به گزارش ایرنا، تعریض و عبور خیابان در محدوده بافت تاریخی شهرهای ایران در تعارض با مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران پیرامون "محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر" است؛ اما حالا به تازگی زمزمه‌های عملیاتی شدنِ ۲ خیابان در محدوده بافت تاریخی اصفهان این پرسش را به ذهن ها متبادر می‌کند که مگر آخرین مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران در هرگونه اقدام شهرسازی، ملاکِ عمل نیست؟
قاعده این است که باید آخرین قوانین مصوبِ نهادهای بالادستی در دستورِ کار باشند، اما آیا دو خیابانِ "علی قلی بیگ" - ادامه سَرِ لَت - و "علاقه مندان" - ادامه شیخ زاهد - که گفته می‌شود مصوبه کمیسیون ماده ۵ استان را دارند و در عین حال در طرح بازنگری شهر اصفهان هم آمده اند، می‌توانند در مقابل آخرین مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی کنار بروند.
۲ خیابانی که قرار است از محدوده بافت تاریخی اصفهان عبور کنند، یکی خیابان " علاقه‌مندان"، یعنی ادامه خیابان شیخ زاهد در حد فاصل خیابان مسجد سید و خیابان فروغی است و دیگری خیابان "علی قلی بیگ" که ادامه خیابان سَرِلَت و از میدان امام حسین به سمت غرب و در موازات خیابان طالقانی است.
اما مطابق مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران پیرامون "محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر" کشور و تعیین رویکردهای کلی حفاظت و احیا بافت تاریخی که در سال ۹۴ تصویب و در سال ۹۶ ابلاغ شده است، هرگونه مداخله در بافت تاریخی به ویژه مداخله کالبدی از جمله تخریب بناها و تعریض گذر که وحدت بافت تاریخی را مخدوش و موجب از بین رفتن هویت و شواهد ناظر بر ارزش‌های تاریخی ، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی آن شود، ممنوع است.
ماجرا از همین جا قدری پیچیده و چند مجهولی می‌شود؛ اینکه هر دو خیابان در طرح بازنگری شهر اصفهان - مصوبِ سالِ ۱۳۹۴ - وجود دارند، طرحی که به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسیده اما از سوی دیگر این شورا مصوبه "محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر" را ۲ سال بعد ابلاغ کرده است که خیابان‌های یاد شده در مغایرت اساسی با مفاد آن هستند.
در عین حال اما محدوده بافت تاریخی شهر اصفهان ۴ سال قبل از تصویب این خیابان‌ها در کمیسون ماده ۵ یعنی در سال ۱۳۸۸ از سوی اداره کل میراث فرهنگی تعیین شده و اینکه چگونه این نهاد به عبورِ این خیابان ها از محدوده بافت تاریخی درکمیسون ماده ۵ استان چراغ سبز نشان داده، ابهامِ دیگر این ماجراست. گذشته از این ابهام‌ها آیا به موجبِ مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران پیرامون تعیین محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر، همچنان این خیابان ها می توانند مجوز عملیاتی شدن داشته باشند یا خیر؟
این پرسش ها و ابهام ها را ایرنا از نهادهای مربوطه و برخی کارشناسان بافت های تاریخی پیگیری کرده است. پاسخ ها اما نشان می دهد، گرچه این دو خیابان در طرح تفصیلی مصوب ۱۳۷۵ و همچنین طرح بازنگری شهر اصفهان مصوب ۱۳۹۴ آمده اند اما به دلیل عبورِ کاملِ آنها از محدوده تاریخی شهر اصفهان در صورتی که میراث فرهنگی استان اصفهان معترض به اجرای این خیابان ها با دلایل تخصصی و کارشناسی باشد، می‌توان معادله شبکه معابر در این محدوده را به شکل دیگری حل کرد.
یک فرصتِ دوباره برای بررسی ابعاد ماجرا از سوی میراث فرهنگی اصفهان
در همین پیوند، معاون معماری و شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان به ایرنا گفت: کلیات طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان درسال ۱۳۹۴ به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسیده است که این خیابان‌ها هم جزوی از این طرح بوده و بعدها هم به تصویب کمیسیون ماده ۵ استان رسیده و ابلاغ شده اند.
محمد بنائیان افزود: تا این زمان امتداد خیابان‌های علی قلی بیگ و شیخ زاهد اجرا نشده است و در عین حال هم مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران پیرامون محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر بعد از این مصوبات ابلاغ شده است. بنابراین میراث فرهنگی باید دیدگاه و نظر تخصصی خودش را در این رابطه با اداره کل راه و شهرسازی استان به عنوان دبیر کمیسیون ماده ۵ و شهرداری اصفهان مکاتبه کند.
به گفته وی ادامه خیابان علی قلی بیگ ( از کاشانی تا بزرگراه خرازی) مصوبه بند ۸ کمیسون ماده ۵ را در تاریخ ۲۲/۲/۹۲ بسته به تاب آوری بافت و پلاک های تاریخی محدوده دارد و ادامه خیابان شیخ زاهد هم که خیابان علاقه‌مندان نامیده می شود، از خیابان فروغی تا باهنر با عرض ۲۲ متر مصوبه کمیسون ماده ۵ را دارد و هر دو خیابان در طرح بازنگری اصفهان لحاظ شده اند.
بنائیان ادامه داد: کلیات طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسیده است و خیابان‌های نامبرده هم علی القاعده جزوی از این طرح بوده اند که بعدها به تصویب کمیسیون ماده ۵ استان رسیده و ابلاغ شده اند.
اما معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در پاسخ به سوالات ایرنا، این موضوع را نیازمندِ بررسی‌های بیشتر دانست و از این رو مصاحبه را به بعد از نتیجه دادن بررسی های اداره متبوعش موکول کرد.
یک پژوهشگر مرمت بناها و بافت‌های تاریخی در رابطه با نگرانی پیرامون تکرارِ پاره شدنِ بافت تاریخی اصفهان گفت: محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر ایران، مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری را گرفته و در سال ۹۴ ابلاغ شده است. مطابق با این مصوبه، هرگونه توسعه بزرگ مقیاس ، ایجاد و تعریض معبر در این محدوده ها ممنوع و با آن مغایرت اساسی دارد.
همه چیز روشن و اضح است، خیابان ها به دلِ بافت تاریخی اصفهان می زنند
به گفته محمدمهدی کلانتری تنها نهادی که می‌تواند در رابطه با این موضوع تصمیم گیری کند ، شورای عالی معماری و شهرسازی است: این دو خیابان در محدوده تاریخی شهر اصفهان قرار دارند. خیابانی که در موازات طالقانی (ادامه خیابان سرلت یا علی قلی بیگ) اجرا می شود ، یک تعریض معبر است که از جوار مسجد تاریخی رحیم خان عبور می کند و در مسیرش پلاک‌های تاریخی وجود دارد.
وی افزود: تعدادی از این پلاک ها (دو پلاک در جنوب مسجد رحیم خان) در سال‌های پیش خراب شده اند و آن زمان کسی نمی دانست که این دو پلاک در راستای مسیر خیابان خراب می شوند، بنابراین تخریب ها به مرور صورت گرفته است.
کلانتری ادامه داد: ادامه خیابان آیت الله زاهد هم که حدفاصل خیابان مسجد سید تا فروغی است ، تعریض معبر نیست و بلکه تعدادی بنا تملک و تخریب می شوند تا مسیر جدید باز شود. این معبر به طورِ کامل جدید است و در مسیرش بناهای تاریخی وجود دارد. شهرداری اعلام کرده که این خیابان آخرین خیابان از طرح تفصیلی در منطقه یک شهرداری اصفهان است.
وی یادآور شد: این خیابان در طرح تفصیلی آمده است و طرح‌های تفصیلی هم در شورای عالی شهرسازی و معماری تایید می‌شود ،اما مساله این است که مصوبه محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر بعد از طرح تفصیلی تهیه و ابلاغ شده است؛ در نتیجه وقتی مصوبه جدیدی ابلاغ می شود، مصوبات قبلی که با مصوبه جدید در تعارض هستند، باطل می‌شوند.
به گفته این متخصص، بافت‌ها و بناهای تاریخی در مصوبه محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر چنین چیزی گفته نشده است که طرح‌های مصوبِ پیشین اجرا شوند و فقط مصوبه برای طرح های جدید لازم الاجرا ست.
وی افزود: مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری، محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر را مشخص کرده و گفته است هرگونه تعریض و ایجاد معبر و پروژه بزرگ مقیاس ممنوع و مغایرت اساسی با مصوبه دارد و در واقع پروژه های قبلی را استثنا نکرده است.
کلانتری در ادامه یادآور شد: خیابان علاقه مندان ( امتداد شیخ زاهد) مصوبه کمیسون ماده ۵ را در سال ۹۲ دارد که باید همین مصوبه به شورای عالی معماری و شهرسازی ارجاع داده می شد اما این اتفاق نیفتاده است.
وی افزود: بسیاری از استان‌ها این تخلف را می‌کنند و مصوبات کمیسون ماده ۵ را برای تایید نهایی به شورای عالی معماری و شهرسازی نمی‌فرستند؛ در واقع خودشان مصوب و اجرا می‌کنند، مثل گذر آقا نجفی و بسیاری از پروژه‌های دیگر که به شورای عالی نرفت و زمانی هم که شورای عالی متوجه تخلف شد، جلوی آن را گرفت.
کلانتری ادامه داد: مثال بارز این ماجرا گذر" آقا نورالله نجفی" است که مصوبه کمیسون ماده ۵ را داشت و حتی در طرح تفصیلی هم آمده بود اما چون مصوبه محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر بعد از آن ابلاغ شد، با مکاتبات سازمان های مردم نهاد جلوی اجرای این گذر گرفته شد.
در پی عملیات اجرایی ایجاد گذر "آقا نورالله نجفی" در بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان، در محله‌ای مشهور به پشت گنبد ۱۲ خانه این بافت تخریب شد که مطابق نقشه‌ها و اسناد کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، تعدادی از این خانه‌ها ارزشمند بودند. تخریب و گسست در شاکله این بافت تاریخی موجب شد کارشناسان مرمت شهری، میراث فرهنگی و کنشگران و پویش‌های مردمی منع ادامه تخریب‌ها برای ایجاد این گذر در حریم میدان نقش جهان را خواستار شوند و پیرو این پیگیری ها شورای عالی شهرسازی و معماری در تاریخ ۱۶ مهرماه ۱۳۹۹ مخالفت صریح خود را با ایجاد هرگونه گذر و تخریب در این بافت تاریخی اعلام کرد.
این کارشناس و فعال میراث فرهنگی در ادامه گفت: اینکه گفته می‌شود این خیابان‌ها در طرح تفصیلی وجود داشته اند و مصوبه کمیسون ماده ۵ را دارند نمی‌تواند سندیت داشته باشد. مواردِ این چنینی باید به شورای عالی شهرسازی و معماری برود که این شورا هم، چنین خیابان هایی را که با مصوباتش مغایرت دارد تایید نمی‌کند.
وی افزود : و قتی گفته می شود در محدوده مصوب، تعریض و ایجاد معبر ممنوع است یعنی اینکه نمی‌توان از آن تخطی کرد؛ هرچند تخطی ها انجام و برخی پروژه ها در برخی استان ها بدون آنکه شورای عالی معماری و شهرسازی مطلع شود، اجرا می شوند.
همه چیز قانونی پیش می رود، تعارضی اگرهست، اعلام شود
در همین رابطه معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان به ایرنا گفت: ادامه شیخ زاهد و ادامه خیابان سَرِ لَت خیابان‌هایی هستند که در نقشه های طرح بازنگری شهر اصفهان (مصوب سال ۱۳۹۰ و ابلاغ شده در سال ۱۳۹۴) وجود دارند و برای شهرداری لازم الاجرا هستند.
مهدویان افزود: نقشه‌های طرح بازنگری شهراصفهان مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی را دارند و باید گفت این دو خیابان هم سیکل قانونی مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری را گذرانده اند.
به گفته وی بر همین اساس هم امسال ردیف بودجه ای از شهرداری برای آزادسازی ادامه خیابان شیخ زاهد یا علاقه مندان اختصاص داده شده و چند پلاک هم در این محدوده آزاد سازی شده است. اما آزادسازی ها در خصوص خیابان علی قلی بیگ تدریجی (پلاک ها با گرفتن پروانه عقب نشینی،عقب می نشینند) است و بودجه ای برای آزاد سازی ندارد.
معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان گفت: خیابان‌های یاد شده چون در قالب طرح بازنگری شهر اصفهان مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری را دارند، برداشت ما این بوده است که مصوبه محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر نمی تواند آن را ملغی کند. البته این مورد را اداره کل راه و شهرسازی که متولی طرح‌ها و دبیرخانه کمیسیون ماده ۵ استان و همچنین در شورای عالی معماری و شهرسازی است، باید به ما ابلاغ کند تا موضوع به درستی حل و فصل شود.
اما مهدویان در کنار توضیحاتش به ایرنا، به ماجرای مطالعات و پیشنهادهایی که برای جایگزین یا تعدیل کردن این خیابان ها از سوی سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان و با گرفتن مشاور انجام و ارائه شده است هم پرداخت.
وی در این رابطه گفت: بر اساس داده‌ها و اطلاعاتی که ما به دست آوردیم و با توجه به وجود خیابان‌های موازی خیابان علاقه مندان یا همان ادامه شیخ زاهد ضرورت چندانی برای اجرای این خیابان وجود ندارد. نگاه حوزه شهرسازی رفع مشکل بافت‌های تاریخی با حفظ هویت و بستر تاریخی است و نه اینکه مانند دوران پهلوی، شروع به خیابان کشی های جدید کنیم.
مهدویان افزود: با این رویکرد و البته برای اینکه مشکل این بافت را از نظر معابر حل کنیم ،پیشنهاد ِجایگزین این است که بخشی از این خیابان حذف وعرض بخشی از آن زیاد شود و در کل متناسب با ساختارِ بافت، نفوذپذیری آن را تغییر دهیم نه اینکه با یک خیابان، بافت را پاره کنیم.
به گفته وی این تنها یک پیشنهاد است و ممکن است در دستگاه های بالادستی رد شود.
وی در خصوص خیابان علی قلی بیگ یا ادامه سرلت نیز گفت: این گذر در طرح تفصیلی شهر اصفهان مصوب سال ۱۳۷۵ وجود داشته و عرض آن ۲۸ متر بوده است. عرض این خیابان اما در طرح جدید که طرح بازنگری شهر اصفهان است و در سال ۹۰ مصوب و در سال ۹۴ ابلاغ شده، کمتر و ۱۶ متر شده است.
مهدویان ادامه داد: درنتیجه این خیابان هم با عرض ۱۶ متر مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی را در قالب طرح بازنگری شهر اصفهان دارد.
معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان در خصوص چند و چون تاثیرگذاری مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی پیرامونِ محدوده تاریخی ۱۶۸ شهرِ بر اجرای دو خیابانی که در دلِ بافت تاریخی اصفهان وارد می‌شوند، گفت: آنچه می‌دانیم این است که نباید خیابان های جدید را در بافت تاریخی عبور بدهیم اما این خیابان ها مصوبه کمیسیون ماده ۵ را در گذشته دارند.
وی ادامه داد: تصور می‌کنم برای طرح های قبلی که مصوبه بالادستی دارند، مصوبه محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر محدودیتی ایجاد نمی‌کند. به این معنا که اگر امروز می‌خواستیم خیابانی با طرح جدید از بافت عبور دهیم، مصوبه محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر مانع می‌شد اما این خیابان ها طرح جدیدی نیستند و پیشتر هم مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری را گرفته و فقط اجرایشان درزمان فعلی است.
مهدویان یادآور شد: اینکه گذر آقا نجفی در جانب شرقی میدان نقش جهان به مشکل برخورد کرد این بود که با وجودِ داشتنِ مصوبه کمیسون ماده ۵ اما مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی را نداشت و به همین دلیل این شورا در سال ۱۳۹۸ به دلیل مغایرت اساسی با محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر، اجرای آن را متوقف کرد.
وی با اشاره به تایید اداره کل میراث فرهنگی در عبورِ این خیابان ها از محدوده تاریخی شهر اصفهان در کمیسون ماده ۵ در سالِ ۱۳۹۴ گفت: تمام نقشه های طرح بازنگری شهر اصفهان امضای مدیرکلِ وقتِ میراث فرهنگی اصفهان را دارد و آنها این نقشه ها را با استناد به اسناد بالادستی تایید کرده اند.
اما آن چیزی که معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان مطرح می کند، همان نقطه ابهام است که چگونه در حالی که محدوده تاریخی شهر اصفهان در سال ۸۸ تعیین شده بود و امضای مدیرکلِ وقت میراث فرهنگی استان اصفهان را داشت، به فاصله ۴ سال بعد یعنی در سال ۱۳۹۲ و در زمان مدیرکلی فریدون اللهیاری به عبور خیابان های یاد شده، چراغ سبز نشان داده شده است؟ و سوال دیگر اینکه موضعِ اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان در زمان حاضر که این خیابان‌ها در دلِ بافت تاریخی به عملیات اجرایی نزدیک شده اند، چیست؟ برای رسیدن به این پاسخ ها، ایرنا منتظر بررسی های معاونت میراث فرهنگی است تا در موعد مقتضی منتشر کند.
نظر شما