زمین در تندباد فرسایش خاک

به گزارش ایرنا، فرسایش خاک تهدید است چون وقتی اتفاق می‌افتد، آب‌ها گل آلود و عمر سدها و مخازن کم می‌شود، حجم سدها به دلیل رسوبات فراوان کاهش می یابد، خاک حاصلخیز اسیر دست باد می شود و زمین های کشاورزی قابلیت کشت را از دست می دهند.

همچنین، این بحران تقریبا تازه به شکل های دیگر شکاف یا فروچاله نیز بروز یافته بسیاری از دشت ها در مناطق مختلف دچار پدیده خطرناک فروچاله شده اند.
فرسایش بالای خاک در کشور باعث شده تا بسیاری از عرصه های خاکی ایران ظرفیت های بیولوژیکی و قابلیت کاشت حتی یک درخت را از دست بدهند، همچنین، خاک بسیاری از مناطق ایران در معرض شدید فرسایش بادی قرار دارد.

تشدید خشکسالی و کم آبی به ویژه در مناطق مرکزی ایران به همراه وزش بادهای شدید در این مناطق، گرد و غبار و طوفان های شن را به همراه داشته این در حالی است که وجود پوشش گیاهی مناسب در این مناطق مانع بادبردگی ذرات و فرسایش خاک خواهد شد.

فرسایش خاک یکی از جدی ترین معضلات کنونی محیط زیست کشور است، خاکی که برای تولید هر یک سانتی متر آن بیش از ۵۰۰ سال زمان نیاز دارد به راحتی در اثر عوامل طبیعی و سهل انگاری های انسانی از بین می رود، آمار و ارقام منتشر شده از میزان فرسایش خاک اگرچه متفاوت اما نگران کننده است.

برپایه آمارها، سالانه حدود ۲ میلیارد تن از خاک حاصلخیز ایران دچار فرسایش می شود که این میزان چهار برابر فرسایش خاک در کشورهای جهان است، در لرستان نیز میزان فرسایش خاک در برخی مناطق به ۷۰ تن در هکتار می رسد و در شهرستان بروجرد نیز این میزان به ۱۰ تن در هکتار می رسد.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست لرستان می گوید: چالش‌های محیط زیست در حوزه خاک کمتر از بحران آب و هوا نیست و سرعت تخریب و فرسایش خاک در استان بیشتر از میزان تولید خاک است و این امر باعث از بین رفتن این منبع ارزشمند می‌شود، لذا حفظ پایداری و کیفیت خاک ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
نبی اله قائدرحمتی عمده ترین عوامل از بین رفتن خاک در لرستان را از بین رفتن پوشش گیاهی به دلیل چرای زودرس و بیش از توان ظرفیت مراتع عنوان کرد و افزود: عمده‌ترین منابع آلودگی خاک را استفاده بیش از حد از سموم و کودهای کشاورزی و در برخی موارد آبیاری با فاضلاب‌های آلوده است.

فرسایش خاک در برخی مناطق لرستان به ۷۰ تن در هکتار می رسد

به گفته رییس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان فرسایش و رسوب خاک به طور متوسط در ایران ۱۶.۷ تن در هکتار است در حالی که این رقم در برخی مناطق لرستان به ۷۰ تن در هکتار رسیده و متوسط فرسایش خاک در لرستان ۲۵ تن در هکتار است اما در برخی نواحی به ۵۰ و مناطقی مانند نوژیان به ۷۰ تن در هکتار هم افزایش یافته است.

حسین میرزایی با تاکید بر ضروت عملیات آبخیز داری در حفظ خاک افزود: لرستان یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار جنگل و ۸۰۰ هزار هکتار مرتع دارد که باید دست کم ۱.۵ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری در این مناطق انجام می شد در حالی که تاکنون تنها ۶۲۰ هزار هکتار انجام شده است.

وی با بیان اینکه لرستان نخستین استان جنگلی در زاگرس و چهارمین استان در سطح کشور است، اضافه کرد: توسعه منابع طبیعی، احیای مراتع و مقابله با بیان زایی از اهداف مهمی است که برای این مهم طرح مردمی کاشت یک میلیارد نهال طی چهار سال در دستور کار قرار گرفته و سهم لرستان از این رقم ۳۰ میلیون اصله خواهد بود.

میزان فرسایش خاک بروجرد سالانه ۱۰ تن در هکتار است

به گفته رییس اداره منابع طبیعی بروجرد میزان فرسایش خاک در همه مناطق استان مشابه نیست، در بروجرد این میزان در سال بین پنج تا ۱۰ تن در هکتار است.

یحیی کریمی افزود: میزان رسوب خاک در بروجرد نیز متفاوت بوده اما به طور متوسط بین چهار تا ۶ تن در هکتار متغیر است، فرسایش خاک بستر تولید پوشش گیاهی را از بین می برد و رسوب تولید شده در دشت ها باعث کاهش تولیدات محصولات کشاورزی می شود.

وی اظهار کرد: علمی ترین و کم هزینه ترین راه حفظ خاک انجام کارهای منابع طبیعی و آبخیزداری است، جنگل کاری و تقویت پوشش گیاهی، جلوگیری از ورود زودهنگام دام به مراتع، جلوگیری از تخریب و شخم زدن در جهت شیب در اراضی شیب دار از جمله عوامل موثر در این زمینه است.

رییس اداره منابع طبیعی بروجرد بیان کرد: انجام سازه های آبخیزداری از جمله ساخت بندهای سنگی - ملاتی و گابیونی نیز در پیشگیری از فرسایش خاک و نگه داشت آن موثر است. عملیات آبخیزداری و آبخوانداری از اقدامات زیربنایی در راستای حفظ آب و خاک است، در یک طرح آبخیزداری سعی می‌شود با شناخت ظرفیت‌ها و قابلیت‌های مختلف یک منطقه جغرافیایی در قالب یک حوزه آبخیز، ضمن حل مشکلات مختلف اکولوژیک، زیرساختی، انسانی و زیستی بیشترین بهره برداری انسانی در جهت رفاه حال آبخیزنشینان، در کنار تضمین توسعه پایدار آبخیز انجام شود.

وی با بیان اینکه به منظور حفاظت از منابع طبیعی و جلوگیری از سیلاب‌ها در ۶ ماهه نخست سال جاری ۱۳۰ میلیارد ریال برای احداث این طرح‌ها هزینه شد گفت: بندهای خاکی مانع از سیلاب می شود بند خاکی گلچهران بروجرد ۵۰۰ هزار متر مکعب آب می گیرد که این ذخیره علاوه بر اینکه در زمان بارش ها مانع از سیلاب شده به مرور زمان سبب ذخیره سازی آب نیز می شود.

کریمی با اشاره به اینکه امسال احداث چند بند خاکی و سنگی ملاتی پیگیری شده که برخی از آنها مربوط به سال های گذشته است، افزود: ۲ بند نیز مربوط به سال جاری است تکمیل شده و به زودی به بهره برداری می‌رسد. هر بند خاکی تا شعاع پنج کیلومتری می تواند آب را زیر زمین ذخیره کند که علاوه بر حفظ خاک برای کشاورزان هم قابل استفاده است.

رییس اداره منابع طبیعی بروجرد گفت: آبخیزداری عاملی موثر در حفظ آب و خاک و سبب افزایش حاصلخیزی و رطوبت خاک می شود و در نتیجه افزایش برداشت محصولات کشاورزی را به دنبال خواهد شد.

خاک تجدیدپذیر نیست و با فرسایش آبی و تبدیل شدن به رسوبات به درون رودخانه‌ها می‌رود یا در فرسایش بادی تبدیل به ریزگرد و گرد و غبار می‌شود و به شهرها و مناطق دیگر وارد می‌شود، در نهایت این خاک دیگر به حالت اول خود برنمی‌گردد و این تخریب خاک به مرور منجر به از دست رفتن مراتع و زمین‌های کشت می‌شود.

سرنوشت آب و خاک چندان ۲ مقوله جدای از هم نیستند، برداشت بی رویه از سفره‌های آب زیرزمینی از بهره برداری به بهره کشی از زمین (خاک) رسیده است، فعالان منابع طبیعی بر این باورند ادامه این روند و تخریب منابع آبی به قیمت بدست آوردن معیشتی ناچیز ما را با فرونشست وحشتناک زمین مواجه می‌کند.

علاوه بر اقدامات آبخیزداری، مردم نقش موثری در این مسیر دارند، مردم به عنوان بهره برداران آب در مواردی رفتار مناسبی از خود نشان نمی دهند و حاصل آن کاهش آب زیرزمینی و فرونشست زمین است، که تغییرات رفتاری در این بخش ها را می طلبد تا به درک و شناخت صحیحی از آسیب پذیری آب های زیرزمینی رسید.