افزایش بیماری‌های تنفسی در پاییز؛ کرونا هنوز جولان می‌دهد

بیماری‌های تنفسی شایع انواع مختلفی دارند، شایعترین آنها سرماخوردگی و آنفلوانزاست و از حدود چهار سال پیش کرونا هم به آنها اضافه شده است، بیماری‌هایی که علائم مشابه دارند و می‌توانند چندین روز انسان را گرفتار و بی حال کنند. بیماری‌هایی که مهمترین علت غیبت از محل کار در دنیا هستند و انتقال سریع آن به سرعت یک جامعه را درگیر می‌کند.

اغلب این بیماری‌ها منشا ویروسی دارند و به صورت تنفسی از طریق عطسه، سرفه و حتی تنفس منتقل می‌شود، بنابراین اولین راه پیشگیری از این بیماری‌ها، فاصله گرفتن از افراد بیمار و پرهیز از ارتباط تنفسی با بیماران است. برخی از این بیماری‌ها واکسن هم دارند که البته نه به صورت ۱۰۰ درصد اما تا حد قابل قبولی می‌توانند از ابتلای شدید به برخی از بیماری‌های تنفسی جلوگیری کنند.

یکی از عوامل مهم شیوع بیماری‌های تنفسی، حضور مردم در اجتماعات مثل مدرسه، اماکن عمومی پرتردد،‌ مراکز شغلی، اتوبوس، مترو و ... است. در این بین مدارس جایگاه ویژه‌ای دارند به همین علت بتازگی «دکتر محمدرضا سهرابی» معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفته است: با شروع فصل سرما بیماری‌های تنفسی مانند سرماخوردگی، آنفلوانزا و کرونا در مدارس شایع شده است بنابراین لازم است دانش آموزان بیمار از رفتن به مدرسه خودداری کنند و برای جلوگیری از گسترش این بیماری‌ها استفاده از ماسک در مدارس ضروری است.

اما سوال این است که سه بیماری تنفسی شایع شامل سرماخوردگی، آنفلوانزا و کرونا چه تفاوتهایی با هم دارند و چگونه باید برای پیشگیری و درمان آنها اقدام کرد. دکتر مرتضی ایزدی، متخصص بیماری‌های عفونی در این مورد گفته است:‌ هر سه بیماری کرونا، آنفلوانزا و سرماخوردگی در جامعه وجود دارند و در روزهای اخیر با سرد شدن هوا مراجعه افراد به مراکز درمانی با علائم سرماخوردگی افزایش یافته است. کرونا تمام نشده و هنوز زیرسویه‌های زیادی از اومیکرون در جامعه وجود دارد. با در نظر گرفتن علائم و سیر جهانی تحول ویروس‌ها در بیشتر مراجعه‌های اخیر به مراکز درمانی نشانه‌های ابتلا به کووید وجود دارد. و بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشتر ابتلاهای اخیر مربوط به کرونا است.حدود یک سوم موارد بیماری‌های تنفسی که اکنون در کشور شایع است،کروناست، نزدیک به ۱۰ درصد هم آنفلوانزا، بقیه موارد سرماخوردگی معمولی و ویروس‌های متفرقه است

«دکتر مینو محرز» متخصص بیماری های عفونی نیز در این مورد گفته است: هر سه بیماری آنفلوانزا، کرونا و سرماخوردگی در جامعه وجود دارند. علائم آنها خیلی شبیه هم است به خصوص علائم آنفلوانزا و کرونا خیلی به هم شبیه است. گلودرد، درد بدن و سرفه شدید در هر دو بیماری‌ دیده می‌شود بنابراین تشخیص نوع بیماری از روی علائم کار آسانی نیست. از بین این بیماری‌ها در نوع امیکرون کرونا آبریزش بینی و گلودرد بیشتر دیده می‌شود و سرفه کمتر است. آنفلوانزا بدن درد، تب شدید و سرفه‌های خیلی شدید دارد. این علائم در بیماری‌های تنفسی شبیه هم هستند و فقط با آزمایش می‌توان به طور دقیق مطمئن شد که فرد به کدام از این بیماری‌ها مبتلاست.

به گفته محرز، مهمترین علامت سرماخوردگی معمولی آبریزش بینی است. تب شدید و بدن درد شدید ندارد و مانند آنفلوانزا افراد را زمین گیر نمی‌کند. افرادی که به آنفلوانزا مبتلا می‌شوند در مراحلی از این بیماری حتی نمی‌توانند از جایشان تکان بخورند اما در مورد سرماخوردگی علائم خفیف‌تر است.

یک سوم بیماری‌های تنفسی شایع، کروناست

«دکتر شهرام عرشی» رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به پژوهشگر ایرنا گفت:‌ در فصل بهار و تابستان در مقاطعی شیوع سرماخوردگی‌ها را در کشور داشته‌ایم. بیشتر موارد ابتلا به سرماخوردگی به صورت خفیف و با علائم گلودرد، سرفه و در مواردی سردرد، است. گاهی ممکن است درد بدن هم وجود داشته باشد. علائم این بیماری به صورت عطسه، سرفه یا آبریزش بینی با توجه به نوع ویروسی که فرد با ‌آن دست به گریبان است، سن فرد و سابقه تماس با ویروس‌های تنفسی ممکن است متفاوت باشد.

وی افزود: طبق رصدهایی که در وزارت بهداشت به صورت منظم با هماهنگی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، انستیتو پاستور و یکی دو مرکز دیگر انجام می‌دهیم، حدود یک سوم و نزدیک به ۳۰ درصد موارد بیماری‌های تنفسی که اکنون در کشور شایع است،کروناست، بقیه موارد سرماخوردگی معمولی و ویروس‌های متفرقه است که ممکن است علائم شبیه سرماخوردگی ایجاد کنند.

دکتر عرشی گفت:‌ در ماههای گذشته موارد زیادی از ابتلا به ویروس‌های کرونای خفیف که منجر به مرگ و میر و بستری نمی‌شود در کشور داشته‌ایم. اکثر آنها هم سویه‌های XBB از گروه امیکرون هستند که عموما علائم خفیفی را ایجاد می‌کنند. آنفلوانزا در زمان حاضر کمتر از ۱۰ درصد موارد بیماری‌های تنفسی شایع را تشکیل می‌دهد. در مورد بیماری آنفلوانزا معمولا انتظار بر این است که از اواسط یا اواخر آبان شروع به افزایش کند. این یک روند فصلی است که هر سال در کره زمین در نیمکره شمالی دیده می‌شود.

چه کسانی باید واکسن بزنند

وی افزود: توصیه وزارت بهداشت به افراد بالای ۶۰ سال و افرادی که بیماری‌های مزمن زمینه‌ای مثل بیماری‌های قلبی، ریوی، دیابت شدید و بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند، دارند، این است که هر سال یک دز واکسن سالانه آنفلوانزا را تزریق کنند. ضمن اینکه کمیته ملی واکسیناسیون توصیه کرده که تا حد امکان افرادی که جزو این گروه‌ها هستند و بیش از یکسال از آخرین دز واکسن کرونای آنها گذشته است، واکسن کرونا را هم تزریق کنند. این افراد می‌توانند این دو واکسن را همزمان یا با فاصله مثلا یک تا دو هفته بزنند.

دکتر عرشی گفت: وضعیت و سهم هر کدام از بیماری‌های تنفسی هر سال و در ماههای مختلف سال در ایران هم مثل سایر کشورها رصد می‌شود و اگر ویروس جدیدی از امیکرون و کرونا ایجاد شود که خصوصیت دیگری داشته باشد. شناسایی می‌شود.

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت افزود: به طور معمول با شروع فصل سرما افزایش موارد سرماخوردگی را در کشور خواهیم داشت. پاییز و زمستان فصولی هستند که بیماری‌های تنفسی شیوع بیشتری پیدا می‌کنند. به این ترتیب درصد و سهم آنفلوانزا در بین بیماری‌های تنفسی به مرور بیشتر می‌شود و وقتی سهم آنفلوانزا در بین این بیماری‌ها از ۱۰ یا ۱۵ درصد بیشتر می‌شود به این معنی است که به تدریج وارد پیک آنفلوانزا می‌شویم.

پیک آنفلوانزا از اواسط آبان

وی گفت:‌ هر ساله همه کشورها به طور معمول از اواسط آبان منتظر پیک آنفلوانزا هستند، مگر اینکه اتفاق خاصی افتاده باشد. این پیک در سالهای مختلف ممکن است شدت و ضعف متفاوتی داشته باشد و در ماههای شیوع این بیماری ادامه پیدا می‌کند.

دکتر عرشی افزود: توصیه اکید می‌کنیم افرادی که علائم سرماخوردگی دارند. حتما از ماسک استفاده کنند تا دیگران را مبتلا نکنند و در صورت امکان اگر در جاهای شلوغ کار می‌کنند، دو سه روز در منزل استراحت کنند. با این کار هم به بهبود خودشان کمک می‌کنند و هم باعث می‌شوند که دیگران یکباره گرفتار نشوند.

به طور معمول انتظار داریم از اواسط آبان موارد آنفلوانزا افزایش یابد و اگر سهم این بیماری در بین کل بیماری های تنفسی شایع از ۱۰ تا ۱۵ درصد بیشتر شود، می گوییم پیک آنفلوانزا شروع شده است

وی درباره علائم افتراقی کرونا، آنفلوانزا و سرماخوردگی گفت: ممکن است این بیماری‌ها در برخی علائم بیماری، تفاوت‌هایی داشته باشند ولی تقریبا هیچ وقت نمی‌توان از روی علائم بالینی به طور قطع تشخیص داد که کدام نوع از نوع ویروس‌های تنفسی است. واقعیت این است که اهمیت زیادی هم ندارد زیرا درمان همه آنها شبیه هم است.

آنتی بیوتیک قدغن

وی افزود: اگر سرماخوردگی و علائم آن بیشتر از دو سه روز طول کشید، تب و درد عضلانی شدید بود یا بیماری شدت زیادی داشت به خصوص در مورد سالمندان حتما باید به پزشک مراجعه شود. جدا توصیه می‌کنیم از مصرف دارو و آنتی بیوتیک‌ها به جز برخی مسکن‌ها یا قرص سرماخوردگی معمولی که دم دست همه است خودداری شود تا دچار عوارض بیماری نشوند. صرف نظر از نوع بیماری و علائم آن، چه سرماخوردگی معمولی، کرونا یا آنفلوانزا اگر علائم بیماری شدید بود یا بیش از دو یا سه روز طول کشید باید به پزشک مراجعه شود و نیازی نیست که فرد خودش تشخیص دهد که کروناست یا آنفلوانزا یا سرماخوردگی معمولی به خصوص که نوع بیماری تفاوتی در پیامد بیماری ندارد.

دکتر عرشی گفت:‌ مواردی که بیماری به صورت سرپایی است و بیمار بستری نمی‌شود، معمولا حتی برای پزشک هم نیازی به تشخیص افتراقی نیست و به آزمایش هم نیازی ندارد چون درمان همه این بیماری‌ها یکسان است. در موارد شدید که بیمار در بیمارستان بستری می‌شود، مسئولان بیمارستان موظف هستند، نمونه‌برداری کنند تا متوجه شوند که بیماری فرد کرونا، آنفلوانزا یا بیماری دیگری است. در موارد سرپایی به صورت معمول انجام تست توصیه نمی‌شود مگر اینکه پزشک تشخیص دهد انجام تست تشخیصی افتراقی لازم است.

بهترین درمان، استراحت و مایعات

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت ادامه داد: نوع داروهایی که برای درمان این بیماری‌ها تجویز می‌شود با توجه به تشخیص پزشک و شدت بیماری ممکن است متفاوت باشد اما از مسکن، آنتی هیستامین و قرص سرماخوردگی و بخور به طور معمول برای درمان این بیماری‌ها استفاده می‌شود. همه این داروها، داروهای تسکین علامتی هستند. بهترین درمان برای این بیماران استراحت و نوشیدن مایعات فراوان است که به بهبود آنها کمک می‌کند. از نظر علمی به جز موارد بیماری که به یکسری عفونت‌ها منجر می‌شود مثل عفونت گوش یا سینوس یا سینوزیت به تجویز آنتی بیوتیک نیازی نیست.

دکتر عرشی افزود: داروهای آنتی بیوتیک اصلا به ویروس سرماخوردگی جواب نمی‌دهد، اگر بیماری شدید باشد باید داروی ضد ویروس استفاده شود، خیلی وقت‌ها بیماران پزشکان را تحت فشار قرار می‌دهند که حتما آنتی بیوتیک نوشته شود که این روش درستی نیست. آنتی بیوتیک و داروهای آنتی باکتریال مطلقا در درمان سرماخوردگی تاثیر ندارند. درمان بیماری‌های ویروسی داروهای آنتی ویرال است که در موارد خاص این داروها که به صورت کپسول هستند از سوی پزشکان تجویز می‌شود.

همه انواع واکسن کرونا در صورتی که تاریخ مصرف آنها نگذشته باشد در کاهش موارد شدید بیماری کووید موثر هستند. در مورد واکسن آنفلوانزا توصیه این است که افراد بالای ۶۰ سال و دچار بیماری زمینه‌ای این واکسن را تزریق کنند و تزریق آن برای همه افراد ضرورت ندارد

وی درباره تجویز سرم برای بیماران تنفسی که اخیر در بین پزشکان بیشتر دیده می شود نیز به پژوهشگر ایرنا گفت: سرم جزو روشهای درمان معمول سرماخوردگی نیست. در موارد اندکی ممکن است پزشک تشخیص دهد که بیمار از سرم استفاده کند اما اگر جایی باشد که به صورت روتین (معمول) برای هر بیماری که با علائم سرماخوردگی مراجعه می‌کند، سرم یا موارد مشابه تجویز کند، کار علمی و درستی نیست با این حال مسئولیت با پزشک است. تاکید می‌کنم در مورد سرماخوردگی تجویز سرم مفهومی ندارد مگر موارد اندک و خاصی که با درصد بسیار پایینی پزشک تشخیص دهد.

آخرین اخبار از وضعیت بیماری‌های تنفسی در دنیا نیز نشان می‌دهد که کرونا نیز روند افزایشی مجدد خود را برخی کشورهای نیمکره شمالی شروع کرده است و بسیاری از کشورهای اروپایی مردم و به خصوص گروه‌های حساس و پر خطر مانند سالمندان را به تزریق دز یادآور واکسن کرونا تشویق می کنند.

کدام واکسن کرونا موثرتر است

دکتر عرشی در پاسخ به این پرسش پژوهشگر ایرنا که واکسن‌های موجود و قدیمی کرونا چقدر روی نوع شایع فعلی کرونا تاثیر دارد پاسخ داد: واکسن‌های جدید و به روز کرونا در کشورهای اروپایی تهیه شده و ادعا می‌شود که این واکسن‌های جدید کرونا تاثیر بیشتری دارند اما آخرین اطلاعیه گروه مشورت و تخصص سازمان بهداشت جهانی داده این است هر واکسنی که در دسترس باشد حتی همان واکسن‌های دو ظرفیتی قدیمی گروه اول ویروس کرونا و هر واکسنی که برای کرونا ساخته شده می‌تواند اکنون هم استفاده شود و همه آنها در کنترل و کاهش بیماری‌های شدید تاثیر دارند.
تفاوت واکسن‌های جدیدتر بیشتر در کاهش موارد ابتلا به بیماری است اما در جلوگیری از موارد شدید و خطرناک بیماری تفاوت زیادی با هم ندارند و سازمان بهداشت جهانی تزریق همه انواع واکسن‌های قدیمی و جدید یک ظرفیتی و دو ظرفیتی کرونا را برای کاهش موارد شدید بیماری تایید و توصیه کرده است.

رئیس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت افزود: نظر معاونت بهداشتی وزارت بهداشت که به سازمان غذا و دارو هم اعلام شده این است که مصرف همه انواع واکسن های موجود کرونا تا زمانی که تاریخ مصرف آنها تمام نشده، بلامانع است و هم واکسن‌های سری اول و هم واکسن‌های بعدی و نیز واکسن های تولید داخل در جلوگیری از موارد شدید ابتلا به کرونا موثر هستند. ممکن است درصد تاثیر متفاوت باشد اما توصیه این است که همه انواع واکسن های موجود استفاده شود.

واکسن آنفلوانزا برای همه ضروری نیست

وی درباره تزریق واکسن آنفلوانزا نیز گفت: توصیه به تزریق واکسن آنفلوانزا عمدتا برای افراد بالای ۶۰ سال و افرادی که بیماری زمینه ای دارند است، در برخی کشورها گفته‌اند که همه گروه های سنی بالای ۶ سال می توانند واکسن آنفلوانزا را استفاده کنند. اما کمیته واکسیناسیون کشور ما مثل اکثر کشورهای دنیا توصیه کرده که واکسن آنفلونزا برای افراد بالای ۶۰ سال و افراد دارای بیماری زمینه ای تزریق شود، در واقع تزریق واکسن آنفلوانزا برای این گروه ها لازم است اما بقیه گروه ها اگر بخواهند واکسن آنفلوانزا بزنند ضرری ندارد ولی ضرورت ندارد.