به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، رهبر معظم انقلاب اسلامی، روز بیست و دوم بهمن ماه ۱۳۹۷ مصادف با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، با صدور «بیانیه گام دوم انقلاب» به تبیین دستاوردهای شگرف چهار دهه گذشته پرداخته و توصیه‌هایی به منظور ادامه این مسیر تحت عنوان «جهاد بزرگ برای ساختن ایران اسلامی بزرگ» ارائه کردند که مخاطبان اصلی آن مردم، جوانان و به ویژه دانشگاهیان بودند.
بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی نقشه راه و راهنمای جامع حکمرانی کشور برای ادامه مسیر انقلاب اسلامی در چهل سال پیشرو است. رهبر حکیم انقلاب، با تاکید بر امید واقع‌بینانه به آینده و نقش بی‌بدیل جوانان در برداشتن گام بزرگ دوم به سمت آرمان ها، خطاب به جوانان و آینده‌سازان ایران مقتدر، الزامات این جهاد بزرگ را در هفت سرفصل اساسی بیان کردند.
ایشان در این بیانیه ضمن بیان هفت توصیه به جوانان ایرانی از جمله علم و پژوهش، معنویت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزت ملی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن و سبک زندگی، خواستار توجه آنان به این موضوعات و تلاش برای تحقق آنها شدند.
در بخشی از بیانیه حضرت آیت الله خامنه ای آمده است: جوانان باید شانه‌های خود را به زیر بار مسئولیت دهند، از تجربه‌ها و عبرت های گذشته بهره گیرند، نگاه انقلابی و روحیه انقلابی و عمل جهادی را به کار بندند و ایران عزیز را الگوی کامل نظام پیشرفته اسلامی بسازند.
بر همین اساس دانشگاه های کشور نیز خود را موظف به طراحی برنامه هایی برای تحقق اهداف بلند بیانیه گام دوم انقلاب و لبیک به دستور معظم له دانسته و اقداماتی را در این خصوص به انجام رسانده اند. در این بین دانشگاه امام حسین (ع) که همواره در پیشبرد اهداف انقلاب، پیش قدم بوده و قدم های بزرگی را در زمینه پژوهش های زیربنایی تحقق برنامه های کلان انقلاب برداشته است، در این زمینه نیز پیش از هر دانشگاهی وارد عرصه شد و اقدام به طراحی الگوی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی کرد؛ الگویی که به تایید رهبری نیز رسیده و ایشان از دانشگاه ها و وزارتخانه های مربوطه خواسته اند که از این الگو بهره‌برداری کرده و برنامه های خود را سازماندهی کنند.
رییس دانشگاه امام حسین (ع) می گوید برای تهیه و طراحی این الگو ساعت ها جلسه با مجموعه های متعدد دانشگاهی و حوزوی برگزار و همفکری صورت گرفته است تا در نهایت به این الگوی منسجم منتج شده است. وی این الگو را هدیه این دانشگاه به مجموعه دولت می داند و در هفته دولت در میزگردی با ایرنا به تبیین آن و سایر دستاوردهای این مجموعه دانشگاهی می پردازد که در ادامه از نظر می گذرانیم.
شناسایی افراد تراز انقلاب و تولید دانش برای حل نظام مسائل انقلاب اسلامی
ایرنا: نقش نهاد علم و دانشگاه در تحقق بیانیه گام دوم انقلاب و ایجاد تمدن نوین اسلامی چیست؟
محمدرضا حسنی آهنگر: برای تحقق بیانیه گام دوم انقلاب و ایجاد تمدن اسلامی که آرمان بلند این بیانیه است در دانشگاه جامع امام حسین (ع) اقدامات مفصل تحقیقاتی در موضوعات مرتبط انجام دادیم مبنی بر اینکه اگر قرار باشد انقلاب اسلامی در گام دوم به هدف بلندی که برای آن تعریف شده است، برسد دانشگاه ها و مراکز علمی و حوزوی چه نقشی دارند و چگونه می توانند این کار را انجام دهند.
برای رسیدن به تمدن اسلامی باید دو کار واجب در کشور انجام شود؛ اولی شناسایی، جذب و تربیت افراد تراز تمدنی است و دومی تولید فکر، دانش و فناوری هایی است که باید برای حل نظام مسائل انقلاب اسلامی انجام شود؛ در واقع باید نظام مسائل نرم افزاری و سخت افزاری که مورد نیاز تحقق تمدن اسلامی است، بر اساس تولید فکر، دانش و نظریه پردازی شکل بگیرد.
این دو کار واجب خروجی دانشگاه ها و مراکز علمی کشور هستند. در واقع این دو کار اصلی و واجبی که باید برای تمدن سازی صورت بگیرد، موتور پیشران آنها دانشگاه ها و مراکز علمی کشور به شمار می روند و اگر قرار باشد موارد این بیانیه تحقق پیدا کند، حتما باید این دانشگاه ها نقش پیشرانی خود را انجام دهند و برای این دو کار مهم برنامه داشته باشند.
البته کار ساده ای نیست و دشواری ها و پیچیدگی های زیادی دارد که روی آن بیشتر باید تمرکز شود به ویژه در تدوین برنامه هفتم توسعه به عنوان اولین برنامه پنج سالهای که می خواهد برشی از بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی بزند، باید نقش دانشگاه ها پررنگ تر دیده شود.
اساتید پیشران و رکن اصلی دانشگاه‌ها
ایرنا: مهمترین رکن دانشگاه تمدن‌ساز برای تحقق وظایف تعریف شده ذیل بیانیه گام دوم انقلاب چیست؟
حسنی آهنگر: ابتدا باید تعریفی از دانشگاه هایی داشته باشیم که می خواهند این کار را انجام دهند تا به مهمترین رکن آن برسیم. به نظر من وضعیت فعلی که دانشگاه های کشور دارند با آن دانشگاهی که قرار است آن دو کار مهم را انجام دهند، فاصله دارد. اگر بخواهیم تصویر مطلوبی از دانشگاه های انقلاب اسلامی بر اساس منظومه فکری امامین انقلاب ترسیم کنیم باید بگوییم که این دانشگاه ها باید هفت مولفه و رکن اصلی داشته باشند.
مولفه های جهت دهنده، فلسفه وجودی دانشگاه ها و اصول و مبانی آن را توضیح می دهد. «عنوان» مولفه اول یا رکن اول است، «اساتید» رکن دوم، «دانشجویان» رکن سوم، رکن چهارم «رشته، متن و محتوا»، رکن پنجم «فضا و محیط دانشگاه» هم به لحاظ کالبدی و هم به لحاظ زیرساختی و هم به لحاظ محتوایی، مولفه ششم «پژوهش و فناوری» و هفتمین مولفه «سازماندهی و تعاملات» را شامل می شود.
اگر قرار باشد به یک تصویری با این مولفه ها در دانشگاه برسیم به طوری که بتواند در همه مولفه‌های بیانیه گام دوم و تحقق تمدن نوین اسلامی ایفای نقش کند، نیاز به یک تحول اساسی داریم.
پیشران این تحول و رکن اصلی آن در دانشگاه ها «اساتید» هستند. اگر بتوانیم استاد تراز انقلاب اسلامی را داشته باشیم، مطمئنا دستیابی به دانشگاه تراز اسلامی خیلی می تواند آسان تر باشد.
دانشگاه‌داری مبتنی بر مبانی و اندیشه امامین انقلاب اسلامی صاحب یک الگوی بومی شد
ایرنا: دانشگاه امام حسین (ع) در راستای تحقق اهداف بیانیه گام دوم انقلاب چه اقداماتی انجام داده است؟
حسنی آهنگر: از اول انقلاب که ۴۴ سال و ۶ ماه از آن می گذرد، بیانات زیادی را حضرت امام خمینی (ره) و حضرت آقا در مورد مساله دانشگاه و تحول در دانشگاه برای اینکه دانشگاه هم بتواند کارخانه انسان سازی باشد و هم بتواند انسان تربیت کند، داشته اند و همچنین برای اینکه دانشگاه ها به عنوان مولفه اول مورد نیاز ایجاد حاکمیت اسلام بر جهان یا ایجاد تمدن اسلامی بتوانند تولید علم داشته باشند و ما را به مرجعیت علمی برسانند، همواره برای دانشگاه ها رهنمودهایی بیان کرده اند.
بر همین اساس منظومه ای را در دانشگاه امام حسین (ع) از بیانات امام (ره) تهیه و مدلی را برای دانشگاه اسلامی استخراج کردیم. در این منظومه بیانات امام را از سال ۴۱ تحلیل، بررسی و تبیین کردیم تا سال ۱۳۶۸ و همین کار در مورد بیانات حضرت آقا صورت گرفت. یعنی منظومه فکری ایشان در مورد دانشگاه ها و بیاناتشان مورد تحلیل، بررسی و تبیین قرار گرفت. در واقع از سال ۵۲ و ۵۳ که ایشان در مشهد مباحثی داشتند تا همین الان آخرین صحبت هایی که حضرت آقا در حوزه علم و فناوری با دانشگاهیان داشتند، تحلیل کردیم و دانشگاهی را که بر اساس این منظومه فکری به دست آمده است، مدل کردیم و از آن الگو ساختیم.
۲۰ آبان ماه ۱۳۹۴ به همراه نزدیک به هزار نفر از روسای دانشگاه ها، مراکز رشد و فناوری و پارک های علم و فناوری خدمت آقا رسیدیم و آنجا سوال مهمی را ایشان مطرح کردند که دانشگاه ها در تمدن سازی چه نقشی دارند و برای این ایفای نقش نیاز به تحول در دانشگاه ها داریم. ما این تحول را مورد بررسی قرار دادیم.
مطالبه اصلی ایشان هم از روسای دانشگاه ها و هم از وزیران علوم و بهداشت بودند زیرا هم دانشگاه های حوزه علوم پزشکی و هم دانشگاه های حوزه وزارت علوم را مخاطب قرار داده بودند. مطالبه اصلی ایشان این بود که دانشگاه مشخص کند برای اینکه بتواند این نقش را برای آن دو کار مهم انسان سازی و تولید علم ایفا کند، چگونه می تواند این نقش را ایفا کند و گفتند که این در حد یک جلسه سخنرانی نیست. این یک کار مفصل تحقیقاتی می خواهد. از این رو، ما این کار مفصل تحقیقاتی را در دانشگاه امام حسین (ع) انجام دادیم یعنی مشخص کردیم که الگوی دانشگاه تراز اسلامی چه دانشگاهی است و چگونه در تمدن سازی می تواند ایفای نقش کند.
۲۴ کارگروه تشکیل دادیم بیش از ۱۵۰ نفر از اساتید و پژوهشگران دانشگاه و دانشگاه های دیگر را در این زمینه به کار گرفتیم. در این کارگروه ها روی مولفه های مختلف دانشگاه تراز و ایفای نقش در تمدن سازی کار شد. ۷۶۶ جلسه با همه وزیران علوم قبل و وزیر علوم وقت و همه معاونان آنها برگزار کردیم. با روسای دانشگاه های بزرگ کشور صحبت کردیم و با همکاری علمای بزرگ و مراجع تقلید آیت الله جوادی آملی، علوی گرگانی، مصباح یزدی، حایری شیرازی و سایر علمایی که در حوزه ها به عنوان مدارس عالی یا دانشگاهی مثل جامعه المصطفی آیت الله اعرافی، دکتر عباسی و دوستان دیگر حوزوی این مدل را ارایه دادیم.
این مباحث با ۲۱۲ مجموعه از افراد مطرح شد که اصلاحاتی را روی آن انجام دادند. در نهایت مدل ارایه شده غنی‌تر و اعتبارسنجی هم انجام شد. سپس در مجموعه سپاه و ستادکل نیروهای مسلح مورد تصویب قرار گرفت و انجام کار به ما ابلاغ شد و در قالب برنامه های پنج ساله سعی کردیم آن را اجرایی کنیم. یعنی علاوه بر اینکه این برنامه، طراحی شد که اقدام اصلی دانشگاه بود و به الگوی دانشگاه تراز اسلامی رسیدیم و در قالب برنامه های پنج ساله مصوب به پیاده سازی و خیلی از نظام‌نامه ها و قواره های دانشگاهی رایج در کشور را تغییر دادیم.
شاید مهمترین کاری که دانشگاه امام حسین (ع) علاوه بر داشتن الگوی دانشگاه تراز انجام داد، این بود که ما شاه‌بیتی را که در کشور به عنوان حلقه گمشده دانشگاه های کشور بود، طراحی کردیم و مدیریت دانش و دانشگاه‌داری را از ریل تمدن غرب به سمت ریل تمدن اسلامی تغییر دادیم به طوری که اکنون کشور می تواند به راحتی این ادعا داشته باشد که سبک مدیریت دانشگاه‌داری مبتنی بر مبانی و اندیشه امامین انقلاب اسلامی صاحب یک الگوی بومی است و این کار مهم و بزرگ را دانشگاه جامع امام حسین (ع) انجام داده است.
ارائه الگوی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی هدیه دانشگاه امام حسین (ع) به دولت
ایرنا: شاخص‌ترین اقدام دانشگاه امام حسین (ع) با توجه به هفته دولت کدام است؟
حسنی آهنگر: دولت آیت الله سیدابراهیم رئیسی به عنوان دولت مردمی و انقلابی مطرح شده و هست و شعارشان هم بحث تحول و تحول خواهی است. به نظرم یکی از کارهای واجبی که حوزه تعلیم و تربیت چه در آموزش و پرورش و چه در حوزه آموزش عالی نیاز دارد، تحول است و مطمئنا با تحول خاصه در آموزش عالی می توانیم به دانشگاه تراز اسلامی دست پیدا کنیم. الگوی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی که مطلوب امامین انقلاب اسلامی است در دانشگاه جامع امام حسین (ع) به نتیجه رسیده است و ما به آن دست پیدا کرده ایم. نیازمند این است که در چند برنامه دانشگاه جامع به تکامل برسد و این را قبول داریم.
با این حال این الگو در همین وضعیت هم می تواند قابلیت تعمیم پذیری به سایر دانشگاه های کشور را داشته باشد. این می تواند هدیه ای باشد که هدیه بسیار مهمی برای انقلاب اسلامی و دولت جمهوری اسلامی است.
نظام ترفیع و ارتقاء و الگوی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی را خدمت رهبر معظم انقلاب گزارش داده ایم که در دانشگاه امام حسین (ع) مبتنی بر انتظارات ایشان تغییر یافته است و ایشان به شورای عالی انقلاب فرهنگی سفارش کردند که به دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بگویید از نتیجه این تحقیق و تجربه دانشگاه امام حسین (ع) برای دانشگاه های دیگر استفاده کنند.
از این رو، خواهش ما از شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارتخانه علوم و بهداشت این است که در این زمینه همکاری لازم را داشته باشند. آیت الله رئیسی رییس جمهور که رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی هم هستند برای اجرای این دستور رهبری به این وزارتخانه ها دستور همکاری و اقدام دهند.
امیدواریم برای تحقق این فرمان رهبری، زودتر برنامه دولت جمهوری اسلامی را ببینیم تا این قابلیت و الگو بین دانشگاه های کشور تعمیم پیدا کند.
امیدآفرینی در دانشگاه‌ها و شاگردپروری، نتیجه تلاش اساتید
ایرنا: برون‌داد این تفکر که اساتید پیشران اصلی دانشگاه‌ها هستند، چه بود؟
حسنی آهنگر: دانشگاه ها یکی از ارکان مهم انقلاب اسلامی برای تحقق اهداف انقلاب هستند. هدف انقلاب هم مشخص شده و در بیانیه گام دوم ایجاد تمدن نوین اسلامی مطرح شده است؛ بنابراین دانشگاه ها باید برای این موضوع ماموریت‌محور باشند. یعنی صاحب مسائل واقعی شوند. درحال حاضر حلقه مفقوده در کشور این است که دانشگاه ها ماموریت مشخصی ندارند تا بر اساس آن مورد ارزیابی قرار بگیرند و بر اساس آن پاسخگو باشند.
نقشه جامع علمی کشور نوشته شده است اما آمایش سرزمینی و نگاشت نهادی برای تقسیم کار این نقشه جامع در کشور برای دانشگاه ها صورت نگرفت یعنی سهم دانشگاه ها در تحقق این نقشه جامع علمی به خوبی مشخص نشد. اگر این امکان اتفاق می افتاد دانشگاه های ما صاحب ماموریت مشخص می شدند. ماموریت معمولا برای دانشگاه ها مساله ها را مشخص می کرد.
مسوولان سیاستگذاری در شورای عالی انقلاب فرهنگی، مسوولان برنامه ریزی در معاونت علمی ریاست جمهوری و وزارت علوم وقتی کارهای دانشگاه امام حسین را دیدند، گفتند از مزیت های شما در این دانشگاه این است که سعی کردید دانشگاه را کاملا ماموریت‌گرا تعریف کنید تا دانشگاه صاحب مساله های مشخص شود. این مساله های مشخص شده، مساله های مهم انقلاب اسلامی مانند جمعیت، آب یا مساله های مهم در حوزه دفاع، امنیت و حوزه پاسداری از انقلاب اسلامی هستند.
وقتی مساله در دانشگاه مشخص شد برای حل این مسائل چه کسانی باید آستین بالا بزنند و چه کسانی مشخصا درگیر حل مساله شوند؟ ظرفیتی که برای انجام این کار است «استاد» است. ما بر اساس همین کار استادان را صاحب مساله کردیم. به نظرم این هم یکی از حلقه های گمشده دانشگاه ها است. استادان ما در دانشگاه های کشور صاحب مساله مشخص برای حل نیستند. اگر ما به استادان انتقاد می کنیم در نوشتن مقالات یا می گوییم مقاله محوری در دانشگاه ها زیاد است علتش آن است که خودمان که به عنوان کارفرماهای دانشگاه ها باید مسائل را برای استادان مطرح می کردیم، این کار را انجام ندادیم.
این چگونگی داشتن نقشه جامع یا نقشه راه برای استادان و صاحب مساله کردن آنها الگوهایی نیاز دارد که کار ساده ای نیست و پیچیدگی هایی دارد که ما این را در دانشگاه امام حسین (ع) انجام دادیم و اکنون همه استادان دانشگاه ذیل آن نقشه راهی که دانشگاه برای تحولش در ماموریت گرایی دارد، صاحب یک نقشه راه مشخص هستند.
کار مهمتری که در دانشگاه صورت گرفته «ارزیابی استادان» است؛ نظام ارزیابی که در دانشگاه های کشور بعد از انقلاب اسلامی است ۶ بار تغییر کرده است؛ در واقع یکی از کارهایی که در دانشگاه ذیل نظام ارزیابی دانشگاه به لحاظ کارایی و اثربخشی انجام دادیم، ارزیابی استادان بود.
تمام نظامات را برای ارزیابی دانشگاه بومی‌سازی کردیم و بر اساس مبانی و اندیشه امامین انقلاب اسلامی یکی از آن زیرنظام ها، نظام ارزیابی استاد است. زیرنظام استاد؛ نظامات مختلفی دارد؛ از شناسایی استاد، جذب استاد، رشد و تعالی استاد تا نظام جبران خدمات و حقوق اساتید که مهمتر از همه آنها «بحث ترفیع و ارتقاء» است که ما تمرکز کردیم روی آن، چرا که ترفیع و ارتقاء استادان مورد توجه حضرت آقا بوده است و چندین بار این موضوع را در سخنرانی های مختلف مطالبه کرده اند. بر همین اساس این نظام را تغییر دادیم و ایشان نظرشان این بود که از مقاله محوری که کار ساده ای است، به سمت مساله محوری برویم. یعنی استاد بتواند در جامعه، صنعت و سازمان حضور پیدا کند و مساله یابی کند.
بر این اساس استاد باید بعد از مساله یابی، درخت‌واره دانشی مورد نیاز برای حل مساله را مشخص و مساله را حل کند و بعد از حل مساله شروع به مستندسازی کند. خروجی مستندسازی می تواند مقاله، کتاب، گزارش فنی یا خروجی های دیگری باشد. اگر استاد پروژه بنیادی انجام داد، می تواند یک نوآوری داشته باشد این نوآوری را می تواند در قالب اختراع، ثبت کند و از این دست خروجی هایی که می شود معمولا از این پروژه ها بگیریم.
یکی دیگر از کارهای مهم حل مساله «شاگردپروری توسط استاد» است که ما بتوانیم دانشجویانی را تربیت کنیم که همتای استاد شوند یعنی همتاپروری داشته باشیم. این مساله هم در دانشگاه ها مورد غفلت واقع شده است. بر این اساس، برای این مساله نیز طراحی خوبی انجام دادیم به این صورت که مساله ای را که استاد از جامعه و صنعت احصاکرده تا آن را حل کند، بخشی را به عنوان محور رساله یا پایان‌نامه برای دانشجویان ارشد و دکتری درنظرمی‌گیرد و استاد دانشجویی را که می خواهد برای سال آینده تحصیلی جذب کند، با توجه به این مساله جذب می کند. به این ترتیب شاگردپروری خیلی بهتر محقق شده و دانشجو با حل مساله واقعی تربیت و راحت تر با بازار یا جامعه یا صنعت در زمان دانشجویی آشنا می شود و مهارت های لازم برای حل مساله را در دانشگاه یاد می گیرد.
البته ساماندهی این موارد در حوزه پزشکی راحت تر است زیرا در حوزه فنی و علوم انسانی و علوم پایه خیلی الگو و مدلی وجود ندارد؛ برای همین سعی کردیم آن کلینیک های درمانی را که در حوزه های پزشکی محل آموزش برادران و خواهران دانشجوی پزشکی یا گرایش های پیراپزشکی است، در قالب مراکز علم و فناوری در دانشگاه شکل دهیم تا آن مراکز علم و فناوری صاحب آزمایشگاه هایی شوند.
حتی این آزمایشگاه ها را در حوزه علوم انسانی علاوه بر حوزه های علوم پایه و فنی راه اندازی کردیم. دانشجو برای حل مساله رساله یا پایان نامه اش در اتاق آزمایشگاه استادش یا در آزمایشگاه های مرجعی که داریم، حضور پیدا می کند تا مساله را به صورت واقعی حل کند. منطق آموزش و تربیت ما منطق آموزش یکپارچه نظری عملی است؛ یعنی دانشجو هم مباحث نظری را می خواند و هم مباحث عملی را در آزمایشگاه ها به نتیجه می رساند و این یک الگوی جدید برای شاگردپروری شده است.
علاوه بر این کارهایی که اساتید باید انجام دهند، نکته مهمتری که باید به آن توجه کنند «امیدآفرینی در دانشگاه» است. متاسفانه جریاناتی الان در دانشگاه ها وجود دارند که می خواهند برای دانشجویانی که مخصوصا جدیدالورود هستند، محیط یأس و ناامیدی ایجاد و مسائلی را مطرح کنند مانند اینکه بعد از ۴۴ سال چه اتفاقاتی افتاده یا ما خودمان به کجا رسیده ایم که شما برسید؟ استادان باید جلوی این کارها بایستند مخصوصا استادان جریانات انقلابی افتخارات و دستاوردها را تبیین کنند. امیدآفرینی هم یکی از آن خروجی هایی است که استادان باید انجام دهند.
ما نیاز به نظام تربیت آموزش ویژه و خاص برای دانشگاه ها داریم که استادان در آن نقش محوری دارند و برای ایفای نقش، هم باید مساله یابی کنند، هم روشی برای حل مساله داشته باشند و هم شاگردپروری و امیدآفرینی را مدنظرقرار دهند. همه این موارد در دانشگاه جامع امام حسین (ع) مدل و الگو شد و مباحث آن نوشته شد و نزدیک به ۱۰ سال است که اجرایی شده است. ما فقط روی کاغذ کار نکردیم بلکه در حوزه اجرا هم به صورت عملیاتی روی آن کار کردیم. دانشجویان دکتری و ارشد بر اساس همین برنامه ها جذب می شوند و فارغ التحصیل شده و وارد بازار کار می شوند.
انجام اقدامات پژوهشی تمام سامانه‌ها و تجهیزات نظامی کشور در دانشگاه امام حسین (ع)
ایرنا: در مصاحبه‌ای که با ایرنا داشتید، عقبه فناوری و دانشی دستاورهای نظامی کشور را از دانشگاه امام حسین (ع) دانسته‌اید، حیطه فعالیت‌ها و دستاوردها در این زمینه را تبیین کنید.
حسنی آهنگر: این دانشگاه ۱۴ دانشکده و پژوهشکده و پنج پژوهشکده مستقل دارد. همچنین ۱۹ مجموعه دانشکده و پژوهشکده ای و ۸۷ مرکز علم و فناوری در دانشگاه داریم که ذیل این مراکز علم و فناوری ۳۰۰ گروه علمی و ۷۰۰ کرسی علمی سازماندهی شده است که این سازماندهی ساختار دانشگاه را نشان می دهد.
دانشگاه امام حسین (ع)، دانشگاه جامعی است که همه رشته ها را دارد به جز رشته پزشکی چرا که وزارت بهداشت از مجموعه دانشگاه های وزارت علوم جدا شده است. این دانشگاه قبلا مجموعه پزشکی داشت اما اکنون دانشگاه بقیه الله شده و از مجموعه دانشگاه امام حسین (ع) جدا شده است؛ بنابراین تنوع همه رشته ها را داریم.
به عنوان مثال در حوزه های هوافضا مجتمع های آزمایشگاهی خوبی داریم چه در حوزه پهپادها و چه در حوزه های موشکی؛ از سرجنگی سازه و آیرودینامیک تا بال، بدنه و سوخت و پیشران آنها برای همه این موارد مراکز مستقلی در دانشگاه وجود دارد. هم از نیروی هوافضای سپاه و هم از بقیه نیروها بستگی به تناسب خود که در این حوزه کار دارند، همچنین از حوزه وزارت دفاع، ارتش جمهوری اسلامی و دانشگاه ها وقتی آنها موضوعات تحقیقاتی و پژوهشی دارند در خصوص سامانه های خاصی که در رزمایش های مختلف استفاده می شوند، کارهای رصد، آینده پژوهی، پژوهشی و تست های تونل بادی و تحلیل نظری آنها در مراکز تحقیقاتی داخل دانشگاه امام حسین انجام می شود.
بنابراین اگر سامانه ای در کشور رونمایی شده است، حتما یک ردی از دانشگاه و مراکز تحقیقاتی ما در آنجا وجود دارد. به طور کلی در ۲۰۰ سامانه ای که در کشور است، مجموعه دانشگاه امام حسین در آن ایفای نقش کرده است.
در حوزه زیست فناوری هم به عنوان مثال اگر کشور صاحب واکسن نورا و فخرا و بقیه محصولات در این حوزه شده است، مجموعه دانشگاه امام حسین (ع) نقش اصلی را داشته است و هم استادان و پژوهشگران ما ایفای نقش کرده اند و هم از آزمایشگاه های این دانشگاه در حوزه های مختلف استفاده شده است. زمانی که واکسن نورا و فخرا را با مجموعه وزارت دفاع و دانشگاه بقیه الله به نتیجه رساندیم و آن سفارشی که حضرت آقا برای واکسن برکت کرده بودند مبنی بر اینکه در روز تزریق ایشان فرمودند حالا این دانش را در اختیار جامعه بشری قرار دهید، مقالات آن را دوستان ما در دانشگاه امام حسین انجام دادند و نوشتند که در مجلات برتر دنیا چاپ شد؛ این هم عقبه زیست فناوری و حوزه زیست ما است.
تامین آب شرب؛ دستاورد محققان دانشگاهی در سفره مردم
در حوزه مسائل اساسی کشور یکی از چالش های جدی که با آن روبرو هستیم، «حوزه آب» است. مرکز خوبی را در حوزه علم و فناوری در بخش آب و محیط زیست داریم. تغییرات اقلیمی که دارد صورت می گیرد آب و هوای منطقه و کشور را تغییر داده است. ما جزو کشورهای تقریبا نیمه خشک و خشک هستیم و چالش آب داریم البته در سالهای پربارش سالانه نزدیک به ۴۰۰ میلیارد مترمکعب و در سالهای کم بارش ۲۸۰ میلیارد مترمکعب بارش داریم و مصرف ما در کشور نزدیک به ۱۱۰ میلیارد مترمکعب است.
کشوری با این وضعیت را نمی توانیم بگویم که دچار بحران آب است. با دو دریای بزرگی که در شمال و جنوب کشور وجود دارد یعنی دریای خزر و خلیج فارس و عمان این مساله بحرانی نیست. بر اساس اقداماتی که در دانشگاه انجام دادیم باید به مردم و مسوولان بگوییم که کشور دچار «چالش آب» است نه بحران آب. که بخشی به مدیریت برمی‌گردد و بخشی به مدیریت مصرف برمی‌گردد که آنها باید اصلاح شود و به عنوان صورت مساله واقعی مطرح شود.
سعی کردیم که صورت مساله های آب را در ۳۱ استان کشور مشخص کنیم که این هم یکی از آن کارهایی بوده که حضرت آقا از دانشگاه امام حسین خواسته بودند که در مسائل اساسی کشور ایفای نقش کند و ما به عنوان پاسدار انقلاب اسلامی و بسیج به عنوان کسی که در سازندگی برای کشور ایفای نقش می کند، از این نظر و اینکه آقا خواسته‌اند که در مسائل اساسی کشور ایفای نقش کنیم، به وزارت نیرو و دوستانی که در این حوزه هستند، کمک کردیم و وزیر نیرو هم از طرح های ما استقبال کردند.
یکی از خروجی هایی که نتیجه کارهای علمی و تحقیقاتی انجام شده در دانشگاه امام حسین است و مردم آن را لمس کرده اند، در حوزه دفاع و امنیت است و بازدارندگی و قدرتی که برای کشور ایجاد شده است. علاوه بر این، در حوزه سفره مردم ما یک کار مطالعاتی در ۳۱ استان کشور انجام دادیم و منابع آبی استان‌ها را استخراج کردیم و اطلاعات را از لحاظ بارش و به لحاظ منابع زیرزمینی دسته بندی کردیم. در آن تحقیقات به این نتیجه رسیدیم بودیم که ۱۳ هزار روستا در کشور وجود دارد که به لحاظ آب شرب مشکل دارند. بعضا چشمه های آب خوبی وجود دارد و مردم با دست خالی آن آب‌ها را به خانه می آورند و سیستم لوله کشی و آب وجود ندارد یا آبی که وجود دارد، آلوده است که نیاز به تصفیه دارد و بهداشتی نیست. این ۱۳ هزار روستا را در مرکز آب، انرژی و محیط زیست دانشگاه کادربندی کردیم.
در کشور قرارگاهی تحت عنوان «قرارگاه امام حسن (ع)» شکل گرفته است که کار مشترکی بین نهادهای مختلف، مجلس شورای اسلامی، دولت جمهوری اسلامی است و به ویژه وزارت نیرو پای کار آمده است و پیشنهاد دانشگاه امام حسین (ع) در این زمینه را قبول کردند. این دستور در لایحه بودجه دوسال قبل قرار گرفت و در مجلس مصوب شد و اعتبار خوبی برای آن در نظر گرفته شد. همچنین سازمان بسیج سازندگی با کمک سپاه های استانی متولی اجرا شده است.
این کار مطالعاتی دانشی نیاز دارد که این کارها را مرکز آب و انرژی دانشگاه امام حسین (ع) به کمک دانشگاه های استانی و دانشگاه های دیگر کشور انجام می دهد. فقط مرکز دانشگاه نیست و از همه پژوهشگران و اساتیدی که در حوزه های مختلف آب کارکرده بودند، استفاده کردیم که خبرهای آن را معمولا مردم از طریق رسانه ها می شنوند و بخشی از این پروژه ها افتتاح شده یا امسال افتتاح می شوند که در نتیجه آن آب به محله های مختلف رسیده است. از ما خواسته شده که این کار را ادامه دهیم تا همه روستاهای کشور صاحب آب شرب قابل مصرف و بهداشتی شوند. این یکی از حوزهایی بوده که چندان به حوزه های نظامی ربطی نداشت.
حوزه دیگری که خیلی مهم است و ما با مجموعه رصد و آینده پژوهی به آن رسیدیم، بحث «جمعیت» بود. راجع به قانون جوانی جمعیت مرکز مطالعاتی طیبه که در دانشگاه شکل گرفته کارگروه های مختلفی را در دانشگاه پشتیبانی کرده و این گزارشات پیش نویس های اولیه قانون جوانی جمعیت را کمک کرده است؛ بنابراین در این حوزه هم مرکز فعال ما وجود دارد. همین مثال هایی که زدم را برای همه مراکز ۸۷ گانه ما می توانید در نظر بگیرد. مجموعه خیلی بزرگ و پای کار انقلاب اسلامی در مسائل مطالعاتی و برنامه ریزی و اجرا کمک می کند که بعضی از قسمت های اجرا خودش درگیر حل مساله است.
روند استنادات علمی در سطح جهان به سمت دانشگاه‌ها و دانشمندان ایرانی تغییر مسیر داد
ایرنا: با وجود تحریم‌ها به ویژه در حوزه دسترسی به داده‌های علمی، اتکا به دانش و توان داخلی منجر به چه دستاوردهایی شده است؟
حسنی آهنگر: طبق سفارش رهبر معظم انقلاب به شهید سلیمانی به عنوان یک فرد نگاه نمی کنیم بلکه به عنوان یک مکتب نگاه می کنیم و همه مردم ایران علاقمند به شهید سلیمانی هستند. شهید سلیمانی یک سفارش خیلی مهمی به ما کرده و ما آن را آویزه گوشمان کرده ایم و آن این است که ما از تهدیدها، فرصت ایجاد کنیم.
از این رو، از تهدید و تحریم به خوبی استفاده کردیم هرچند که علم خیلی تحریم پذیر نیست. البته زحمت را زیاد کرده اند ولی ما در حوزه علم و فناوری در کشور مخصوصا در حوزه امنیتی و دفاعی خیلی بیشتر از تهدید و تحریم استفاده کردیم. این تهدیدها، فرصت بسیار خوبی شد که خیلی از الگوها و دانش ها را بومی کرده و از آنها استفاده کنیم.
این حرف شهید سلیمانی را که در دل تهدیدها، فرصت های بزرگی نهفته است، به عینه دیده و از آن استفاده کردیم. بعضا ما با کشورهایی کار مشترک علمی داشته ایم. بعد از مدتی فرایند برعکس شد یعنی اگر ما زمانی خواهان گرفتن دانش و فناوری از آنها بودیم، کاملا این روند برعکس شد به طوری که اکنون خیلی از کشورهای دنیا با دانشمندان ما ارتباط دارند و در همه حوزه ها و نه فقط در دانشگاه جامع امام حسین (ع) از بسیاری دستاوردهای علمی کشور به عنوان دستاوردهای برتر استفاده می کنند.
از حوزه های نانو گرفته تا حوزه های هوش مصنوعی و حوزه های فناوری مختلف این به عینه مشخص است. وقتی به مقالات محققان ایرانی ارجاع می شود یعنی اینکه ما صاحب یک دانش برتر هستیم و بقیه از دانش ما استفاده می کنند و این ارجاعات را در سایت ها و نمایه های بین المللی می توانیم به راحتی ببینیم. این خود نشان دهنده این موضوع است که ما از تهدید و تحریم استفاده کرده و فرصت و دانش جدیدی خلق کردیم که دنیا از آن استفاده می کند.
جایگاه پنجمی دانشگاه امام حسین (ع) در بین دانشگاه‌های جامع و هشتمی در بین صنعتی‌ها
ایرنا: جایگاه علمی دانشگاه را تبیین کنید. این دانشگاه در رتبه‌بندی موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (آی اس سی) از چه جایگاه و رتبه‌ای در بین دانشگاه‌های جهان اسلام برخوردار است؟
حسنی آهنگر: نظام های رتبه بندی در دنیا یک طور سازماندهی شبکه پاسخ دهی به حل مسائل نظام سلطه هستند. یعنی هرچند که یک نظام علم‌سنجی خوب است ولی به نظرم یک مقدار راهبردی تر به آن باید نگاه کنیم. اگر به صورت تاکتیکی و عملیاتی به آن نگاه کنیم، معیارهای خوبی برای علم سنجی است و حضور در این رتبه بندی ها و کسب رتبه های خوب می تواند باعث این شود که یک اعتماد به نفسی پیدا کنیم. اما اگر نگاه راهبردی به این مساله داشته باشیم متوجه می شویم که نظام سلطه یا غرب مراکز علمی قوی دارد که این مراکز علمی قوی به ویژه آمریکایی ها و غربی ها حتی در سایت های خود این مطلب را بیان کرده اند که برای اینکه بتوانیم در حوزه علم و فناوری پیشتاز باشیم، ما نظام مسائل خود را می دانیم.
آنها واقعا دانش را طلا و قدرت می دانند و همان العلم و السلطان ما را که امیرالمومنین (ع) فرمودند، کاملا قبول دارند و مصداق عملی آن را پیاده کرده اند. برای اینکه این قدرت را همیشه برای خودشان نگه دارند، کار مهمتری انجام دادند که شبکه پاسخ دهی به این نظام علمی خود را شکل داده اند و ابزارهای مختلفی برای مدیریت کردن دانش و دانشگاه نیاز داشتند.
سامانه های نمایه سازی مثل آی اس آی و اسکوپوس همه آنها از این جنس ابزارها است. همایش ها، نمایشگاه ها و ثبت اختراعات و خیلی از ابزارهای دیگر عملا ابزارهای مدیریت دانش و دانشگاه داری در دنیا است. اتفاقا نظام رتبه بندی هم یکی از همین ابزارها است. نظام رتبه بندی یکی از ابزارهای مدیریت دانش و دانشگاه داری در دنیا به شمار می رود. این نگاه راهبردی یعنی ما از بالا به این مساله جهانی نگاه کنیم و به این قضیه پی می بریم که غرب خودش اعلام می کند مثلا در سایت ان اس اف (بنیاد ملی علوم آمریکا) نوشته شده که ما نمی توانیم همه مسائلی که داریم را با نفرات و نخبگان و دانشمندان خودمان و با منابع مالی خودمان حل کنیم ما باید از منابع دیگر کشورها و دانشمندان و نخبگان آنها استفاده کنیم و نظام مسائل خود را حل کنیم. از این رو، گزارش‌گیری برای حل نظام مسائل خود را نظام رتبه بندی، نمایه های بین المللی و همایش‌ها گذاشته اند.
آنها می گویند دانشگاه های جهان دو دسته می شوند یا دانشگاه های خوب هستند یا دانشگاه های عادی. از این رو، دانشگاه های عادی برای اینکه به دانشگاه های خوب برسند و رتبه کسب کنند تلاش می کنند و گزارشات و مستندات علمی بیشتری برای این مراکز ارسال می کنند. معمولا دانشگاه های ما هم در آن شرکت می کنند و رتبه حدود ۵۰۰ را می آورند و خوشحال هستند. چه دانشگاه هایی خوب می شوند، آنهایی که گزارشات و مستندات دقیق تری به نظام علم سنجی دنیا داده اند. نظام علم سنجی دنیا توسط چه کسی مدیریت می شود، جهان غرب به ویژه نظام سلطه آمریکایی ها و ما باید از لحاظ راهبردی حواسمان به این مساله باشد.
شاید این رتبه بندی ها به لحاظ تاکتیکی یا به لحاظ عملیاتی خوب باشد اما ما باید نگاه راهبردی به آن داشته باشیم. کشور هم این نگاه راهبردی داشته و یک سامانه یا نمایه علم سنجی تحت عنوان «پایگاه استنادی جهان اسلام یا آی اس سی» را راه‌اندازی کرده و گفته دانشگاه های کشور را بر اساس آن رتبه بندی می کند -هرچند رتبه بندی آی اس سی هم دقیقا برای رسیدن به دانشگاه تراز اسلامی از نظر ما نیست یعنی با جایگاه مدنظر فاصله دارد- اما اقدام خوبی است و تاکنون نیز خیلی خوب حرکت کرده و جلو آمده است اما نیاز به اصلاح دارد و به نظر من زمان نیاز دارد و این زمان باید به آن داده شود تا بتواند به آن الگوی موفق موردنظر برسد.
این نظام رتبه بندی که ایران راه اندازی کرده است، برای اینکه بتواند دانشگاه های دیگر کشورهای اسلامی را برای حل نظام مسائل جهان اسلام و انقلاب اسلامی پای کار بیاورد، این رتبه بندی را به تمام دانشگاه های جهان اسلام تعمیم داده است.
بر اساس این رتبه بندی، دانشگاه امام حسین (ع) رتبه های مختلفی را کسب کرده و این رتبه مدام رو به بهبود بوده است؛ به طوری که از رتبه ۷۰ به رتبه ۲۲، رتبه ۱۶، رتبه ۱۲ و رتبه ۱۰ تا دوسال گذشته دست یافته است و در سال گذشته که آخرین سالی بود که رتبه بندی انجام شده است، رتبه پنجم را در بین دانشگاه های جامع کشور که حدود ۷۵ دانشگاه هستند، به دست آوردیم.
در بین دانشگاه های صنعتی نیز، رتبه هشتم را به دست آوردیم که در سایت آی اس سی رسما اعلام شده است. البته باید توجه داشت که دانشگاه امام حسین نمی تواند تمام داده ها و اطلاعات را در این سامانه ثبت کند و این رتبه به دست آمده با وجود این شرایط و محدودیت ها حاصل شده است.
نظر شما