این طرح با هدف استفاده بهینه از منابع آب و خاک و اقتصادی کردن تولید در اراضی کشاورزی شامل مجموعه اقداماتی است که موجب توسعه و بهبود وضعیت زیربنایی مزارع می‌شود.
تسطیح، یکپارچه‌سازی، قطعه‌بندی و احداث شبکه فرعی آبیاری، شبکه زهکشی سطحی و در صورت نیاز زهکشی زیرزمینی و نیز جاده‌های دسترسی و راههای بین مزارع از اقدامات در تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری است.
اجرای این طرح در اراضی شالیزاری گیلان که قطعات بسیار خرد و پراکنده است به سمت تمرکز پیش می‌رود و با فراهم کردن مکانیزاسیون بهره‌وری را افزایش می‌دهد اما از آغاز اجرا تاکنون به دلیل همین خرد بودن اراضی، طرح آنطور که باید پیش نرفته و نیازمند همراهی جدی شالیکاران است.
بر اساس آمار سازمان جهادکشاورزی گیلان؛ از ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیزاری استان، ۱۸۰ هزار هکتار قابلیت تجهیز و نوسازی دارد که با اجرای این طرح از سال ۱۳۷۴ تاکنون فقط ۸۸ هزار و ۱۶۰ هکتار زیرپوشش رفته اند.
استان گیلان بزرگترین تولیدکننده ارقام بومی و با کیفیت برنج در کشور به شمار می‌آید که با ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیزاری، رتبه نخست را از لحاظ سطح زیرکشت و همچنین رتبه دوم تولید برنج کشور را به خود اختصاص داده‌است.
از ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیزاری استان، ۱۸۰ هزار هکتار قابلیت تجهیز و نوسازی را دارد که با اجرای این طرح از سال ۱۳۷۴ تاکنون، ۸۸ هزار و ۱۶۰ هکتار زیرپوشش آن قرار گرفتند. برنج محصول راهبردی خطه گیلان است و با توجه به برنج خیز بودن استان؛ تسریع در اجرای طرح تجهیز، نوسازی و یکپارچه سازی اراضی شالیزاری که نقش مهمی در استفاده بهینه از منابع آب، خاک و اقتصادی کردن تولید دارد؛ امری اجتناب ناپذیر است.
تسطیح، یکپارچه‌سازی، قطعه‌بندی و احداث شبکه فرعی آبیاری، شبکه زهکشی سطحی و در صورت نیاز زهکشی زیرزمینی و جاده‌های دسترسی و راههای بین مزارع از اقدامات طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری است.
ارقام هاشمی، علی کاظمی، صدری و حسنی جزو رقم‌های کیفی و ارقام گوهر و سپیدرود جزو گونه های پرمحصول است که در شالیزارهای گیلان کشت می‌شود؛ عمده رقم‌های کشت شده برنج در این استان ارقام کیفی هاشمی و علی کاظمی است که افزون بر ۸۵ درصد محصول برنج تولیدی استان را شامل می‌شود.
طرح تجهیز و دیدگاه شالیکاران گیلانی
محمدپالبوسی نماینده شالیکاران روستای دهگاه بالا شهرستان آستانه‌اشرفیه و بخش کیاشهر؛ با بیان اینکه طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری سراسر به نفع برنجکاران است، گفت: با استقبال کشاورزان روستای دهگاه، این طرح در اراضی این منطقه اجرا شده است.
طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری سراسر به نفع برنجکاران استوی با بیان اینکه در فاز نخست این طرح از ۲۴۱ هکتار زمین برنجکاری در این روستا ۱۸۱ هکتار تجهیز و نوسازی شد، افزود : ۱۲۰ هکتار دیگر از اراضی در روستای دهگاه باید تجهیز و نوسازی شود که برای آن هم اقدام می شود.
این شالیکار با اشاره به استقبال خوب برنجکاران روستای دهگاه از این طرح اضافه کرد: در این طرح آبرسانی و زهکشی اراضی مشخص شده و بهبود یافته است و دسترسی شالیکاران به زمین زراعی و تردد آنان راحت‌تر انجام می‌شود.
اما برخلاف کشاورزان این روستا بسیاری از شالیکاران گیلانی تمایلی برای اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری ندارند و تصورشان بر آن است که این طرح موجب کاهش سطح اراضی زراعی آنان می‌شود؛ این درحالیست که کارشناسان جهاد کشاورزی می‌گویند: در اجرای این طرح از مساحت خالص اراضی شالیزاری کم نخواهد شد.
یکی از این کشاورزان مهدی نثر است که ۲ قطعه زمین شالیزاری حدود ۷۰۰ و ۵۰۰ متر مربعی دارد و می گوید اگر یکپارچه شود بخشی از زمین برای مسیرهای عبوری و راههای دسترسی و غیره اختصاص می یابد و امکان کشت هم در این بخش ها از دست می رود محصول تولیدی هم کمتر می شود.
اما باید دید آیا واقعا این یکپارچه سازی اراضی و تجهیز آن ها به سیستم های آبیاری نوین و کشت و کار مکانیزه چقدر منافع و یا ضرر می تواند در پی داشته باشد آیا در بخش هایی که اجرا شده اینگونه است؟
افزایش بهره‌وری با اجرای طرح تجهیز و نوسازی
برای شفاف سازی در این زمینه به سراغ کارشناس آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی گیلان می رویم.
غلامرضا بیات در این رابطه با تاکید بر ضرورت و اهمیت توجه شالیکاران به اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی برنجکاری در ارتقا راندمان و تولید می گوید: این طرح موجب توسعه و بهبود وضعیت زیربنایی واحد مزرعه می‌شود؛ در واقع افزایش بهره‌وری اساس اجرای این طرح است.
او با بیان اینکه با اجرای طرح تجهیز و نوسازی زمینه ورود ماشین‌آلات و مکانیزاسیون کشت به اراضی فراهم می‌شود، اظهار کرد: مکانیزه کردن کشت و کار برنج موجب کاهش هزینه‌ها و نیز کاهش مصرف نهاده ها از کود و سم و غیره شده و در نتیجه سود بیشتری عاید کشاورزان می‌شود.
وی با اشاره به تسهیل برنجکاری در زمین‌های شالیکاری زیر پوشش طرح تجهیز و نوسازی اضافه کرد: با اجرای این طرح دسترسی کشاورزان به مزارع، انتقال ماشین‌آلات و نهاده های کشاورزی، تامین آب، کاشت و برداشت محصول آسان‌تر خواهد شد.
این کارشناس آب و خاک؛ تسطیح اراضی را یکی از پروژه‌های طرح تجهیز و نوسازی عنوان کرد و ادامه داد: در اجرای طرح چند پروژه از جمله احداث جاده، تسطیح اراضی، آب تخت، احدات مرز، زهکشی و کانال کشی انجام می‌شود.
وی بیان کرد: در این طرح با احداث جاده که در ۲ طرف آن کانال ایجاد می‌شود؛ دسترسی به دورترین قطعات زراعی بسیار راحت انجام می شود و نیازی نیست کشاورزان برای رسیدن به زمین خود از مرزهای زمین های سایرین عبور کنند.
بیات با اشاره به کمبود نیروی کار در عرصه برنجکاری و ضرورت استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی برای کشت و کار اضافه کرد: با احداث جاده به عنوان یکی از پروژه های طرح تجهیز و نوسازی، انتقال دستگاه‌های نشاکار و کمباین در مزارع به سهولت انجام می‌شود و کشاورزان از این نظر مشکلی نخواهند داشت.
با احداث جاده به عنوان یکی از پروژه های طرح تجهیز و نوسازی، انتقال دستگاه‌های نشاکار و کمباین در مزارع به سهولت انجام می‌شود و کشاورزان از این بابت مشکلی نخواهند داشت. وی مدیریت مستقل آب را از دیگر مزایای مهم و قابل توجه در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری عنوان کرد و ادامه داد: در اجرای این طرح با احداث کانال، کشاورز به راحتی می‌تواند هر زمان و به دلخواه آب را به زمین زراعی انتقال دهد و در تمام مراحل مدیریت مستقل داشته باشد.
کارشناس آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی گیلان، تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری را موثرترین طرح برای حفظ و ارتقا کشاورزی هر منطقه عنوان کرد و ادامه داد: این طرح به نفع شالیکاران بوده و آنان را از دردسرهای کشت سنتی رها می‌کند.
مساحت خالص مزارع کاهش نمی‌یابد
بیات در ادامه گفت و گو با تاکید بر اینکه کشاورزان نباید نگران کاهش اراضی شالیزاری خود در اجرای طرح تجهیز باشند، گفت: در اجرای این طرح به دلیل احداث جاده و زهکشی، طبیعی است که درصدی از مساحت ناخالص اراضی کشاورزی کاهش یابد اما از مساحت خالص کم نخواهد شد.
وی با بیان اینکه طبق قانون، ۸۵ درصد هزینه پروژه طرح تجهیز و نوسازی از اعتبارات دولتی تامین می‌شود، اظهار کرد: ۱۵ درصد بقیه نیز باید از کشاورزان از محل خودیاری و به صورت نقدی تامین شود.
کارشناس آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی گیلان هزینه هر هکتار اراضی شالیزاری برای اجرای طرح تجهیز و نوسازی را بر اساس آخرین برآوردها، ۷۰۰ میلیون ریال عنوان کرد و افزود: پیش از این در اجرای طرح، هزینه شن‌ریزی جاده لحاظ نمی‌شد اما در دستورالعمل جدید در نظر گرفته می‌شود.
وی اظهار کرد: طرح تجهیز و نوسازی اجباری نیست اما زمانی که اکثریت مردم یک روستا برای اجرای آن متقاضی اجرا هستند، در صورت عدم تمایل یک کشاورز و جداسازی زمینش طرح با مشکلاتی مواجه می‌شود از اینرو باید به صورت کتبی عدم تمایل خود را اعلام کند.
شالیکاران توجه کنند
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی گیلان گیلان گفت: تجهیز و نوسازی زمین‌های شالیکاری تنها راهکار رهایی از مدیریت سنتی اراضی و مشکلات مربوط به آن و افزایش بهره‌وری زمین های برنجکاری است از اینرو باید شالیکاران با توجه به اهمیت این طرح همکاری لازم را داشته باشند.
تجهیز و نوسازی زمین‌های شالیکاری تنها راهکار رهایی از مدیریت سنتی اراضی و مشکلات مربوط به آن و افزایش بهره‌وری اراضی است
مجتبی شاه نظری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: ایجاد زیر ساخت‌های لازم برای ورود ماشین‌آلات و مکانیزه‌کردن فرآیند کشت برنج، کاهش هزینه‌های تولید و صرفه اقتصادی برای بهره‌برداران، امکان اعمال مدیریت مستقل در کشت اعم از کودهی، سمپاشی و کاهش مشکلات اجتماعی، افزایش راندمان آبیاری، سهولت دسترسی به مزارع برای کارگران و نیز انتقال نهاده‌ها، محصول تولیدی و جلوگیری از تغییرکاربری غیرمجاز اراضی از جمله مزایای اجرای طرح تجهیز و نوسازی است.
وی با اشاره به اجرای این طرح از سال ۱۳۷۴ در گیلان عنوان کرد: تاکنون افزون بر ۸۸ هزار هکتار از اراضی شالیکاری استان تحت پوشش این طرح قرار گرفته اند که هدف‌گذاری سازمان جهاد کشاورزی گیلان برای اجرای این طرح سالانه ۱۰ هزار هکتار است که در صورت تامین منابع، قابل انجام خواهد بود.
شاه‌نظری در پاسخ به سئوال خبرنگار ایرنا مبنی بر گلایه برخی شالیکاران از کاهش اراضی شان در این طرح اظهار کرد: در اجرا هیچ کاهش زمینی نخواهیم داشت بخش کوچکی از مساحت اراضی در اجرای طرح به احداث کانال و جاده‌های بین مزارع اختصاص می‌یابد که در مالکیت مشاعی بهره‌برداران پروژه قرار می‌گیرد.
وی خاطر نشان کرد: اجرای این تاسیسات در کاهش هزینه تولید در بخش حمل و نقل، نهاده‌ها و ارتقا راندمان تولید و محصول نهایی نقش مهمی دارد ضمن اینکه با توجه به از بین رفتن شکل سنتی اراضی و حذف مرزهای متعدد در مالکیت‌های شکل گرفته سنتی، کاهش مساحت مفید اراضی چشمگیر نخواهد بود.
مشکلات اجرای طرح تجهیز اراضی کشاورزی در گیلان
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به مشکلات اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری در استان اظهار کرد: کاهش استقبال کشاورزان روستاهای مجاور منطقه آزاد تجاری از اجرای این طرح، تامین آب مورد نیاز در خشکسالی‌های اخیر برای مرحله نهایی طرح (آبتخت) و خرده مالکی اراضی از مهمترین مشکلات اجرای این طرح در استان است.
آبتخت: مرحله ای از کشت است که کشاورز بعد از انجام اقدامات فنی و تسطیح اولیه زمین شالیزار را با رهاسازی آب زیاد و بوسیله تراکتور تسطیح نهایی می کند تا برای نشاء کاری آماده شود.
کاهش استقبال کشاورزان روستاهای مجاور منطقه آزاد تجاری از اجرای این طرح، تامین آب مورد نیاز در خشکسالی‌های اخیر برای مرحله نهایی طرح (آبتخت) و خرده مالکی اراضی از مهمترین مشکلات اجرای این طرح در استان است. وی خاطر نشان کرد: اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری بعد از تقاضای دسته‌جمعی کشاورزان، نامه شورا و دهیاری به جهاد کشاورزی در دستور کار قرار می‌گیرد که در صورت تمایل به دریافت تسهیلات، موضوع باید همراه با تقاضا ذکر شود.
شاه‌نظری یادآور شد: هزینه اجرای طرح تجهیز و نوسازی بر اساس قیمت درج شده اقلام فهرست بهای سازمان برنامه و بودجه کشور محاسبه می‌شود که ۸۵ درصد از هزینه اجرای طرح بر عهده دولت و ۱۵ درصد آن نیز باید از سوی بهره‌برداران پرداخت شود.
با توجه به مزایای تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری؛ به نفع شالیکاران گیلانی است تا برای اجرای هرچه سریعتر طرح با سازمان جهاد کشاورزی استان همکاری لازم را داشته باشند تا در سایه این همراهی ها برای اجرای طرح‌های مهم وزارت جهاد کشاورزی؛ شاهد گذر از کشاورزی سنتی به مدرن با راندمان بالا باشیم.
شالیزارهایی که تحت پوشش طرح تجهیز و نوسازی قرار گرفته‌اند شرایط مناسب تری برای کشت دوم محصولات کشاورزی در این استان دارند.
بیشتر بخوانید:
نظر شما