به گزارش ایرنا، عشایر چهارمحال و بختیاری پیش از فصل پاییز، آهنگ جابه‌جایی را می‌نوازند و رخت رفتن به گرمسیر را بر تن می‌کنند و جاده و دره و کوه‌ها را یکی‌یکی پشت سر می‌گذارند تا به مراتع گرمسیر برسند.
به عقیده عده‌ای از کارشناسان؛ کوچ دیرهنگام عشایر باعث فقیرتر شدن مراتع می‌شود و در صورت بارش‌ها عشایر دچار خسارت جبران ناپذیری می‌شوند. هر چند برخی از عشایر نیز می‌گویند، سنت کوچ را براساس رسم دیرینه خود خوب می‌شناسند و می‌دانند که زمان حرکت به گرمسیر با مناطق ییلاقی در فصل بهار چه زمانی است.
تعیین تقویم کوچ
تاریخ و تقویم کوچ از سوی کارشناسان به گونه‌ای انتخاب شده است تا طبیعت بتواند خود را با شرایط آب و هوایی وِفق دهد و گیاهان رشد مناسب برای برداشت داشته باشند.
به اعتقاد برخی از کارشناسان؛ از جمله آسیب‌ها کوچ دیر آن است که اگر دام‌های عشایر زودتر از موعد به این مراتع وارد و یا دیرتر از زمان مقرر خارج شوند نه تنها موجب نابودی طبیعت شده بلکه با از بین رفتن مراتع ، آینده کوچ‌نشینی خود را نیز به خطر می‌افتد به همین دلیل است که کارشناسان و مسوولان بر ضرورت رعایت تقویم کوچ تاکید دارند.
هر چند عشایر باید زمان ورود و خروج خود به ییلاق و قشلاق را براساس تقویم کوچ تنظیم کنند اما امروز برخی مسائل از جمله خشکسالی، هزینه سنگین تامین علوفه، حذف ارز ترجیحی خرید نهاده‌های دامی و گرمای هوا در قشلاق از جمله علت‌های تاخیر در کوچ به شمار می‌رود؛ این شرایط محیطی و به تبع آن تغییر اقلیم و بی‌توجهی برخی از عشایر موجب تخریب طبیعت و بروز خسارت‌های فراوان غیرقابل جبرانی به عرصه‌های طبیعی می‌شود.
جمعیت عشایر چهارمحال و بختیاری نزدیک به ۱۲۵ هزار نفر است که این جمعیت عشایری با دارا بودن یک میلیون و ۷۰۰ هزار راس دام سبک کوچ بهاره(ییلاق) خود را از سمت مناطق گرمسیر به ویژه استان خوزستان به عنوان یکی از تاریخی‌ترین جابه‌جایی‌ها با قدمت کهن از اردیبهشت آغاز شده و در دشت‌ها و مراتع مستقر می‌شوند و بازگشت آنها به سمت قشلاق نیز همزمان با آغاز فصل پاییز انجام می‌شود.
هر سال با در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی و اقلیم تقویم کوچ مشخص می‌شود و براین اساس عشایر و دام‌های آنها می‌توانند در بازه زمانی مشخص شده وارد مراتع شوند برهمین اساس عشایر چهارمحال و بختیاری باید از ۲۰ شهریور کوچ خود را به مناطق قشلاق آغاز کنند و این جابه جایی تا ۲۰ مهر ادامه دارد.
عشایر چه می‌گویند:نداشتن مالکیت میان‌بندها؛ علل تاخیر در کوچ عشایر
میان‌بندها مکان‌هایی بین ییلاق و قشلاق در مسیر کوچ عشایر هستند که این افراد می‌توانند در زمان بازگشت از ییلاق برای چرای دام در این مناطق اتراق کنند.
نوید غریب‌شاهی از عشایر کوچرو چهارمحال و بختیاری به خبرنگار ایرنا می‌گوید: براساس قانون کوچ، عشایر در هنگام بازگشت از ییلاق و بالعکس باید ۲۰ روز تا یک‌ماه در میان‌بندها اتراق کنند و دام‌های آنها در این محیط که در پایین دست قرار دارد به چَرا بپردازند در این بازه زمانی، هوای قشلاق خنک‌تر و بارش‌ها آغاز می‌شود و مراتع نیز آماده چرای دام می‌شود، اما در فصل پاییز این‌گونه نیست.
او ادامه می‌دهد: تغییر و تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی موجب شده روستاییان ادعای مالکیت بر مراتع میان‌بندها داشته باشند و این اجازه را به عشایر نمی‌دهند که در این مناطق اتراق و دام آنها در این محیط به چرا بپردازد به همین دلیل عشایر نیز ترجیح می‌دهند در مناطق ییلاق که مالکیت قانونی آن با عشایر است، باقی بمانند.
به اعتقاد غریب‌شاهی، مالکیت نداشتن عشایر بر میان‌بندها از مهمترین مطالبه‌های این جمعیت به شمار می‌رود که باید تعیین تکلیف شود.
او می‌گوید: عشایر در گذشته با دانش بومی خود کوچ را مدیریت می‌کردند اما با تغییر و تحولات انجام شده در کنار کوچ پیاده؛ کوچ ماشینی نیز انجام می‌شود و این جمعیت به دلیل مشکلات موجود، تلاش می‌کنند تا آخرین لحظه در ییلاق بمانند.
مجید علیخانی از جامعه چهارمحال و بختیاری می‌گوید: به دلیل شرایط آب و هوایی قشلاق و خشک بودن مراتع در این بازه زمانی، عشایر باید برای تامین آذوقه دام خود هزینه زیادی انجام دهند این مساله از لحاظ اقتصادی مشکلاتی را برای این جامعه به وجود می‌آورد.
او می‌گوید: هرچند اداره کل امور عشایر استان مقصد، حمایت‌هایی در خصوص تامین جو و سایر موارد دیگر برای تامین آذوقه دام عشایر انجام می‌دهد اما این سهمیه‌ها کافی نیست و عشایر بیشتر نیاز دام‌های خود را باید به صورت آزاد تهیه کنند و این بسیار هزینه بر است.
از نظر علیخانی در گذشته کسی کاه و حتی بقایای کشاورزی را خرید و فروش نمی‌کرد اما امروز همه چیز قیمت‌دار و هزینه‌بر شده است.
او با اشاره به اینکه بخش کمی از عشایر اقدام به کوچ پیاده می‌کنند به خبرنگار ایرنا توضیح می‌دهد: عشایر زمان بیشتری را در کوچ پیاده سپری می‌کنند تا به قشلاق برسند اما تبدیل کوچ سنتی به ماشینی باعث شده عشایر زمان کمتری در کوچ بمانند؛ به همین دلیل با توجه به هزینه‌های کوچ، عشایر تمایل دارند که تا آخرین فرصت مشخص شده در ییلاق بمانند.
هر چند براساس آمار مسوولان تا این زمان حدود روزهای اول مهرماه بیش از۴۰ درصد از عشایر استان به سمت قشلاق کوچ کرده‌اند اما هنوز ۵۰ درصد این جمعیت در منطقه حضور دارند.
پاییز پر باران زنگ خطری برای عشایر چهارمحال و بختیاری
پیش‌بینی نقشه‌های هواشناسی چهارمحال و بختیاری نشان می‌دهد بارش‌های پاییزی در سال آبی جاری دراین استان امسال زودتر از موعد آغاز می‌شود.
معاون توسعه و پیش‌بینی هواشناسی چهارمحال و بختیاری گفت: نیمه مهرماه بارندگی‌های نیمه موثر در بیشتر مناطق استان آغاز و در آبان و آذر بارش‌ها بالاتر از نرمال نسبت به میانگین بلند مدت برآورد می‌شود.
معصومه نوروزی به عشایر استان توصیه‌ای کرد: با توجه به شروع پیش از موعد بارش‌ها در چهارمحال و بختیاری؛ این جمعیت از استان باید توجه لازم را به هشدارهای هواشناسی داشته و شرایط جوی را در زمان کوچ مد نظر قرار دهند.
ضرورت تسریع در کوچ عشایر چهارمحال و بختیاری پیش از آغاز بارش‌ها
هواشناسی نسبت به وقوع سیلاب در چهارمحال و بختیاری هشدار داد
زمان کوچ مشخص است
معاون توسعه و امور زیربنایی اداره کل امور عشایر چهارمحال و بختیاری نیز در خصوص کوچ عشایر به خبرنگار ایرنا می‌گوید: در راستای روان‌سازی کوچ تامین شده و انتقال آب آشامیدنی سالم با تانکر سیار در مسیرهای کوچ تامین شده است، تولید و تامین نهاده دامی مورد نیاز عشایر در مناطق قشلاقی از سوی تشکل‌ها و اتحادیه‌های عشایر خریداری و در استان خوزستان ذخیره‌سازی شده است.
محسن نادری در گفت و گو با ایرنا افزود: عشایر در گذشته با دانش بومی خود کوچ را مدیریت می‌کردند اما با تغییر و تحولات اخیر به نوعی بین سنت و مدرنیته، کوچ پیاده و ماشینی و ترکیبی از سنتی ماشینی در سال‌های اخیر اتفاق افتاده است.
او ادامه می‌دهد: خشکسالی و نبود منابع آبی در مقصد، گرمای مناطق قشلاقی موجب می‌شود عشایر در میان‌بندهای استان مبدا بمانند و همین امر موجب می‌شود عشایر گرفتار بارش‌های بین راهی شوند.
عشایر باید پایبند تقویم کوچ باشند
رییس امور مراتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری می‌گوید: براساس قانون عشایر باید برای انجام کوچ، تقویم اعلام شده برای زمان کوچ را رعایت کنند.
عزت‌الله سلیمانی در این خصوص به خبرنگار ایرنا می‌گوید: در شرایط کنونی به دلیل نیاز دام عشایر به علوفه، گران بودن نهاده‌های دامی و حذف ارز ترجیحی از نهاده‌ها و علوفه‌های مورد نیاز دام وابستگی به مراتع افزایش یافته و همین مسائل باعث شده امروزه مراتع استان با چرای بی‌رویه، رعایت نکردن فصل و مدت زمان چرای قانونی، دام مازاد بر ظرفیت، بوته کنی، برداشت بی رویه محصولات فرعی روبرو باشند.
از نظر سلیمانی، در گذشته حضور دام عشایر در مراتع ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز معادل سه تا چهار ماه بود اما امروزه به دنبال تغییر اقلیم و شرایط خاص مناطق قشلاقی، بهره‌برداری از مراتع به ۶ ماه افزایش یافته و این امر فرصت تنفس را از مراتع گرفته است.
او ظرفیت مجاز مراتع چهارمحال و بختیاری را حدود ۷۰۰ تا ۷۵۰ هزار واحد دامی عنوان می‌کند این در حالی است که امروز نزدیک به ۲ تا ۲.۵ برابر این ظرفیت دام در مراتع استان وجود دارد و وجود این میزان دام غیرمجاز باعث شده توان اکولوژیک مرتع برای تولید علوفه به شدت کاهش یابد.
رییس امور مراتع مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری می‌گوید: مراتع این استان در گذشته قابلیت تولید میانگین ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار علوفه را داشت این درحالی است که امروز این رقم به میانگین حدود ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار رسیده و خود یک عامل تهدید آمیز برای معیشت بهره برداران و هشدار برای وضعیت مراتع تبدیل شده است.
سلیمانی ادامه می‌دهد: وجود این میزان دام غیر مجاز افزون براینکه کاهش توان اکولوژیک مراتع را به دنبال دارد باعث شده نتواند علوفه مورد نیاز این شمار دام را تامین کند.
به گفته سلیمانی، امروز شرایط مراتع چهارمحال و بختیاری به دلیل خشکسالی‌های پی در پی، بهره‌برداری بی‌رویه و فشار چرای دام به گونه‌ای شده که همین مقدار محدود علوفه خوش خوراکی که در مراتع وجود دارد در اثر چرای بی رویه در معرض خطر و در حال انقراض است.
رییس امور مراتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: مراتعی که باید به گُل و بذر برسد مورد استفاده دامها قرار می‌گیرد و تا رسیدن فصل پاییز، حتی لاشه برگ‌ها، بدنه خشک گیاه و بذرهای احتمالی ریخته شده به روی زمین، یا به وسیله دام مازاد در عرصه لگدمال و یا مصرف می‌شود و این شرایط باعث شده که امروزه دیگر اثری از گونه‌های خوش خوراک در مراتع یا وجود ندارد و یا بسیار محدود است.
سلیمانی ادامه می‌دهد: منافع کوچ به موقع عشایر به خود آنها بازمی‌گردد؛ به دلیل اینکه کوچ به موقع فرصت احیای مراتع با اجرای عملیات بیولوژیک که هر ساله اداره کل منابع طبیعی استان بذور مرتعی را به صورت رایگان در اختیار بهره‌برداران قرار می‌دهد را به وجود می‌آورد.
رییس امور مراتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری ادامه می‌دهد:در مراتعی که فشار بی‌رویه چرا و بهره‌برداری شدید منجر به سیر قهقهرایی در آنها شده عملیات بیولوژیک (کپه کاری، بذرکاری، بذرپاشی) بیشتر توصیه می‌شود.
بارش‌های پاییزی در کمین عشایر زاگرس
رییس امور مراتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به بروز پدیده ال‌نینو ( یک رخداد اقلیمی کلان که در اثر رها شدن انرژی انباشته در بزرگترین حوزه اقیانوسی جهان یعنی جنوب اقیانوس آرام رخ می‌دهد نشانه اولیه آن هم تغییر جهت جریان آب‌های سرد و گرم و همچنین بادهای این منطقه است) می‌گوید: براساس پیش‌بینی سازمان هواشناسی احتمال افزایش میزان بارش‌ها در پاییز وجود دارد و همین امر موجب جاری شدن سیل و روان‌آب‌های سطحی در مراتع می‌شود که این روند تخریب و آسیب رسیدن به مراتع و مرتع‌داران را به دنبال دارد.
به گزارش ایرنا، جمعیت عشایری چهارمحال و بختیاری ۲۵ هزار و ۱۱۰ خانوار با ۱۲۴ هزار و ۱۷۳ نفر است.
عشایر چهارمحال و بختیاری بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار راس دام سبک دارند و سالانه افزون‌بر یک‌هزار تُن پشم، ۲۲ هزار تُن گوشت قرمز و ۳۵ هزار تُن شیر در مناطق عشایری استان تولید می‌شود.
عشایر این استان در فصل پاییز به خوزستان و در فصل بهار از خوزستان به چهارمحال و بختیاری کوچ می‌کنند.
نظر شما