تلاش همزمان احیا و مقابله با عواقب زیست محیطی خشکی دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی

به گزارش ایرنا، دریاچه‌ ارومیه با وسعت پنج هزار کیلومترمربعی در شمال غربی ایران از شورترین و شناخته‌ شده‌ترین دریاچه‌های در حال خشک‌ شدن دنیا محسوب می شود و بر اساس اعلام کارشناسان، روند خشکی این دریاچه به علت تغییرات اقلیمی و آب و هوایی از سال ۲۰۰۰ آغاز شده و ادامه این روند تاثیرات ناخوشایندی در زندگی مردمان ساکن در حاشیه این دریاچه و موجودات و گیاهان منطقه خواهد گذاشت.

حوضه آبریز دریاچه ارومیه با مساحت حدود ۵۰۰ هزار هکتار برای زندگی روزانه میلیون ها انسان و حدود ۲۲۶ گونه پرنده و جانور نقش بسزایی ایفا می کند و از مناطق مهم برای تولید مواد غذایی و دامپروری ایران به شمار می رود.

بر اساس اطلاعات مرکز ملی آمار ایران، ۴۲ شهر و ۵۲۰ روستا در حوضه آبریز دریاچه‌ ارومیه قرار دارد و بر اساس آخرین سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵ حدود ۷.۳ میلیون نفر در این مناطق ساکن هستند که ۹.۲ درصد از کل جمعیت ایران را به خود اختصاص داده است.

بر اساس نظر محققان و کارشناسان، خشکی دریاچه ارومیه حدود ۲۹ هزار هکتار از اراضی این منطقه را تحت تاثیر شوری آبخوان و بیش از ۲۰ هزار هکتار را تحت‌ تاثیر شوری خاک قرار می‌ دهد و بر اساس پیش‌ بینی‌ های انجام شده، در سال ۲۰۵۰ شرایط این دریاچه بسیار وخیم‌تر می شود.

ادامه روند خشکی دریاچه ارومیه موجب از بین رفتن زمین های کشاورزی و باغات حوضه آبریز این دریاچه، فرونشست زمین، برخاستن توفان های نمکی و حرکت آن به سمت استان های شمالغرب به ویژه آذربایجان شرقی و غربی می شود بنابراین تمهید و اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه می تواند تا حدودی از سرعت خشکی این دریاچه بکاهد و تا حدودی از اثرات ناگوار و ناخوشایند این پدیده بر زندگی ساکنان حاشیه آن جلوگیری کند.

ایجاد کمربند سبز و جنگل کاری در حاشیه دریاچه ارومیه برای جلوگیری از بروز طوفان های نمکی، اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش میزان تبخیر آب انتقال شده به دریاچه، استفاده از روش های نوین و هوش مصنوعی برای احیای آن، تغییر الگوی کشت در منطقه و ضرورت جلوگیری از کشت محصولات آب‌بر، لزوم بهره‌گیری از فناوری های روز دنیا در زمینه کشاورزی، تولید نشائی محصولات، گسترش کشت گلخانه‌ای، پیوند سبزیجات، فرهنگسازی در راستای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی و ترغیب به کشت محصولات متناسب با آب و هوای منطقه از راهکارهای ارایه شده از سوی محققان و کارشناسان برای کاهش عواقب ناگوار زیست محیطی خشکی این دریاچه است.

تغییر الگوی کشت و استفاده از سیستم نوین آبیاری در حاشیه دریاچه ارومیه ضروری است

رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه خشکی دریاچه ارومیه تاثیرات ناگواری بر زندگی و معیشت کشاورزان ساکن در حاشیه این دریاچه می گذارد، می گوید: برای کاهش آسیب پذیری این پدیده بر کشاورزان منطقه باید الگوی کشت در حاشیه این دریاچه تغییر یابد.

اکبر فتحی، ترویج مدیریت مصرف آب در کنار استفاده از سیستم نوین آبیاری در احیای این دریاچه را موثر دانسته و می افزاید: در کنار استفاده از این روش ها باید از روش هایی که کشاورزان منطقه با دانش بومی خود در زمینه آبیاری به آن دست یافته اند، استفاده کرد.

وی با بیان اینکه کشاورزان حاشیه این دریاچه باید با پرهیز از کشت محصولات آب بر به کشت محصولات با نیاز آبی کم روی بیاورندکشاورزان حاشیه دریاچه ارومیه باید با پرهیز از کشت محصولات آب بر به کشت محصولات با نیاز آبی کم روی بیاورند، اظهار می کند: برای حصول نتیجه بهتر از اقدامات انجام شده برای احیای دریاچه ارومیه و آگاه سازی کشاورزان منطقه با اثرات ناگوار خشکی دریاچه بر زندگی و معیشت آنان باید برنامه های ترویجی و فرهنگ سازی برای آنان انجام شود.

۷۵ میلیون مترمکعب در سال پساب تصفیه‌شده به دریاچه ارومیه انتقال می یابد

مدیرعامل آب و فاضلاب آذربایجان شرقی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: ساخت مدول دوم تصفیه خانه فاضلاب تبریز از طرح هایی است که برای احیا دریاچه ارومیه در حال انجام است.

محمد خانی گفت: از اهداف مهم طرح ساخت مدول دوم تصفیه‌خانه فاضلاب کلان‌شهر تبریز، استفاده از پساب تولیدی به‌ عنوان تأمین‌کننده عمده آب مورد نیاز دریاچه ارومیه است که با تکمیل و بهره‌برداری فاز ۲ بالغ ‌بر ۷۵ میلیون مترمکعب در سال پساب تصفیه‌شده به دریاچه ارومیه انتقال می یابد.

وی همچنین افزود: جمعیت زیر پوشش این طرح یک میلیون نفر و ظرفیت تصفیه‌خانه نیز ۲۰۷ هزار متر مکعب در شبانه‌روز است، این تصفیه خانه فاضلاب برای افق ۱۴۲۰ و زیرپوشش قرار دادن یک میلیون نفر جمعیت طراحی شده است.
خانی ادامه داد: اجرای پروژه مدول دوم تصفیه خانه فاضلاب تبریز در ۲ فاز مایع و لجن با هزینه یکهزار و ۸۲۰ میلیارد ریال از سال ۱۳۹۵ آغاز شده و فرآیند تصفیه فاضلاب مدول دوم از نوع STEP FEED است.

مدیرعامل آب و فاضلاب آذربایجان شرقی افزود: فرایند تصفیه فاضلاب یاد شده از نوع فرآیندهای لجن فعال با قابلیت حذف ازت و فسفر بوده و با توجه به مرحله‌ای بودن سیستم توزیع فاضلاب در واحد بیولوژیکی، یکی از پیشرفته‌ترین و کارآمدترین فرایندهای به‌روز تصفیه فاضلاب شهری است.

کانون های مستعد تولید گرد و غبار دریاچه ارومیه شناسایی شده است
مدیر کل اداره حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: اداره کل بر اساس تکالیف قانونی و وظایف ذاتی خود و با هدف حفاظت از عرصه های طبیعی کشور و استان با تامین داده ها و اطلاعات مورد نیاز زیست محیطی از جمله مطالعه وضعیت اکولوژیکی حوضه آبریز دریاچه ارومیه و تالاب های اقماری آن از جمله تعیین نیاز آبی زیست محیطی دریاچه ارومیه و جریان پایه مورد نیاز رودخانه های تامین کننده آب دریاچه پایش و پیگیری منظم تحقق حقابه ها را در دستور کار خود قرار دادیم.

شهنام اشتری افزود: از اقدامات مهمی که در سال های اخیر برای مدیریت پیامدهای بحران دریاچه ارومیه توسط اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی انجام یافته طرح قرق و حفاظت فیزیکی عرصه های مستعد تولید گرد و غبار در حاشیه دریاچه ارومیه است که در سطح ۶۹ هزار هکتار و در نوار ساحلی شرق دریاچه ارومیه در حال اجرا است.

وی ادامه داد: با اجرای این طرح کانون های مستعد تولید گرد و غبار که در قالب مطالعات انجام یافته شناسایی شده است زیرپوشش قرق و حفاظت فیزیکی قرار می گیرند و با کنترل تردد و جلوگیری از تخریب و فرسایش محدوده ها و همچنین تثبیت و استقرار پوشش گیاهی زیر حفاظت قرار می گیرند.

اشتری یادآور شد: بر اساس نتایج مطالعات انجام یافته و تطبیق تصاویر ماهواره ای قبل و بعد از اجرای پروژه با انجام این طرح میزان کانون های مستعد تولید گرد و غبار از ۷۹ درصد به ۳۷.۹ درصد کاهش یافته است و بر اساس تصاویر ماهواره ای موجود میزان عرصه های مربوط به پوشش گیاهی از ۲۱ درصد به ۶۲.۱ درصد در محدوده های تحت قرق افزایش داشته است.
مدیرکل حفاظت از محیط زیست آذربایجان شرقی اعلام کرد: تبریز از ابتدای سال تاکنون ۸۳ روز هوای پاک داشته و پاکترین هوا را در میان کلانشهرهای کشور دارا است.

ایجاد کمربند سبز در حاشیه دریاچه ارومیه از اثرات ناگوار طوفان های نمکی می کاهد

رییس کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست اتاق بازرگانی تبریز نیز با بیان اینکه ایجاد کمربند سبز در حاشیه دریاچه ارومیه از راهکارهای اساسی برای کاهش اثرات ناگوار بروز طوفان های نمکی در اثر خشکی این دریاچه است، می گوید: جنگل کاری و درختکاری در حاشیه این دریاچه همچنین به تعدیل دمای منطقه و کاهش تبخیر آب دریاچه کمک می کند.

بشیر جعفری، می افزاید: برای احیای این دریاچه می توان از روش های نوین و ظرفیت هوش مصنوعی نیز استفاده کرد تا میزان اثربخشی طرح های در حال اجرا افزایش یابد.

وی با بیان اینکه احیای دریاچه ارومیه نیازمند تامین ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب استاحیای دریاچه ارومیه نیازمند تامین ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب است، اظهار می کند: از طریق انتقال آب حوضه به حوضه، می‌توان این میزان آب را در سال به دریاچه وارد کرد ولی با توجه به اینکه در طول این مسیر حدود یک میلیارد مترمکعب از این آب تبخیر می شود باید تمهیداتی برای کاهش میزان این تبخیر اتخاذ شود.

جعفری، ادامه می هد: استفاده از تجربیات کشورهای مختلف در حوزه احیای منابع آبی از جمله کشورهای چین و عربستان برای احیای دریاچه و کاهش عواقب ناگوار زیست محیطی خشکی آن بر منطقه استفاده کرد.

تاثیرات خشکی دریاچه ارومیه به ساکنان نزدیک دریاچه بیشتر است

استاد گروه آبیاری دانشکده کشاورزی و عضو هیات علمی دانشگاه تبریز نیز با بیان اینکه خشکی دریاچه ارومیه به اقلیم منطقه و شهرهای اطراف این دریاچه تاثیر ناخوشایندی می گذارد، می گوید: اثرات نامطلوب خشکی این دریاچه بر ساکنان نزدیک این دریاچه بیشتر از ساکنان دور است.

احمد فاخری فرد، می افزاید: با پسروی دریاچه ارومیه و افزایش میزان نمک، رطوبت نسبی در شهرهای نزدیک و حاشیه این دریاچه کاهش می یابد و در مناطقی که در میزان رطوبت نسبی هوای شهرهایی که در فاصله دورتری از دریاچه ارومیه قرار دارند، تاثیری ندارد.

وی با بیان اینکه میزان تبخیر آب و دما نیز در شهرهای نزدیک این دریاچه افزایش می یابد اما در شهرهای دورتر این دریاچه تاثیری ندارد، اظهار می کند: در پی خشکی دریاچه ارومیه، انتشار نمک در هوا روی می دهد و این پدیده در شهرهای نزدیک دریاچه تاثیرات منفی بیشتری می گذارد. در پی خشکی دریاچه ارومیه، انتشار نمک در هوا روی می دهد و این پدیده در شهرهای نزدیک دریاچه تاثیرات منفی بیشتری می گذارد.

فاخری فرد، ادامه می دهد: خشکی دریاچه موجب ایجاد گرد و غبار نمکی می‌شود در حالی که خطر خاک شور بیشتر از گرد و غبار بوده و موجب از بین رفتن باغات منطقه می شود.

استفاده از فناوری «واتر باکس» از راهکارهای عملی در زمینه کاهش مصرف آب در حاشیه دریاچه ارومیه است

رییس پژوهشکده بیوتکنولوژی صنایع غذایی نیز با بیان اینکه روند گرمایش زمین در جهان افزایش یافته است، می گوید: با این روندف سرعت تبخیر آب نیز افزایش یافته و برای کاهش این روند کشورهای مختلف موظف به کاشت ۲ تریلیون درخت برای تعدیل آب و هوا شده‌اند که سهم ایران کاشت یک میلیارد نهال است.

محمدامین حجازی، با اشاره به اینکه سهم آذربایجان‌شرقی نیز در این زمینه کاشت ۲۵۰ میلیون نهال است، می افزاید: با توجه به ظرفیت‌های بومی منطقه باید اقدام به کشت محصولات مستعد در حاشیه دریاچه ارومیه کرد.

وی استفاده از فناوری «واتر باکس» را از راهکارهای عملی در زمینه کاهش مصرف آب در اطراف دریاچه ارومیه استفاده از فناوری «واتر باکس» از راهکارهای عملی در زمینه کاهش مصرف آب در اطراف دریاچه ارومیه استاعلام کرده و اظهار می کند: با استفاده از این روش، پس از گذشت ۲ سال به دلیل هدایت ریشه درختان به عمق خاک، دیگر نیازی به آبیاری نیست و در این زمینه می‌توان از تجربه کشور استرالیا که هفت سال پیش اقدام به چنین کاری کرده است، استفاده کرد.

حجازی، ادامه می دهد: در زمان کنونی ساخت واترباکس در تهران آغاز شده و نمونه مشابه آن بصورت بومی‌سازی شده در شهرستان شبستر در حال اجرا است.

وی یادآوری می کند: لزوم تغییر الگوی کشت در حاشیه دریاچه ارومیه برای کاهش میزان مصرف آب ضروری است.

از برداشت غیرمجاز ۱۶.۳ میلیون مترمکعب آب از منابع آب آذربایجان شرقی جلوگیری شد

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با اعلام این‌که در ۶ ماهه امسال ۵۵۵ حلقه چاه غیرمجاز در این استان مسدود شده است، از قلع و قمع ۳۲ استخر غیرمجاز زهکش حاشیه رودخانه‌ها و توقیف ۵۴ دستگاه موتور پمپ ثابت و سیار در حاشیه رودخانه‌ها خبر داد.

«یوسف غفازاده» اظهار کرد: در راستای اجرای طرح تعادل بخشی و حفاظت از آب‌های زیرزمینی در ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۲، تعداد ۱۴۳ حلقه چاه غیرمجاز در حال حفر شناسایی و از حفر چاه‌های غیرمجاز جدید جلوگیری شده است.
وی ادامه داد: ضمن نصب ۳۲۱ کنتور هوشمند برروی چاه‌های مجاز اولویت‌دار استان، از اضافه برداشت تعداد ۶۰ حلقه چاه مجاز نیز از طریق تقلیل یا پلمب چاه جلوگیری شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با اشاره به اقدامات انجام یافته در حوزه مهندسی رودخانه‌ها نیز خاطرنشان کرد: از اهم فعالیت‌های مهندسی رودخانه‌ها و سواحل به منظور جلوگیری از آسیب‌ها، خسارات مالی و تلفات جانی، شناسایی ۵۸۵ مورد تصرفات در حریم و بستر رودخانه‌ها است.

غفارزاده اظهار کرد: با اقدامات انجام شده از برداشت غیرمجاز ۱۶.۳ میلیون مترمکعب آب از منابع آب زیرزمینی و سطحی استان در نیمه اول سال ۱۴۰۲ جلوگیری شده است.