت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در گزارشی به ایرنا اعلام کرد : این بیماری از آنجایی که هنوز نوع آن مشخص نبوده و از سوی کارشناسان موسسه تحقیقات این سازمان در حال شناسایی است اما در اواخر سال گذشته و اوایل امسال سطحی از رویشگاه های سوزنی برگ پیرامون دریاچه ولشت مرزن آباد چالوس، منطقه حسن آباد کجور نوشهر و نقاطی از عرصه های طبیعی استان گیلان از جمله منجیل و رودبار هم در برگرفته و آلوده کرده است.

بنا به گفته مسوولان امر، کارشناسان این موسسه در تحقیقات نخست بر اساس تشخیص اولیه تصور کردند این بیماری قارچ به شانکر موسوم است که عناوین مختلفی دارد و پس از گذر زمان و انجام نمونه برداری های متعدد سرانجام در خردادماه امسال پی بردند که این نوع قارچ به نام سرخشیدگی ذربین موسوم است.

طبق آخرین گزارش های مسوولان امر، این بیماری گستره زیادی از رویشگاه های زربین غرب مازندران را آلوده کرده و براساس آمار ارایه شده کارشناس گیاه پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران - نوشهر این بیماری سبب خشکیدگی حدود ۷۰ درصد رویشگاه های سوزنی برگ در قسمت تاج در این منطقه شده است.

از سطح ۶۶۰ هزار هکتار جنگل و مرتع در غرب مازندران، حدود هفت هزار و ۳۹۷ هکتار آن آن گونه های زربین است که حدود ۲ هزار و ۲۶۶ هکتار آن با پوشش طبیعی زربین است و حدود ۸۷۷ هزار هکتار هم جزو زربین های دست کاشت و بقیه هم جزو زمین های مستثنیات متعلق به اشخاص است.

گونه های سوزنی برگ شامل انواع درختان کاج، سرو نقره ای و ذربین می شود و گونه های که در عرصه های جنگلی غرب مازندران وجود دارد بیشتر از نوع سرو نقره ای و ذربین است.

اثراتی که این بیماری روی این گونه ها بر جای می گذارد سبب خشکیدگی از تاج درخت و به یک سوم انتهای درخت می رسد و در نهایت براثر گسترش بیماری سبب خشکیدگی کامل درخت و نابودی آن می شود و سطح پراکنش این بیماری هم از اواخر اسفند ماه و اوایل بهار گستره زیادی از عرصه های طبیعی این منطقه آلوده به این بیماری شده است.

سرو نقره ای (Green arizonica Cupressus) در ایران با نام سرو سیمین و سرو آریزونا نیز خوانده می شود، درختی عمیق و پوست تنه به رنگ قهوه ای مایل به قرمز است این گونه به آتش سوزی بسیار حساس بوده و زیستگاه طبیعی این گونه ارزشمند بیشتر در کوه های جنوب شرقی آریزونا تا جنوب غربی نیو مکزیوکو جنوب کالیفرنیا و شمال مکزیک است و این گونه برای نخستین بار در سال ۱۳۳۴ به باغ نباتات کشاورزی استان البرز وارد شد.

هم اینک کاشت سرو نقره ای و انواع کاج و ذربین در بسیاری از مناطق آب و هوایی ایران به عنوان عنصر اصلی درختی بوستان ها، محوطه های سبز، جنگلکاری ها و فضای سبز نواحی صنعتی، حاشیه جاده ها و مزارع به طور گسترده کاربرد دارد.

این قارچ پس از ورود به بافت گیاه میزبان به سیستم آوندی آن وارد شده و باعث مسدود شدن آوندها و آلودگی گیاه می شود و از قسمت تاج گیاه به سمت پایین را خشک می کند و در محل نفوذ قارچ بر روی تنه و شاخه ها به طور معمول زخم هایی ایجاد می شود و به علت مسدود شدن آوندها در ناحیه زخم شیره گیاه به صورت صمغ به بیرون تراوش کرده و به هر شکل این قارچ پاتوژن بسیار مخرّبی است و به دلیل داشتن میزبان های زیاد، حضور آن در فضای سبز نگران کننده است.

کارشناس گیاه پزشکی اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه نوشهر گفت : بنا به تشخیص کارشناسان موسسه تحقیقات سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، نوع بیماری قارچی که اکنون گونه های سوزنی برگ زربین این خطه غربی استان را آلوده کرده به "سرخشکیدگی " زربین معروف است و "شانگر " هم همان زخمی که براثر این نوع قارچ روی درخت ایجاد می شود و در فصول بهار از آنجایی که هوا خنک بود سرعت پیشروی و خسارت های آن به عرصه رویشگاه زربین در این منطقه زیاد بود.

حسین لزربنی روز شنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: به علت گرمای بی سابقه در اواخر تیر و مرداد ماه و خشکی، روند این بیماری فروکش کرده و خیلی کمتر شده است و این بیماری جدیدی نیست در دهه ۷۰ و ۸۰ هم گستره ای از رویشگاه های زربین براثر شیوع قارچ آلوده و آسیب دید.

وی اظهار کرد : از آنجایی که در ۲۷ اردیبهشت ماه امسال کارشناسان موسسه تحقیقات سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری نوع بیماری براساس نمونه برداری ها تشخیص دادند سرخشکیدگی است و یک ماه بعد نوع بیماری قارچی هم اعلام کردند، هنوز دستورالعمل اجرایی برای ریشه کنی این بیماری به این مجموعه ارسال نشده است.

این کارشناس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران - نوشهر گفت : براساس تصویربرداری هوایی از سطح عرصه با همکاری حفاظت محیط زیست و نشست های متعدد در این رابطه به محض آنکه دستورالعمل ابلاعی به این واحد ارسال شود عملیات پرورش در سطح عرصه های دست کاشت انجام می گیرد و اولویت نخست قطع درختان آلوده از پایه است.

لزربنی افزود : بیش از ۷۰ درصد خشکیدگی درختان سوزنی برگ براثر این بیماری قارچی از نوع تاجی است و درصد خشکیدگی کل درختان در نقاطی از حسن آباد، پیرامون دریاچه ولشت و نقاط دیگر از نوع حاد نیست و متاسفانه خشکیدگی از ناحیه تاج و در ادامه به قسمت پایه درختان سرایت کرده و خشک می کند.

وی اظهار کرد : عملیات پرورشی به شکل زمینی بوده و قرار بر آن شد طرح تحقیقاتی اجرایی شود و با همکاری و مشارکت مراکز علمی و موسسه تحقیقات طرحی کاربردی برای پیشگیری از این بیماری قارچی در عرصه های جنگلی این منطقه انجام گیرد و امیدوارم با ابلاغ دستورالعمل این اقدام در ماه جاری عملیات پرورشی ریشه کنی این بیماری صورت گیرد.

جنگل های شمال با قدمت ۴۰ میلیون ساله یکی از ارزشمندترین عرصه های جنگلی ایران و جهان بنا به گفته برخی کارشناسان به علت بروز انواع آفات و بیماریهای ناشی از دخالت عوامل انسانی و تغییرات اقلیمی به مرحله اشباع رسیده که ضروری است با انجام تحقیقات علمی برای چالش این اکوسیستم راهکار اصولی اتخاذ شود.

از دیدگاه علوم گیاه پزشکی آنچه که در عرصه های منابع طبیعی(اعم از جنگلها و مراتع، مراکز تولید بذر و نهال، ذخیره گاهها و پارکها) به عنوان آفت و بیماری مطرح می شوند شامل گروهی از موجودات زنده مقیم این عرصه ها و جزیی از این اکوسیستم هستند که به ۲ گروه عمده تقسیم می شوند.

آفات گیاهی: آفت به آن دسته از موجودات زنده اطلاق می شود که به طور مستقیم از اندام های مختلف گیاه تغذیه نموده و سبب ایجاد خسارت می شوند و این موجودات بیشترشان شامل برخی از حشرات، کنه ها، جوندگان و نرمتنان هستند.

بیماری های گیاهی: بیماری از نظر تعریف به هر گونه پدیده فیزیولوژیکی غیر طبیعی و مضر گفته می شود که در اثر مجاورت و تحریک دائم و مستمر یک بیمارگر(عامل بیماری زا) در گیاه ایجاد می شود عوامل بیمارگر شامل بعضی از قارچ ها ی پارازیت، ویروسها، باکتری ها، نماتدها هستند و گاهی گیاهان گلدار انگلی(مانند سس و گل جالیز) و نیمه انگلی (متنند لورانتوس، دارواش، ارس واش) نیز به علت خسارتی که به گیاه وارد می کنند در گروه عوامل بیماری زا مورد مطالعه قرار می گیرند.

جنگل های هیرکانی در شمال ایران هر از چند گاهی دچار طغیان آفات مختلف می شود که به گفته کارشناسان نابودی بخش های وسیعی از این جنگل های ارزشمند را در پی دارد.
بررسی ها نشان می دهد بیش از ۴۰ عامل آفت زا در جنگل های شمال وجود دارد که گروه وسیعی از درختان را در برگرفته و برخی گونه های با ارزش نظیر ملج و شب خسب را به حد انقراض نزدیک کرده است.