تنهایی، بحران دوران سالمندی

به گزارش خبرنگار ایرنا، مادربزرگی مهربان و دلسوز است که در مصاحبت با او خوش خلقی و خوش سخنی از بارزترین ویژگی هایش به نظر می رسد، از سالیان جوانی اش تاکنون که پا به سن گذاشته و به تعبیر خودش آفتاب لب بام است، همچنان مادری مهربان و دوست داشتنی است، اما با وجود اینکه فرزندانش خوب به این خصلت های اخلاقی او آشنا هستند و بسیار هم به او عشق می ورزند، اما از سالیان گذشته که فرزندان را راهی خانه بخت کرده است، روزگار را به تنهایی سپری می کند.

مهربانی مادرانه اش باعث شده تا گلایه مندی از فرزندان نداشته باشد، اما رنجوری و صبوری سال ها تنهایی در میان چین و چروک نشسته بر چهره پرمهرش را به راحتی می توان درک کرد، اگرچه شوخ طبعی و مناعت طبع توامانش مانع از لب گشودن او به گله و شکایت از روزگار تنهایی اش شده است، اما آن شیرزن روزگار جوانی که بعد از دست دادن همسر و همسفرش در اوج جوانی یک تنه مسئولیت زندگی را به دوش گرفت و فرزندان را در آغوش پرمهرش پرورش داد، امروز عصای روزگار پیری اش تنها تکه ای چوب و دعای خیرش بدرقه راه فرزندان رشیدش است.

هربار که به دور از روزمرگی های زندگی که به خیال خودمان بعنوان مسئولیت و مشغله از آنها یاد می کنیم، مهمان خانه باصفا و پرذوقش می شویم، با مهمان نوازی کامل در حالیکه دیگر رمقی از سال های گذشته برای پذیرایی نیست، اما با همان توان تحلیل رفته سنگ تمام می گذارد و سعی می کند هر آنچه از خوردنی های خوشمزه مادربزرگ ها، برای دلبندانش کنار گذاشته است را در کنار یک چای خوش رنگ و مخصوص مادربزرگ دریغ نکند و با دستانی لرزان مردم داری روزگار گذشته اش را با اخلاق نیکویش به رخ بکشد.

در هم صحبتی با او همیشه آغاز سخنش با صلوات و دعای خیر برای سلامتی همه فرزندانش است و با لحن سرشار از محبت و مهربانی همیشگی اش می گوید: عزیز مادر انشالا همیشه شما سلامت باشید من هم از دور نظاره گر خوشبختی شما هستم، در حقیقت این دعای خیر تمام پدران و مادرانی است که به عشق فرزندان روزگار جوانی را همچون برق و باد سپری کرده و امروز نیز که تنهایی را مونس روزگار پیری خود دریافتند، چشم انتظار فرزندان روزها را بهم گره می زنند.

به راستی سرکشی و احوالپرسی از والدینی که جان و جوانی خود را به ارزانی در اختیار ما گذاشته اند در این روزگار چقدر سخت شده است و مگر می شود تنها در زمان بیماری والدین آنهم به شرط طولانی نشدن ناخوش احوالی آنان پیگیر سلامتی شان شویم و دوباره آنان را به امان خدا در میان چهارچوب خانه و یا حتی خانه های سالمندان رها کرد.

اکنون که دنیای مدرن به سمتی حرکت کرده است که فرزندان به دور از دیگر از اعضای خانواده در حال کار و فعالیت هستند، تنهایی و رنج زندگی به دور از خانواده یکی از آسیب های جدی برای جامعه سالمندان است که به نوعی آنان را از میان خانواده ها طرد کرده است، در حالیکه در بسیاری از خانواده ها ارتباط بسیار خوبی میان پدر بزرگ و مادربزرگ ها با نوه ها وجود دارد و می توان از این ظرفیت علاوه بر پرورش درست نسل جدید برای پویایی و نشاط سالمندان نیز استفاده کرد.

رشد تکنولوژی و فردگرایی باعث جدایی سالمندان از خانواده ها شده است

رییس انجمن جامعه شناسی لرستان نیز گفت: با رشد میزان دسترسی جامعه به تکنولوژی های ارتباطی و تفاوت در سطح دسترسی بین رده های سنی مختلف این اختلاف نسلی بسیار گسترده تر و حتی عمیق تر شده و بحران تنهایی را برای سالمندان رقم زده است.

مجتبی ترکارانی افزود: با رشد فردگرایی و تشکیل خانواده هسته‌ای به ترتیب خانواده گسترده ضعیف شد و پدربزرگ و مادربزرگ‌ها از فرزندان جدا شدند، گرچه تا زمانی که آنها سالم و توانایی مراقبت از خود را داشته باشند، مشکلی پیش نمی‌آید اما مشکل زمانی بیشتر می‌شود که سالمندان به تنهایی توان اداره امورات خود را ندارند.

وی اظهار داشت: در جوامعی که نظام حمایت دولتی در تامین خدمات پرستاری و رفاهی از سالمندان ضعیف باشد، وظیفه فرزندان سنگین‌تر می‌شود و سالمندان، نیازمند حمایت فرزندان و خویشاوندان هستند و از طرفی در محیط های کوچک، سپردن والدین به سرای سالمندان نوعی ضدهنجار محسوب شده و خانواده ها حاضر به چنین کاری نیستند و در نهایت به نوبتی کردن نگهداری از سالمند اقدام می‌شود.

رییس انجمن جامعه شناسی لرستان با اشاره به اینکه پدیده نگهداری از والدین به صورت نوبتی توسط فرزندان از چند منظر قابل تحلیل است، گفت: این پدیده بطور معمول در سال‌های اخیر بدلیل غلبه نگاه‌های فردگرایانه و منفعت طلبانه و ضعیف شدن نگاه‌های مبتنی بر گذشت و فداکاری و دگرخواهی بین خانواده‌ها رایج شده و کمتر کسی مایل است که وقت خود را صرف والدین ناتوان خود کند.

ترکارانی افزود: مواقعی نیز که فرزندان هیچ‌کدام نمی‌خواهند یا نمی‌توانند والدین را به صورت کامل نگهداری کنند، آنها به صورت نوبتی بین فرزندان چرخانده شده و هرکدام از فرزندان در یک دوره زمانی معین در منزل خود یا در منزل پدر یا مادر ناتوان، آنها را نگهداری می‌کنند، این وضع با مشکلاتی مانند احساس سربار بودن پدر و مادر همراه است که خود می‌تواند نوعی سالمند آزاری محسوب شود.

وی یادآور شد: تخریب سرمایه اجتماعی بین خانواده و خویشاوندان از دیگر تبعات پدیده نوبتی کردن نگهداری از والدین سالمند است، به این معنا که فرزندان بر سر مسوولیت نگهداری از والدین و حتی کیفیت آن دچار اختلاف و رقابت شده و هرکدام دیگری را به کم کاری و مسوولیت ناپذیری متهم کرده و فضای بدبینی بین آنها حاکم می شود.

این پژوهشگر افزود: همه این مشکلات در نبود یک سیستم حمایتی جامع تامین اجتماعی رخ می‌دهد که وظیفه دولت‌ها و از جمله حقوق سالمندان و در جهت کرامت بخشی به منزلت آنهاست، بنابراین ضرورت دارد با استفاده از تجربیات کشورهای موفق در برخورد با پدیده سالمندی عمل کنیم و مراکزی جهت حمایت از مراقبت‌های دوره‌ای از سالمندان ایجاد و سالمندانی را که ناتوان هستند، تحت حمایت‌های خاص قرار داده و خانواده‌های آنها از این جهت پشتیبانی شوند و مستمری‌های خاصی برای فرزندان آنها جهت پرستاری از پدر و مادر مقرر شود.

برنامه ریزی صحیح در حوزه سالمندان فرصت سازی مناسبی برای استفاده از این ظرفیت است

مدیرکل بهزیستی لرستان گفت: بر اساس سرشماری سال ۹۵ از یک میلیون و ۷۶۰ هزار و ۴۶۹ نفر جمعیت استان، ۱۷۹ هزار و ۴۶۵ نفر سالمند هستند که چیزی در حدود ۱۰.۲ درصد است، این در حالی است که سال ۹۰ این رقم ۷٫۸ درصد بوده و این میزان رشد سالمندی که طی پنج سال اتفاق افتاده پیشتر طی ۴۵ سال اتفاق می‌افتاد.

همایون عمودی زاده افزود: افزایش سریع جمعیت سالمندان کشور تأثیر قابل توجهی بر خود فرد سالمند خانواده ها و جامعه دارد و در صورت برنامه ریزی و سیاستگزاری های صحیح افزایش جمعیت سالمندان ایران می تواند فرصت مناسبی برای همه باشد، ولی در غیر این صورت می تواند مشکلات جدی برای سالمندان، خانواده ها و جامعه ایجاد کند.

وی با تاکید بر ضرورت برنامه ریزی های کارشناسی و اجرای دقیق آنها در حوزه سالمندان به منظور استفاده از این ظرفیت عظیم سرمایه اجتماعی در جامعه اظهار داشت: آگاهی از تغییرات سنی جمعیت و برنامه ریزی سیاسی و اقتصادی مبتنی بر آن می تواند در موفقیت برنامه ها و سیاستگزاری ها بسیار اهمیت داشته باشد که در همین راستا سند ملی سالمندان کشور با هدف ایجاد یک پاسخ ملی به افزایش قابل ملاحظه جمعیت سالمندان و ایجاد سیاستگزاری های مناسب اقتصادی و اجتماعی در جهت پاسخگویی به نیازهای متنوع و خاص سالمندان تدوین شده است.

مدیرکل بهزیستی لرستان ادامه داد: در حال حاضر نزدیک به ۴۴.۸۲ درصد از کل جمعیت کشور و ۴۴.۸۴ درصد از جمعیت استان لرستان در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال قرار دارند که نشان دهنده وجود سرمایه انسانی قابل توجهی برای جهش اقتصادی است.

عمودی زاده با بیان اینکه کشور ایران در حال حاضر در فرصت طلایی پنجره جمعیتی قرار دارد، عنوان کرد: جمعیت در سن کار و فعالیت اقتصادی در آن به حداکثر میزان خود رسیده و به بیان دیگر نسبت جمعیت مولد به بالاترین سطح خود در تاریخ تحولات جمعیتی بوده و لازم است از فرصت ، ظرفیت و منابع سرمایه ای حاصل از آن برای توسعه همه جانبه و تضمین دوران بعد از گذار جمعیتی یعنی سالمندی جمعیت به نحو مطلوب استفاده کنند و رشد اقتصادی مناسب داشته باشد.

وی با تاکید بر اینکه استفاده از تجربه سالمندان فعلی در فاز پنجره جمعیتی و سالم ف فعال نگه داشتن سالمندان در فاز سالخوردگی جمعیت و استفاده از تجربیات آنان در هر دو فاز می تواند به بالندگی و توسعه کشور کمک شایانی کند، ادامه داد: خوشبختانه پس از مدتها تلاش فراوان متخصصان و کارشناسان از بخش های مختلف نخستین سند ملی سالمندان کشور تهیه شد که با هدف پاسخ هماهنگ به چالش ها و فرصت های ناشی از سالمندی جمعیت ایران برای رسیدن به بهترین نتیجه برای همه ایرانیان علی رغم سنشان تهیه شده است.

مدیرکل بهزیستی لرستان یادآور شد: این سند برای هدایت سیاستگزاری ها ، برنامه ها و فعالیت های آینده در امور سالمندان تهیه شده است که شامل ۶ هدف اصلی ارتقای سطح فرهنگی جامعه در خصوص پدیده سالمندی، توانمندسازی سالمندان، حفظ و ارتقای سلامت جسمی روانی و اجتماعی سالمندان، ارتقای سرمایه اجتماعی و حمایتهای اجتماعی، توسعه زیرساخت های مورد نیاز در امور سالمندی و امنیت مالی نظام حمایت از سالمندان است.

عمودی زاده اضافه کرد: برای هر هدف راهبردها و سیاست های اجرایی از سوی دبیرخانه شورایعالی سالمندان کشور تعیین شده است و طبق مصوبات شورای استانی ساماندهی امور سالمندان لرستان ، تدوین برنامه عملیاتی استانی در دستور کار دبیرخانه شورای سالمندان استان قرار گرفت و با همکاری سایر دستگاه ها این برنامه تدوین شد.

وی اظهار داشت: در این سند با هدایت دولت همکاری بین بخشی همه دستگاه ها و افراد جامعه می توانیم شرایط بهتری برای همه افراد جامعه برخلاف سن داشته باشیم و برنامه ها و سیاست ها را به عمل تبدیل کنیم که در واقع سند ملی سالمندان یک چهارچوب استراتژیک طولانی مدت برای فعالیت های متوسط و کوتاه مدت به منظور رسیدن به جامعه ای بهتر برای سالمندان و همه گروه های سنی جامعه است.

مدیرکل بهزیستی لرستان با بیان اینکه جمعیت سالمندان ایرانی با سرعتی حتی بیشتر از سرعت رشد آسیا و دنیا در حال افزایش است، افزود: اضافه شدن تعداد سالمندان فرصت بسیار مناسبی برای جامعه ماست، چون جامعه تعداد بیشتری افراد با تجربه و خردمند را خواهد داشت که می تواند هم تهدید و هم فرصت برای کشور باشد و باید به طور دقیق به آن پرداخته شود، اما از طرف دیگر اگر چه فرآیند سالمندی بطور مستقیم منجر به بیماری نمی شود، اما در افراد سالمند بطور معمول در اثر گذشت زمان و سبک زندگی افراد در این دوران خطر ابتلا به انواع بیماری ها و مرگ و میر افزایش می یابد.

عمودی زاده اظهار داشت: از دیگر اهداف مهم این سند توانمندسازی سالمندان است که از طریق تأکید بر آموزش و یادگیری مادام العمر مهارت آموزی فرد و مراقبین سالمندان ایجاد و توسعه محیط های توانمندساز و توسعه مشارکت اجتماعی سالمندان قابل دستیابی می باشد ، ترویج فناوری های جدید برای آموزش سالمندان تلاش در جهت سوادآموزی و آگاه سازی آنان از حقوق خود میتواند در توانمندسازی سالمندان ایرانی نقش مهمی داشته باشد به خصوص که بسیاری از آنان در حال حاضر با تکنولوژیهای جدید آشنایی کافی ندارند که اینها می توانند منجر به جدایی سالمند از جامعه و تنهایی می شود.

وی ادامه داد: با افزایش جمعیت سالمندان ممکن است شاهد تغییر الگوی بیماری ها و ناتوانی ها باشیم که در این سند برای حفظ و ارتقای سلامت جسمی، روانی و اجتماعی سالمندان می توان از طریق توسعه کمی و کیفی اقدامات پیشگیرانه درمانی و توانبخشی برای سالمندان اقدام و برای جلب مشارکت بخش غیر دولتی در ارایه خدمات توانبخشی می توان با تأکید بر ارایه خدمات توانبخشی در محل زندگی توسعه کمی و کیفی مراکز ارایه خدمات توانبخشی و بهبود دسترسی به تجهیزات پزشکی و کمکی نوین در مراقبت از سالمندان به ارتقای خدمات توانبخشی در سالمندان کمک کرد.

مدیرکل بهزیستی لرستان تاکید کرد: ارتقای سرمایه و حمایت های اجتماعی از دیگر اهداف این سند است که از طریق تأمین معیشت و خدمات مالی به سالمندان و توسعه و تقویت خدمات نگهداری از آنان قابل دستیابی است، اگر چه در این سند در راستای حفظ تقویت فرهنگ ایرانی اسلامی کشور ایران سعی بر زندگی سالمندان در خانه خود و در کنار خانواده و جامعه است، انواع مدل های مراقبت نیز در جامعه باید فراهم باشد.

عمودی زاده با بیان اینکه توسعه زیرساخت های مورد نیاز در امور سالمندی از اهداف بسیار مهم سند است، افزود: این امر از طریق تأمین سرمایه انسانی مورد نیاز ، توسعه فناوری در خدمات رسانی به سالمندان ، مدیریت اطلاعات و آمار سالمندان و نهادسازی در حوزه سالمندی قابل دستیابی است.

بیش از ۱۰ درصد جمعیت لرستان سالمند هستند

مدیرکل بهزیستی لرستان و دبیر شورای ساماندهی امور سالمندان لرستان با اشاره به تدوین سند تحول دولت گفت: به منظور هماهنگ کردن دستگاه‌های مختلف و جلوگیری از موازی کاری خدمات ارائه شده به سالمندان، دبیرخانه عالی شورای ساماندهی امور سالمندان کشور در سال ۱۳۹۶ با همکاری وزارت رفاه، وزارت کشور و وزارت بهداشت، اقدام به تدوین سند ملی ساماندهی سالمندان با ۶ هدف، ۱۵ راهبرد و ۷۰ استراتژی کرد، ولی متاسفانه وزارتخانه‌های کشور در خصوص برنامه‌های عملیاتی جهت اجرا، به نتیجه و توافق نرسیدند و در فصل مربوط به برنامه عملیاتی عنوان شد که این فصل متعاقبا تدوین و ابلاغ خواهد شد.

عمودی زاده با تاکید بر اهتمام دولت سیزدهم به ساماندهی خدمات سالمندان افزود: دولت در نوروز ۱۴۰۱ با معرفی سند تحول دولت مردمی، نوید اتفاقات و تغییرات اجتماعی شگرفی را به هموطنان دادند.

دبیر شورای ساماندهی سالمندان لرستان با اشاره به فرصت مناسب خدمت رسانی به سالمندان در سند تحول تصریح کرد: سند تحول دولت ۹ فصل مختلف داشته که مباحث موجود در فصل پنجم آن قابلیت برنامه ریزی و اجرا در قالب سند سالمندان را دارد.

وی افزود: اجرای دقیق سند تحول فرصت مناسبی جهت جذب اعتبارات در قالب این فعالیت خلاقانه خواهد بود و امید است از طریق آن بتوانیم شرایط بهتری را برای سالمندان استان فراهم آوریم، همکاری همه جانبه دستگاه‌های عضو، با در نظر گرفتن منابع، امکانات و سایر شرایط دستگاه عضو نتیجه بهتری در بر خواهد داشت و در صورت حمایت استاندار در زمان کوتاه‌تری به ثمر خواهد نشست.

۳۱ هزار و ۵۱۰ سالمند از خدمات بهزیستی لرستان بهره‌مند هستند

معاون توانبخشی بهزیستی لرستان گفت: ۳۱ هزار و ۵۱۰ سالمند از خدمات اجتماعی، درمانی، مالی و توانبخشی این نهاد بهره مند هستند.

نگار فتحی بیرانوند بیان کرد: حمایت از سالمندان و ارایه خدمات توانبخشی از رسالت های این نهاد است که به همین منظور توانپزشکی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، بینایی سنجی و شنوایی سنجی در کلینیک های دولتی، پرداخت کمک هزینه و یا خرید خدمات توانپزشکی، پرداخت کمک هزینه وسایل بهداشتی، وسایل کمک توانبخشی به سالمندان دارای معلولیت شامل ویلچر، تشکچه ویلچر، تخت، تشک مواج، عصا، واکر، توالت فرنگی، سمعک و باطری سمعک از جمله خدماتی است که به این قشر ارایه می شود.

وی با بیان اینکه اکنون پنج مرکز سالمندان در لرستان فعال است، اظهار داشت: سه مرکز روزانه آموزشی توانبخشی سالمندان در شهرستان های خرم آباد، دورود و الیگودرز وجود دارد که خدمات آموزشی شامل صنایع دستی، تلاوت قرآن، تقویت خواندن و نوشتن، خدمات توانبخشی و پزشکی از جمله ویزیت پزشک در مرکز، خدمات پرستاری از قبیل چکاپ (سنجش) روزانه قند خون، فشار خون و در صورت نیاز ارجاع به پزشک متخصص، خدمات ورزشی، فرهنگی و حرفه آموزی را به ۱۰۰ نفر از سالمندان ارایه می کنند.

معاون بهزیستی لرستان با اشاره به اینکه ۲ مرکز شبانه روزی نگهداری و توانبخشی سالمندان در شهرستان های خرم آباد و بروجرد وجود دارد ادامه داد: در این مراکز از ۱۱۸ سالمند به صورت شبانه روزی نگهداری می شود.

فتحی بیرانوند با بیان اینکه کمک هزینه ساخت ارتز و پروتز به سالمندان تحت پوشش استان پرداخت می شود، عنوان کرد: ویزیت در منزل، پرداخت حق پرستاری به سالمندان شدید و خیلی شدید با دهک درآمدی پایین، پرداخت مستمری و خدمات درمانی، توانبخشی، مراقبتی، حمایتی و آموزشی از دیگر حمایت های این نهاد برای سالمندان استان است.

وی با اشاره به اینکه سالمندان استان از حمایت های مناسب سازی مسکن و کمک هزینه ایاب و ذهاب نیز بهره مند هستند، ادامه داد: در صورتیکه سالمند دارای معلولیت شدید یا خیلی شدید باشد، کمک هزینه تحصیلی دانشجویی به فرزند وی پرداخت خواهد شد.