اقتصاد صهیونیست‌ها از کجا تغذیه می‌شود؟

نزدیک به یک ماه از روشن‌شدن ماشین جنگ رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی می‌گذرد و تلاش‌ها و ابتکارها برای توقف آن هنوز به جایی نرسیده است. شهادت بیش از ۱۰ هزار نفر از مردم شامل غیرنظامیان و زنان و کودکان در غزه، از اقتصاد تحت حمایت تل‌آویو و البته حمایت‌های سیاسی از این موجودیت نشات می‌گیرد.

مقام‌های بلندپایه کشورهای غربی با شروع عملیات طوفان‌الاقصی، یک به یک بار سفر بستند و راهی تل‌آویو شدند تا به اشغالگران تضمین دهند مسیر حمایت‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی خود از ماشین جنگ صهیونیستی را هموار خواهند کرد. این رژیم هم با اطمینان از پشتوانه‌های خود به ویژه در زمینه اقتصادی، بر وحشیگری‌های خود افزوده است.

نقش چشمگیر کشورهای اسلامی در حیات اقتصادی صهیونیست‌ها قابل انکار نیست زیرا بخش عمده‌ای از سوخت و نفت مورد نیاز این رژیم از سوی کشورهای اسلامی تامین می‌شوددر این پیوند، قطع شریان‌های اقتصادی رژیم اسرائیل، از جمله توصیه‌های رهبر معظم انقلاب به کشورهای مسلمان و عربی مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. رهبر معظم انقلاب ۱۰ آبان در دیدار هزاران نفر از دانش‌آموزان و دانشجویان با تأکید بر لزوم بسیج دنیای اسلام، پافشاری دولت‌های اسلامی بر قطع فوری جنایات و بمباران‌ها در غزه را ضروری خواندند و از این دولت‌ها خواستند راه صدور نفت و ارزاق به رژیم صهیونیستی را مسدود داشته و با آن رژیم همکاری اقتصادی نکنند.

کشورهای اسلامی البته در به کارگیری چنین راهکاری سابقه دارند. تحریم نفتی سال ۱۹۷۳ اعراب علیه رژیم در جریان جنگ کیپور، تجربه‌ای موفق در این زمینه بود و اگر ایرانِ دوره پهلوی هم به جمع تحریم‌کنندگان می‌پیوست و شریان انتقال نفت به اسرائیل را باز نمی‌گذاشت، این سیاست بیش از پیش موثر می‌افتاد. این ابزار سیاسی یک‌بار دیگر در جنگ ۶ روزه اعراب و اسرائیل مورد استفاده قرار گرفت و در آن آمریکا سیاست‌های خود در برابر اعراب را تغییر داده و خود را ملزم کرد با اجتناب از تحریک اعراب، بهانه دست آنها ندهد و مانع از وقوع تکرار چنین اقدام جمعی شود.
از دید بسیاری ناظران، نقش چشمگیر کشورهای اسلامی در حیات اقتصادی صهیونیست‌ها قابل انکار نیست زیرا بخش عمده‌ای از سوخت و نفت مورد نیاز این رژیم از سوی کشورهای اسلامی تامین می‌شود.

نفت، رتبه اول تجارت صهیونیست‌ها

بر اساس آمار سایت اقتصاد تجارت (Trading Economics) در سال ۲۰۲۲ سوخت‌های معدنی، نفت و محصولات نفت‌پایه به ارزش ۱۴.۶۸ میلیارد دلار، بالاترین ارزش وارداتی اسرائیل را تشکیل داده است. پس از آن تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی (با ۱۲.۵۷ میلیارد دلار)، ماشین‌آلات و راکتورهای هسته‌ای (با ۱۱.۴۳ میلیارد دلار)، وسایل نقلیه غیر از راه‌آهن و تراموا (با ۹.۲۰ میلیارد دلار) در رده‌های دوم تا چهارم واردات رژیم صهیونیستی از نظر ارزش قرار دارند.

پس از آن مروارید، سنگ‌های قیمتی و فلزات گران‌بها (۷.۰۲ میلیارد دلار)، پلاستیک (۴.۰۹ میلیارد دلار)، محصولات دارویی (۳.۶۱ میلیارد دلار)، دستگاه‌های اپتیکال، عکس، فنی و پزشکی (۳.۵۵ میلیارد دلار)، آهن و فولاد ( ۳.۰۱ میلیارد دلار) و مواد شیمیایی آلی (۲.۱۶ میلیارد دلار) در رده‌های بعدی واردات رژیم قرار دارند.

کشورهای مبدا واردات به سرزمین‌های اشغالی

براساس داده‌های Trading Economics، در سال ۲۰۲۲ چین (با ۱۳.۱۵ میلیارد دلار)، ایالات متحده (با ۹.۶۶ میلیارد دلار)، آلمان (با ۷.۰۸ میلیارد دلار )، سوئیس (با ۶.۰۹ میلیارد دلار )، ترکیه (با ۵.۷۰ میلیارد دلار)، بلژیک (با ۴.۵۴ میلیارد دلار)، هلند (با ۴.۲۸ میلیارد دلار)، فرانسه (با ۳.۵۵ میلیارد دلار)، ایتالیا (با ۳.۴۷ میلیارد دلار)، هنگ کنگ (با ۳.۲۱ میلیارد دلار)، بریتانیا (با ۳.۱۹ میلیارد دلار)، کره‌جنوبی (با ۲.۸۰ میلیارد دلار)، هند (با ۲.۷۰ میلیارد دلار)، سنگاپور (با ۲.۱۷ میلیارد دلار)، اسپانیا (با ۲.۱۱ میلیارد دلار)، ایرلند (با ۱.۹۲ میلیارد دلار)، امارات متحده عربی (با ۱.۸۹ میلیارد دلار)، ژاپن (با ۱.۴۰ میلیارد دلار )و سوئد (با ۱.۱۳ میلیارد دلار) در مقام‌های نخست تا بیستم صادرکنندگان کالا به رژیم اسرائیل از نظر ارزش قرار داشته‌اند.

بر این مبنا چین ۱۴ درصد، آمریکا ۱۱ درصد، آلمان ۷.۷ درصد، سوییس ۶.۶ درصد و ترکیه ۶.۲ درصد از واردات تل‌آویو را تامین می‌کنند. همچنین از نظر قاره‌ای، اروپا ۴۹ درصد، آسیا ۳۸ درصد و آمریکا ۱۳ درصد از واردات رژیم صهیونیستی را تامین می‌کنند. با این حال، کشورهای مسلمان، بزرگترین تامین‌کنندگان نفت رژیم صهیونیستی هستند.

وابستگی صهیونیست‌ها به نفت وارداتی

به نوشته بلومبرگ، رژیم صهیونیستی تقریباً به طور کامل به نفت وارداتی متکی بوده و جنگ با حماس پایانه اصلی این رژیم در دریای مدیترانه را مختل کرده استرژیم صهیونیستی تولیدکننده عمده نفت نیست. در سال ۲۰۱۵، حفاری اکتشافی نفت در بخش جنوبی بلندی‌های جولان آغاز و در ادامه اسرائیل مدعی کشف عظیم نفتی شد که می‌تواند نیازهای نفتی این رژیم را در گامی مهم به سوی استقلال انرژی تامین کند. با این حال، آن زمان بسیاری از کارشناسان اظهار داشتند باید دید که آیا استخراج نفت از نظر تجاری مقرون به صرفه است یا خیر. این کشف به دلیل وضعیت مورد مناقشه این سرزمین، پیچیده‌تر می‌شود.

براساس داده پایگاه داده COMTRADE سازمان ملل در تجارت بین‌المللی، واردات نفت، سوخت‌های معدنی و محصولات نفت‌پایه رژیم در سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۴.۶۸ میلیارد دلار بوده است. این رقم، بالاترین میزان ورادات در میان گروه‌های وارداتی این رژیم قرار دارد.
در مجموع ۴۰ درصد از سبد انرژی مصرفی در رژیم‌صهیونیستی به نفت وابسته است. به گزارش اداره تجارت بین‌المللی وزارت بازرگانی ایالات متحده، امروزه نفتِ وارداتی، بیش از ۹۹ درصد نیاز نفت داخلی را تامین می‌کند.

رژیم صهیونیستی دو پالایشگاه نفتی را با ظرفیت ترکیبی نزدیک به ۳۰۰ هزار بشکه در روز اداره می‌کند. «حیفا» بزرگترین پالایشگاه صهیونیست‌ها دارای ظرفیت ۱۹۷ هزار بشکه در روز است؛ در حالی که ظرفیت «اشدود» پس از ارتقا در سال ۲۰۱۳ نزدیک به ۱۰۰ هزار بشکه در روز است.

جمهوری آذربایجان و قزاقزستان پشتیبان انرژی اسرائیل

به گزارش پایگاه تخصصی «اس‌اندپی گلوبال‌» اسرائیل تقریبا هیچ نفتی در داخل تولید نمی‌کند و روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام برای فرآوری در پالایشگاه‌های حیفا و اشدود وارد می‌کند. بر اساس آمارهای این منبع، تقریبا نیمی از این حجم شامل نفت خام قزاقستان است که از طریق بندر «نووروسیسک» روسیه در دریای سیاه و نفت آذری لایت آذربایجان از طریق خط لوله باکو _ جیحان (شهری در ترکیه) در دریای مدیترانه به رژیم صادر می‌شود.
قزاقستان و آذربایجان، هر دو عضو سازمان همکاری اسلامی بوده و در عین حال از اعضای کشورهای غیراوپکی گروه اوپک پلاس نیز هستند.

با گسترش اختلاف‌ها میان دولت مرکزی با دولت محلی کردستان عراق که به توقف صادرات نفت این منطقه به سرزمین‌های اشغالی در سال جاری منجر شد، مصر و برزیل نیز به فهرست واردکنندگان نفت رژیم افزوده شدند. سایر منابع تامین نفت رژیم صهیونیستی، کشورهای گابن و نیجریه (اعضای اوپک) هستند. به‌علاوه، رژیم صهیونیستی نزدیک به ۵۰ هزار بشکه فرآورده‌های نفتی وارد می‌کند که بیشتر از هند و آمریکاست.

جمهوری آذربایجان، بزرگترین صادرکننده منابع نفتی به فلسطین اشغالی است و تامین نیمی از انرژی مورد نیاز صهیونیست‌ها توسط این کشور صورت می‌گیردبه نوشته بلومبرگ، رژیم صهیونیستی تقریباً به طور کامل به نفت وارداتی متکی بوده و جنگ با حماس پایانه اصلی این رژیم در دریای مدیترانه را مختل کرده است اما یک «طرح بی- B» طولانی‌مدت وجود دارد: یک خط لوله ۱۵۸ مایلی (۲۵۴ کیلومتری) که نوار ساحلی رژیم در دریای سرخ را به پالایشگاه‌های نفت این کشور متصل می‌کند.

خط لوله ایلات _ اشکلون در اواخر دهه ۱۹۶۰ به عنوان یک سرمایه‌گذاری مشترک با ایران پیش از انقلاب ساخته شد. برای رژیم اسرائیل، مسیر عبوری از صحرای نقب راهی برای واردات نفت از ایران بدون استفاده از کانال سوئز ارائه می‌کرد. برای ایران، این مسیر همچنین به نفت این کشور اجازه می‌داد کانال را دور بزند؛ ‌بارگیری دوباره در بنادر دریای مدیترانه اسرائیل و ارسال آن به مشتریان در اروپا.

به نوشته این رسانه، امروزه، شبکه خط لوله، متعلق به شرکت خط لوله اروپا_آسیا، می‌تواند در هر دو جهت حرکت کند و ظرفیت نفت خام و سوخت را دارد؛ هنگامی که به اشکلون می‌رسد، لوله‌های مجاور وجود دارد که می‌تواند نفت را به پالایشگاه‌های نفت رژیم در اشدود و حیفا برساند.
به گزارش بلومبرگ، واردات به ایلات، بندری که در سه مایلی خط ساحلی رژیم در بالای خلیج عقبه قرار دارد، در سال‌های اخیر کاهش یافته است زیرا تل‌آویو بیشتر نفت خود را از طریق دریای مدیترانه از صادرکنندگان دریای سیاه مانند قزاقستان و آذربایجان دریافت می‌کند. این شرایط البته ممکن است تغییر کند.

به نوشته این رسانه اقتصادی، کشتی Seaviolet در هفته آخر مهرماه با اندکی بیش از یک میلیون بشکه نفت آذربایجان که از طریق کانال سوئز به سمت جنوب ارسال شده بود، از خلیج عقبه عبور کرد. به احتمال زیاد سفرهای مشابهی وجود دارد زیرا درگیری در نوار غزه، انتقال نفت به اشکلون و پایانه دوم واردات در حیفا را مخاطره آمیزتر می‌کند.
رژیم صهیونیستی روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام برای فرآوری در پالایشگاه‌های حیفا و اشدود، وارد می‌کند؛ تقریبا نیمی از این حجم شامل نفت خام قزاقستان و جمهوری آذربایجان است که از طریق دریای مدیترانه به سرزمین‌های اشغالی می‌رسدعلاوه بر این، رسانه‌های غربی در روزهای اخیر کوشیده‌اند در پیشنهاد ایران برای تحریم رژیم صهیونیستی، تردیدهایی وارد آورند. بلومبرگ با اشاره به طرح مساله احتمال اعمال تحریم از سوی کشورهای مسلمان نوشت: بازار نفت جهانی به اسرائیل فرصت‌هایی برای مقابله با تحریم‌های احتمالی می‌دهد. با این حال، تأثیرگذاری چنین اقدامی _ در صورت اتخاذ _ به مشارکت قزاقستان و آذربایجان بستگی دارد.

به نوشته این رسانه، داده‌های شرکت تحلیلی «کپلر» نشان می‌دهد از اواسط ماه مه، اسرائیل نزدیک به ۲۲۰ هزار بشکه در روز نفت خام وارد کرده که حدود ۶۰ درصد آن از دو کشور اکثریت مسلمان بوده است. تولیدکنندگان غرب آفریقا و در درجه اول گابن، تامین‌کنندگان بزرگ دیگری به شمار می‌آیند؛ ضمن اینکه باید به نقش آمریکا و برزیل در تامین نفت اسرائیل اشاره کرد.

به نوشته این رسانه، مساله مهم‌تر برای رژیم، تامین امنیت بنادر نفت و آب‌های مجاور است تا واردات با خیال راحت انجام شود. این کشور دارای سه پایانه واردات نفت خام است؛ اشکلون و حیفا در دریای مدیترانه و ایلات در دریای سرخ.
اشکلون که مهمترین پایانه واردات نفت است و روزانه حدود ۱۸۰ هزار بشکه نفت جابجا می‌کند، نزدیک به غزه بوده و اندکی پس از عملیات هفتم اکتبر(۱۵ مهر) بسته شد. داده‌های کپلر نشان می‌دهد که از سال ۲۰۲۰ هیچ نفت خام از طریق پایانه دریای سرخ در ایلات وارد نشده در حالی که جریان به حیفا به طور متوسط نزدیک به ۴۰ هزار بشکه در روز بوده است.

تجارت پرسود صهیونیست‌ها با کشورهای اسلامی

بر اساس اطلاعات اداره تجارت بین‌المللی وزارت بازرگانی ایالات متحده، تا همین اواخر، رژیم صهیونیستی واردکننده خالص سوخت‌های فسیلی بود و تقریباً همه نیازهای نفت و گاز خود را وارد می کرد. اکتشاف نفت از زمان کشف نخستین چاه در سال ۱۹۴۷ در این منطقه ادامه یافته اما امروزه نفت وارداتی بیش از ۹۹ درصد نیاز داخلی را تامین می‌کند. با این حال، اکتشاف‌های اخیر ذخایر گاز طبیعی فراساحلی، رژیم را از یک واردکننده خالص به یک وضعیت خودکفا و صادرکننده گاز طبیعی تبدیل کرده است.
هرچند این اکتشاف‌های فراساحلی، مزایای بسیاری را برای تل‌آویو به ارمغان می‌آورند اما چالش‌های جدیدی را نیز به همراه دارند. تل‌آویو باید بازارهایی را برای صادرات گاز مازاد به آن بیابد؛ در حالی که گاز ارزان قیمت از ایالات متحده، استرالیا و روسیه در حال هجوم به بازار است. ایالات متحده و شرکت‌های بزرگ انرژی آن، به عنوان شرکای کلیدی در عملیات، سهامداران قابل توجه و داور در مذاکرات صادرات با همسایگان عرب عمل می‌کنند.

ناامن‌سازی مسیرهای مبادلاتی و مبادی تجاری در کنار تحریم نفتی رژیم از سوی کشورهای اسلامی می‌تواند معادلات جنگ را به نفع مردم غزه تغییر دهدبا این حال بر اساس گزارش موسسه مشاوره انرژی SolutiEn، رژیم‌صهیونیستی از درگاه‌های اصلی تامین انرژی گاز مصر و اردن است؛ مبتنی بر قرارداد ۱۵ ساله‌ای که میان اردن و رژیم‌صهیونیستی در سال ۲۰۱۶ منعقد شده، تامین ۶۰ درصد گاز مصرفی این کشورها بر عهده رژیم است. براساس آمار واردات تبادل تجاری صهیونیست‌ها با کشورهای اسلامی، ترکیه در ۱۰ سال گذشته نزدیک به ۱۱ میلیارد لیتر سوخت که بیشتر آن را گازوئیل تشکیل می‌دهد از صهیونیست‌ها به ارزش پنج میلیارد دلار وارد کرده است.

پس از عادی‌سازی روابط مصر به عنوان نخستین کشور اسلامی با صهیونیست‌ها، از سال ۲۰۰۵ و در قرارداد ۲۰ ساله، صادرات گاز این کشور به صهیونیست‌ها آغاز اما به دنبال وقوع انقلاب سیاسی در مصر از سال ۲۰۱۲ متوقف شد. با کشف ذخایر گازی در آب‌های مدیترانه، جریان گاز در خط لوله EMG معکوس و مصر از سال ۲۰۱۹ به واردکننده گاز از صهیونیست‌ها تبدیل شد؛ به‌گونه‌ای که در حال حاضر سالانه پنج میلیون مترمکعب معادل هشت درصد از کل مصرف مصر از خط لوله EMG با واردات از اسرائیل تامین می‌شود.

اروپا به دنبال واردات گاز از سرزمین‌های اشغالی

بر اساس این گزارش، با امضای تفاهم‌نامه میان کمیسیون اروپا، رژیم‌صهیونیستی و مصر برای صادرات گاز به اروپا، ساخت خط لوله ۶۵ کیلومتری «رامت هووا _ Ramat Hova» به «نیت‌زانا _ Nitzana» در دستور کار قرار گرفته تا سالانه ۶ میلیارد مترمکعب گاز بیشتری از ذخایر گازی سرزمین‌های اشغالی به مصر ارسال و روانه بازار اروپا شود.

براساس اطلاعات مرکز بررسی پیچیدگی های اقتصادی متعلق به دانشگاه «ام‌آی‌تی»، فقط در سال ۲۰۲۱، اسرائیل ۶۵ درصد از نفت خام مورد نیاز خود به ارزش ۸۸۸ میلیون دلار را از جمهوری آذربایجان تامین کرده است. علاوه بر نفت خام، این کشور بزرگترین صادرکننده منابع نفتی به سرزمین‌های اشغالی است و تامین نیمی از انرژی مورد نیاز اسرائیل توسط آذربایجان صورت می‌گیرد. در برابر تامین نفت توسط آذربایجان، رژیم نیز صادرکننده ۶۰ درصد از سلاح و ادوات نظامی مورد نیاز آذربایجان بوده است.

رژیم صهیونیستی به دلیل موقعیت مکانی خود منحصرا از طریق مسیرهای دریایی صادرات و واردات می‌کند و در تجارت اقتصادی به دریا متکی است؛ یا از دریای سرخ تا تنگه باب‌المندب برای رسیدن به شرق آسیا، یا از طریق دریای مدیترانه به عنوان راه مواصلاتی به اروپا.
امروز تامین امنیت بنادر نفت و آب‌های سرزمینی مهم‌ترین مسأله اشغالگران است تا امنیت تجارت خود به ویژه در زمینه واردات نفت را حفظ کنند. بر این مبنا، ناامن‌سازی مسیرهای مبادلاتی و مبادی تجاری در کنار تحریم نفتی رژیم از سوی کشورهای اسلامی می‌تواند معادلات جنگ را به نفع مردم غزه تغییر دهد. به اذعان رسانه‌های غربی، تحریم نفت از سوی کشورهای مسلمانی همچون جمهوری آذربایجان و قزاقستان، حیات اقتصادی تل‌آویورا در تنگنای شدیدی قرار خواهد داد.

منابع

: Israel Imports By Category", TRADING ECONOMICS in"

https://tradingeconomics.com/israel/imports-by-category

 : Israel - Oil and Gas", Official Website of the International Trade Administration"

https://www.trade.gov/energy-resource-guide-israel-oil-and-gas

: The Desert Pipeline That Ensures Israel Can Keep Importing Oil”, Bloomberg"

https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-10-20/israel-oil-the-desert-pipeline-that-keeps-crude-imports-flowing

   : Saudi Oil Cuts See Buyers Looking at Crude From Elsewhere ", Bloomberg"

https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-07-04/saudi-oil-cuts-see-top-buyers-looking-at-crude-from-elsewhere

   : Israel: Trade Statistics”, Global business knowledge"

https://globaledge.msu.edu/countries/israel/tradestats