خاله فاطمه؛ گنجینه هنر سنتی نمدمالی+ فیلم

به گزارش ایرنا، در ایران قدیمی‌ترین نمونه‌های به‌دست‌آمده از نمد مربوط به دوره هخامنشی است و ایرانیان از قرن پنجم پیش از میلاد نمدمالی را آموخته اند و تا امروز آن را با چنگ و دندان حفظ نمودند.

بیش از یک هفته است در جست و جوی هنرمندی آشنا با نمد بودیم ولی هرچه بیشتر تلاش می کردیم نشانی پیدا نبود، با خود می گفتیم چگونه امکان دارد تا دهه پیش هرخانه ای در شهر و روستا مزین به نمدهای زیبا بود و اکنون با رفتن نمدها از منازل گویی هنرمندانش هم به تاریخ پیوستند، که در ناامیدی آدرس خانه بانویی کهنسال را دادند که گنجینه ای واقعی این میراث در گلستان است.

از شالیزارهای سبز و زرد کنار جاده گالیکش عبور کرده و پس از یکساعت و گذر از کوه‌ها، صخره‌های زیبای جنگلی و گذشتن از روستاهای آب پران، یورت زینل، یورت کاظم، فارسیان، کیارام وارد روستای سرسبز جنگلی «پادلدل» شدیم و با گذر از بوته‌های تمشک وحشی کنار کوچه های روستا از پسر بچه ای که در آن حوالی ایستاده بود سراغ خانه «فاطمه پیاده کوهسار» را می گیریم که ما را به سمت خانه‌ای گلی ۲ طبقه هدایت کرد.

به خانه گلی که می رسیم دختربچه ای روی ایوان گلی نشسته و بانوی کهنسالی با لباس ساده روستایی در حیاط است، جلو رفتم و سلام کردم و با تردید می پرسم «اینجا خانه خاله فاطمه است» با گشاده رویی سلامم را پاسخ می دهد و می گوید «خوش آمدی دخترم، من خاله فاطمه هستم».

در حالی که به این بانو نگاه می کنم خاله فاطمه با خوشرویی مرا دعوت به منزل می‌کند.

نمدهای با طرح های مختلف را جابه جا می‌کند و می گوید: هنر سنتی نمدمالی را از مرحله پشم چینی گوسفند، شستن پشم، رنگ ریزی پشم، شانه کردن پشم، نخ زنی نمد، حصیرپیچی و گلدانیدن را از کودکی یادگرفتم، هنری که سینه به سینه از گذشتگانش به من رسید و من هم به هرکسی که دوست داشت یادبگیرد انتقال دادم.

فاطمه پیاده کوهسار افزود: طرح های مختلفی یک نمد می تواند داشته باشد که بیشتر طرح گل قوچی، جهادی، اسلامی، مجمعی، بیضی، سه خانگی و پنجرگی مورد استقبال قرار می گیرد.

وی اظهار داشت: اولین مرحله برای نمدمالی، پشم چینی گوسفندان است که پس از آن باید پشم ها تمیز شسته شود تا آماده حلاجی شوند.

وی بیان کرد: پس از حلاجی مرحله رنگ کردن پشم هاست که در گذشته سبز، زرد، آبی و قرمز رنگ های اصلی نمدها بود که طبیعی از مواردی همچون پوست گردو، پوست انار و مرزه گرفته می شد ولی امروز به دلیل تنوع رنگ های صنعتی دیگر از رنگ طبیعی کمتر استفاده می شود.

این هنرمند پیشکسوت صنایع دستی گفت:شانه کردن پشم های رنگ کرده و سپس مَل کردن و گِل گِلی کردن پشم مرحله های بعدی است و در آخر هم با کنار هم قرار دادن آنها در روی حصیری و با گذاشتن سنگ هایی روی آنها طرح مورد نظر نمدمان را درست می کنیم.

وی افزود: سرانجام داخل همان حصیر نمد را پیچیده و محکم می بندیم و نمدمان را چندین بار می گِلدانیم تا خودش را بگیرد و مرحله آخر حصیر را باز می کنیم و نمدرا با تمام توان فشار می دهیم.

وی بیان کرد: با وجود سختی های بسیار برای تولید نمد در سال های اخیر استقبال خوبی از این میراث نمی شود و فروش چندانی نداریم.

فاطمه پیاده کوهسار گفت: حتی برای آموزش این هنر هم استقبال چندانی صورت نگرفته ولی با وجود این به همه اطرافیانم از جمله مردم روستا دختر، عروس ها و نوه هایم این هنر را منتقل کردم.

وی افزود: این میراث برای امروز و دیروز نیست برای هزاران سال پیش است و باید به نسل بعدی هم منتقل شود.

وی اظهار داشت:در مناطقی که رطوبت زیاد بوده برای درمان پادرد و کمردرد هم مفید بوده است، شاید بخاطر همین گذشتگان ما کمتر این بیماری ها را داشتند.

وی بیان کرد: تنها آرزویم تاسیس بومگردی با طرح نمد است تا گردشگران داخلی و خارجی را با این میراث گرانبهای تاریخی بیشتر آشنا کنم و امیدوارم مورد حمایت میراث فرهنگی هم برای این مهم قرار بگیرم.

نوه سیزده ساله خاله فاطمه می گوید: از کودکی کنار مادرم و مادربزرگم می نشستم به نمدمالی آنها نگاه می کردم و می دیدم مادربزرگم با صبر و حوصله این هنر را به خوبی به همه انتقال می دهند و امروز در آستانه سیزده سالگی تمام مراحل آن را می توانم انجام دهم.

سیدعطیه حسینی افزود: زمانی که دوستانم متوجه می شوند من هم نمدمالی یاددارم بسیار تعجب می کنند و می گویند" خوشبحالت کاش ما هم یاد می‌گرفتیم".

وی اظهار داشت: نمد قدیمی ترین فرش سنتی مورد استفاده انسان که باید این گنجینه به درستی به نسل ما منتقل و معرفی شود که امروز علاوه بر خواص ظاهری آن به دلیل خاصیت درمانی بیشتر مورد استقبال می تواند قرار بگیرد.

وی بیان کرد: نمدمالی کار راحتی نیست و مراحل سختی باید برای تولید آن طی شود ولی نمی دانم چرا افراد با قیمت خیلی کم متقاضی آن می شوند و این ظلمی در حق تولیدکنندگان نمد است.

این نوجوان هنرمند گفت: امثال مادربزرگم که نمدمالی می کنند بسیار انگشت شمار بوده و به مرور دیگر آنها را نداریم امیدوارم قبل از منسوخ شدن این هنر فکری به حال آموزش آن شود.

سیده عطیه بیان کرد: در طول سال نمایشگاه های زیادی برای صنایع دستی برگزار می شود چه خوب است یکی از غرفه‌ها را به گنجینه هایی همچون مادربزرگم که تشنه آموزش و آگاه سازی هستند اختصاص دهند.

به گزارش ایرنا، گلستان با وجود چشم‌اندازهای کم نظیر، مناظر رویایی و پیشینه تاریخی‌اش همواره پذیرای گردشگران داخلی و خارجی بسیاری است و در کنار این جاذبه‌ها، صنایع دستی آن به واسطه سکونت اقوام مختلفی مانند فارس، ترکمن، سیستانی، ترک (آذربایجانی و قزلباش)، مازندرانی‌ها، بلوچ و قزاق‌ها نسبت به سایر مناطق کشور دارای تنوع بیشتری است به طوری که هر مسافر و گردشگری را سرشوق می‌آورد.

فرش دستباف، نمد، زیورآلات و سوزن دوزی ترکمن، جاجیم بافی روستای زیارت گرگان، ابریشم بافی قزلباش‌های رامیان و مینودشت، سوزن دوزی شاهکوه و قوم بلوچ و دوخت‌های سنتی پوشاک از جمله صنایع دستی اقوام ساکن در گلستان است که با هنرمندی زنان و دختران و مردان این استان، هر کدام نام و آوازه خود را در بین خریداران داخلی و خارجی دارد.

۲۵ هزار هنرمند صنایع دستی گلستان در بیش از ۸۰ رشته بومی و غیربومی از جمله فرش دستبافت، ابریشم‌بافی، نمدمالی، البسه محلی اقوام، زیور آلات، حصیر بافی، سوزندوزی و جاجیم بافی فعالیت می‌کنند.