تخریب جنگل‌ها در ایران شاید تا دو دهه قبل چندان به چشم نمی‌آمد اما این معضل آنقدر جدی گرفته نشد تا امروز که شاید بتوان یکی از دلایل اصلی خشکسالی در کشور را همین تخریب جنگل‌ها دانست.
به استناد آمار جنگل‌های بلوط زاگرس مسئول مستقیم تولید ۴۰ درصد آب شیرین کشور بوده و هر هکتار جنگل بلوط سالانه بیش از ۲.۵ تن ریزگرد را تصفیه می‌کند. این گنجینه بزرگ که از شمالغرب کشور به سمت جنوب شرق و در نوار غربی کشور پوشش جنگلی بسیار مهمی را ایجاد کرده است، در حکم یک گنج بزرگ طبیعی است که متاسفانه طی سال‌های اخیر با کمترین توجه به آن یکی از بزرگ‌ترین فجایع زیست‌محیطی برای استان‌های غربی و جنوب‌غربی رقم زده شده است.
در جدیدترین اخبار مربوط به این وضعیت متاسفانه ۶ هزار اصله درخت بلوط به بهانه جاده‌سازی در «تنگ بولحیات» منطقه دشت ارژن از بین رفته که به‌طور قطع می‌توان گفت هیچ جایگزینی برای آن وجود نخواهد داشت و مشخص نیست پاسخ این تخریب بزرگ به طبیعت ایران بر عهده کیست؟ آیا به راستی برای تعریض جاده و یا حتی جاده نوین در این منطقه راه دیگری برای آن وجود نداشت و یا به سبک و سیاق گذشته ساده‌ترین روش برای آن انتخاب شده است؟
به دلیل آن که پدیده‌های طبیعی در مقیاس بزرگ و در طول زمان عمل می‌کنند، کمتر به چشم آمده و در نتیجه برای بسیاری از مسئولان بیشتر از آن که عاملی برای زندگی تلقی شوند، مانعی در راه توسعه و رفاه کشور هستندعوامل طبیعی چه نقشی در زندگی ما دارند؟
عوامل طبیعی شرط لازم برای ایجاد و تداوم زندگی است. به عبارتی عوامل طبیعی مانند کوه‌ها، جنگل‌ها رودخانه‌ها و حتی بیابان‌ها و کویرها هم در ایجاد کشورها نقش جدی داشته و دارند. این که گفته می‌شود یکی از قدیمی‌ترین کشورها و تمدن‌های جهان که دارای قوانین فرهنگی(حقوق بشر، دیوانسالاری و ...) و سیاسی نوین بوده، ایران ماست، به دلیل همین عوامل جغرافیایی و طبیعی است و سخن گزافی نیست.
اما متاسفانه به دلیل آن که این پدیده‌ها در مقیاس بزرگ و در طول زمان عمل می‌کنند، کمتر به چشم آمده و در نتیجه برای بسیاری از از افراد عادی و یا مسئولان محلی بیشتر از آن که عاملی برای زندگی تلقی شوند، مانعی در راه توسعه و رفاه کشور هستند.
از این‌رو در بسیاری موارد از غلبه بر این نیروها و عوامل به عنوان یک دستاورد بزرگ یاد می‌شود. این در حالیست که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان، ناسازگاری و غلبه بر طبیعت نه تنها صورت نمی‌گیرد بلکه به دلیل تبعات بسیاری گسترده و منفی آن بر حیات انسانی، جانوری و گیاهی، مذموم هم شمرده می‌شود.
اکنون رویکرد تعامل درست با طبیعت مبنای هر اقدام ملی و محلی مرتبط با توسعه و رفاه در جهان محسوب می‌شود،تا از این رویکرد، مزایای رفاه و توسعه در کنار حفظ طبیعتی بکر و کارآمد فراهم شود.
ساختن جاده ارزش قطع ۶ هزار درخت بلوط را داشت؟
تردیدی نیست که هیچ‌یک از ما نمی‌توانیم بپذیریم که ارزش یک درخت با ارزش جان انسان برابر است. اما در همین حال نمی‌توان از اهمیت یک درخت در حفظ زندگی انسان چشم‌پوشی کرد. به همین دلیل حفظ طبیعت با کمترین دستکاری و ایجاد راه‌های ارتباطی یکی از بهترین اقدامات در این زمینه است.
قاره اروپا که شاید بتوان گفت کوچک‌ترین قاره جهان است، اقدامات جالبی در این زمینه انجام داده است. مثلا برای عبور جاده از جنگل تا حد امکان از پل‌های بزرگ استفاده شده تا اکوسیستم یک جنگل و منطقه طبیعی حفظ شود.
در بسیاری از مکان‌ها هم جاده‌ها همچنان به صورت دوطرفه و باریک باقی مانده و رانندگی در این مکان‌ها با حداکثر قوانین نظارتی راهنمایی و رانندگی(سرعت آهسته، مکان‌های خدماتی و رفاهی و ...) ادامه دارد. در نقاطی که امکان ساخت پل وجود ندارد، جاده‌ها برای حفظ تعادل محیط‌زیست فنس‌کشی شده و یا راه‌های طبیعی برای ارتباط اکوسیستم طبیعی طراحی شده است.
هنگامی که در وسط یک منطقه مانند جنگل، کوه و یا بیابان جاده احداث می‌شود در عمل یک اکوسیستم به دو یا چند قسمت تقسیم شده و موجودات طبیعی برای دسترسی به آب و غذا و پناهگاه با مشکل روبرو می‌شوند. در این حالت یا ناچارند که از جاده عبور کرده و با خطر تصادف روبرو باشند و یا به دلیل دست نیافتن به منابع آب و غذای لازم از بین بروند. این موضوع حتی در مورد درختان و گیاهان هم صادق است.
جنگل شناسان می‌گویند، درخت بلوط با جذب رطوبت بالا موجب تقویت پوشش گیاهی، تولید اکسیژن، تنظیم چرخه آب، تقویت اکوتوریسم و در نهایت حفاظت از زیستگاه، پناهگاه گونه‌های جانوری شده و نقش مهمی در تولید آب شرب در کشور دارند.
به گفته سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور درباره اهمیت جنگل‌ها و پوشش گیاهی در حفظ منابع آبی کشور، از ۳۰ میلیون هکتار عرصه‌های زاگرس، نزدیک به ۶ میلیون هکتار آن جنگل است و این جنگل‌ها همچنان که اشاره شد ۴۰ درصد آب شیرین را تامین می‌کنند.
هر درخت بلوط رقمی نزدیک به ۲۰۰ هزار دلار ارزش دارد که برای ۶ هزار اصله درخت ۶۰ هزار میلیارد تومان ضرر ایجاد شده است
علاوه بر این درختان و گیاهان اکسیژن تولید می‌کنند که حیات روی زمین به آن وابسته کامل است و درختان بالغ نسبت به درختان کوچک‌تر، اکسیژن بیشتری تولید می‌کنند. یک درخت راش بالغ می‌تواند در یک سال اکسیژن کافی برای حمایت از ۱۰ نفر تولید کند و نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که یک درخت بزرگ می‌تواند اکسیژن کافی برای یک روز و برای چهار نفر تولید کند. هر درخت بلوط به گفته کارشناسان نزدیک به ۲۰۰ هزار دلار ارزش دارد.
اگر این مبلغ برای ۶ هزار اصله درخت در نظر گرفته شود که به تازگی قطع شده، یعنی ۶۰ هزار میلیارد تومان تنها برای پروژه جاده‌ای است که فقط ۸ کیلومتر طول دارد. طبق گزارش‌های منتشره این جاده برای استفاده ۲۰ خانوار بوده که به صورت فصلی و موقت در باغستان‌های تنگ بوالحیات برای برداشت محصول رفت و آمد دارند و مسیر آنان را طولانی‌تر کرده است. این در حالی است که جاده‌ای که از قبل وجود داشت و دسترسی به این باغستان‌ها را که با هزینه‌های زیاد و ایجاد پل تامین کرده بود، همچنان مورد استفاده است.
به گفته «کیان یزدان‌پور» عضو انجمن میراث زاگرس و فعال محیط‌زیست، ایجاد جاده دوم، مسیر رفت و آمد روستاییان را طولانی کرده و تردد روستائیان تنگ بوالحیات از روستای کنده‌ای است که تنها ۷۰۰ متر آن در منطقه حفاظت شده است.
متاسفانه این تمام ماجرا نیست و احداث دوربرگردان این جاده هم که هنوز ۱۰ متر از شروع آن نگذشته، با ورود ماشین‌آلات نزدیک به ۱۰ درخت چندین ساله بلوط و بادام کوهی قطع شده و نشان می‌دهد که ادامه این پروژه با قطع تعداد بالایی درخت- به غیر از ۶هزار درختی که قبلا از بین رفته- همراه خواهد بود. به گفته فعالان و مسئولان محیط‌زیست استان فارس در این پروژه بنا بود تنها ۶۰۰ درخت قطع شود و براین اساس مجوزهای زیست محیطی صادر شده بود که در نهایت ۶ هزار درخت قطع شد.
این موضوع پس از تماس پژوهشگر ایرنا با کارشناس محیط‌زیست منطقه هم بررسی شد.«خداپرست» در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا گفت : متاسفانه این رخداد تلخ در تنگ بوالحیات اتفاق افتاده و این اداره در حال تکمیل پرونده و ارسال آن به دادگاه است. بعد از آن نیز هر چه با اداره راهداری شهرستان کازرون که موجب این رخداد تلخ هم بوده تماس گرفته شد که کسی پاسخگو نبود و بعد از تماس با دفتر ریاست اداره راه و شهرسازی کازرون و طرح موضوع با آن اداره هم، فرد پاسخگو از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرد.
این سوال مطرح است در شرایطی که برای حفظ جنگل و پوشش گیاهی تلاش زیادی در سراسر دنیا انجام می‌شود و کشور با مشکلات عمده خشکسالی، فرونشست و فروچاله بر اثر کمبود منابع آب و انواع ریزگردها روبه‌رو است، چرا این موضوع جدی گرفته نمی‌شود.
بررسی‌های ساده نشان می‌دهد قطع بیش از ۶ هزار درخت عمدتا کهنسال بلوط برای احداث جاده تنها برای ۲۰ خانوار که به صورت فصلی و در فصل برداشت محصول آن هم در شرایطی که یک جاده دیگر با امکانات مشابه در آن وجود دارد، تحت هیچ شرایطی منطقی نیست. هرچند این تعداد درخت که ارزشی بالغ بر ۶۰ هزار میلیارد تومان داشت دیگر به طبیعت باز نمی‌گردد، اما بهتر است تا برای جلوگیری از این رخداد ناگوار در آینده اقدام کرد.
نکته حائز اهمیت این است که درختان عامل ثبات و بقای خاک و آب هستند و قطع آن‌ها فرسایش خاک را نیز به دنبال خواهد داشت.
طبق گزارش‌های منتشره تاکنون بیش از۵۰ محصول از بلوط تولید شده است، که حاکی از آن است که صادرات میوه بلوط خود به تنهایی می‌تواند زمینه‌ساز اشتغال و توسعه اقتصادی مناسب برای مردم بومی ساکن مناطق با پوشش جنگلی بلوط فراهم سازدهمچنین اقدامات دانش بنیان انجام شده نشان می‌دهد که می‌توان از بلوط به عنوان نان ،غذا و حتی دارو استفاده کرد، بلوط بیش از ۵۰ خاصیت شناخته شده دارد و در درمان بسیاری از بیماری ها تاثیر دارد. طبق گزارش‌های منتشره تاکنون بیش از۵۰ محصول از بلوط تولید شده است، که حاکی از آن است که صادرات میوه بلوط خود به تنهایی می‌تواند زمینه‌ساز اشتغال و توسعه اقتصادی مناسب برای مردم بومی ساکن مناطق با پوشش جنگلی بلوط فراهم سازد.
اگرچه اقدامات مناسبی هم برای افزایش عرصه جنگلی کشور بیشتر انجام شده است اما بی‌شک قطع درختان در واقع محروم کردن کشور از حیات سبز و همچنین بهره‌مندی از حیات جانوری و گیاهی نجات‌بخش زندگی انسانی است.
طبق گزارش معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور طرح کاشت یک میلیارد درخت در اسفند ۱۴۰۱ آغاز شده و این طرح مردمی در بخش‌های احیا و توسعه، جلوگیری از گسترش بیابان و طوفان‌های شن و ماسه و ریزگردها تعریف شده است. در قالب این طرح قرار است سالانه ۲۵۰ میلیون نهال تولید و کاشته شود که از ابتدای این طرح بیش از ۲۱۰ میلیون نهال تولید شده است. علاوه براین ۳۰ درصد درخت‌های کاشته شده برای زراعت چوب هم درنظر گرفته شده که با توجه به استقبال مردم احتمالا تا ۵۰۰ میلیون اصله نهال افزایش پیدا خواهد کرد.
نظر شما