تکامل پرگار در دامن هنرهای سنتی ایران رقم خورد/ پرگار برمودا جایزه جهانی گرفت

به گزارش خبرنگار صنایع‌دستی ایرنا، ایده ابزار طراحی سه‌گوش‌یاب که توسط محمدعلی ودود هنرمند و پژوهشگر هنرهای سنتی ایران طراحی شده و دارای گواهی ثبت اختراع و تاییدیه علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی وزارت علوم تحقیقات و فناوری است موفق شد با نام اختصاصی پرگار برمودا (Bermuda Compasses) در بخش طراحی صنعتی آکادمی بین‌المللی kioskedia ۲۰۲۳ برگزیده و مدال نقره این رویداد را دریافت کند.

ایده پرگار سه‌گوش‌یاب زمان طراحی «مرغ حق» به ذهنم رسید

محمدعلی ودود در گفت‌وگو با خبرنگار صنایع‌دستی ایرنا اظهار داشت: ایده طراحی پرگار سه گوش یاب سال ۱۳۸۲ هنگامی که اثری مرغ حق را طراحی می کردم و برای آنکه بتوانم نقوش زیبای چوب جوش سنجد را به صورت یک نواخت و همگن در سر تا سر بدنه مجسمه بکار بگیرم در ذهنم ایجاد شد؛ آن زمان در طراحی مرغ حق باید می‌توانستم با قطعات مثلثی شکل بدون نیاز به پیش طرح یا محاسبات پیچیده هندسی برای ترسیم گستره طرح اقدام به صورت مستقیم مجسمه را بسازم.

هنرمند و پژوهشگر هنرهای سنتی توضیح داد: نمونه اولیه سه‌گوش‌یاب را سال ۱۳۸۲ از چوب شمشاد در پژوهشکده هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی ساختم و تاییدیه آن را دریافت کردم و سه سال بعد با ارائه به اداره ثبت اختراعات و مالکیت صنعتی با نام سه‌گوش‌یاب گواهی ثبت اختراع و به دنبال آن تائیدیه علمی از سازمان پژوهشهای علمی وصنعتی وزارت علوم تحقیقات و فناوری دریافت شد.

ودود گفت: از میان تمامی ابزارهای ساخت بشر در طول تاریخ، پرگار یکی از تاثیرگذارترین‌ ابزار های طراحی است، زیرا در پیشبرد تمدن نقش مهمی داشته است؛ از اختراع چرخ تا پیشرفت‌ها در هندسه و معماری، و از تقارن‌های هنری تا ترسیمات صناعی، همه و همه مدیون عملکرد پرگار هستند. با آنکه اغلب پرگار به عنوان ابزاری برای ترسیم دایره شناخته می‌شود، در حقیقت ابزار مهمی در اندازه‌گیری‌ها و اندازه‌گذاری‌های طولی بین دو نقطه است، و هزاران سال است که در تعیین فواصل خطی کاربردی شناخته شده دارد.

هنرمند و پژوهشگر هنرهای سنتی افزود: شاید مشخص نباشد که ابداع‌کنندگان پرگار کدامین تمدن در کدام سرزمین بوده‌اند اما، تاریخ هندسه و هنر گواه خواهد بود تکامل پرگار با بازوی سوم در دامن هنرهای سنتی و صنایع دستی سرزمین ایران در این سال رقم خورد.

وی گفت: با پیشرفت روزافزون هندسه‌ حجمی، روش‌های مختلفی برای ایجاد فرم‌های هندسی ابداع شد، از جمله مقرنس و بسیاری دیگر. این روال منجر شد تا نیاز به ابزارهایی کارآمد برای تخمین، اندازه‌گیری و اندازه‌گذاری پیوسته بیشتر و بیشتر شود. با آنکه پاسخ به این نیاز در تاریخ تمدن بشری با به کار بردن روش قالب‌گیری تا حدی مرتفع شود، اما محدودیت‌های اجرایی و فرآیندهای زمان‌بر در این روش، خود به عنوان چالشی سخت و پرزحمت برای صنعت‌گران به شمار می‌آید.

پرگار برمودا با قابلیت اندازه‌گذاری میان سه نقطه

ودود توضیح داد: پرگار برمودا را می‌توان پرگاری تکامل یافته دانست که با اضافه شدن بازوی سوم با قابلیت حرکت ۳۶۰ درجه حول محور بازوی اول و همچنین امکان حرکت طولی همزمان بر محور بازوی اول، مانور لازم برای اندازه گیری و اندازه گذاری میان سه نقطه و تشکیل انواع اشکال مثلث را فراهم می آورد. وجود صفحات مدرج که از زاویه صفر تا نود درجه را مشخص می‌کنند، امکان ثبت زاویه بازوهای A,B,C را فراهم نموده و همچنین وجود یک صفحه مدرج ۳۶۰ درجه امکان تشخیص و ثبت زاویه بازوی C را حول محور بازوی A فراهم می‌کند.

وی افزود: ایجاد حجم‌های هندسی اغلب نیازمند محاسبات پیچیده و یا استفاده از سه‌گوش‌یاب‌های دیجیتال است که کار را برای صنعت‌گران دشوار می‌کند. اما پرگار برمودا بدون نیاز به هیچ‌گونه پیش‌محاسبه می‌تواند در اندازه‌گذاری و اندازه‌گیری حجم‌های هندسی، چه پیچیده و چه ساده، از جمله مقرنس و غیره، کاربرد داشته باشد، و بدین ترتیب در فرآیندهای طراحی و اجرا به هنرمندان و صنعت‌گران قدرت عمل بیشتری بخشیده و حوزه‌ی اختیارات آنان را در ایده‌پردازی و طراحی گسترش دهد.

هنرمند و پژوهشگر هنرهای سنتی بیان داشت: هنرهای حجمی از جمله پیکرتراشی، معماری، طراحی صنعتی و بسیاری دیگر، اغلب نیازمند اندازه‌گیری‌هایی برای ایجاد تقارن بی دو نقطه از طرح یا اثر هستند. اغلب افراد فعال در این حوزه‌ها از خط‌کش‌های مخصوص یا پرگارهای ساده برای تعیین تقارن بین دو نقطه کمک می‌گیرند، حال آنکه در بیشتر موارد، در حقیقت بسیاری از این هنرمندان و صنعت‌گران نیازمند ابزاری هستند که بتواند تقارن میان بیش از دو نقطه را بسنجد و پرگارهای ساده در چنین شرایطی بی‌فایده‌اند. فقدان یک بازوی سوم که بتواند در این شرایط تحت زمانی بسیار کوتاه و بدون هیچ‌گونه محاسبه‌ی سخت و پیچیده‌ای این کار را انجام دهد، همواره در طراحی‌ها، ایده‌پردازی‌ها و حتی در فرآیند اجرا احساس می‌شود. پرگار برمودا از این احساس نیاز الهام می‌گیرد.

مشخصات و کاربرد فنی پرگار برمودا

ودود گفت: پرگار برمودا می‌تواند نسبت به پرگارهای ساده بسیار کاربردی‌تر باشد، از آنجا که در عمل هیچ ابزاری برای اندازه‌گیری و اندازه‌گذاری قطعات مثلثی شکل وجود ندارد، به طور معمول در ساخت چنین قطعاتی از قالب‌هایی استفاده می‌شود که به طور جداگانه برای هر قطعه طراحی و ساخته می‌شوند، یعنی برای هر فضای منفی یک قالب مجزا. پرگار برمودا این فرآیند سخت و زمان‌بر را در عرض چند ثانیه انجام می‌دهد. این پرگار بازوی سومی دارد که با امکان چرخش ۳۶۰ درجه حول محور بازوی اصلی قابلیت تنظیم لحظه‌ای برای ایجاد هر شکل هندسی‌ای را دارد.

هنرمند و پژوهشگر هنرهای سنتی خاطرنشان کرد: صفحات مدرج و دقیق پرگار برمودا امکان اندازه‌گیری و ثبت مقادیر صحیح را بر اساس مقیاس ریاضی فراهم می‌کنند و این به طراحان، هنرمندان و صنعت‌گران کمک می‌کند تا با ثبت اندازه‌ها به الگوهای مهمی در تولیدات خود دست یابند و سرعت و صحت کار خود را افزایش دهند.

ودود ضمن قدرددانی از عبدالمجید شریف‌زاده رییس پژوهشکده هنرهای سنتی در سازمان میراث فرهنگی وقت و همچنین ساجد افشارپور برای مدل سازی سه بعدی این طرح گفت: امیدوارم معاونت صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی با حمایت از این ایده کمک کند بتوانیم هر چه زودتر آن را پیاده سازی و به دست معماران و طراحان صنعتی و مجسمه سازان و هنرمندان هنر های سنتی برسانیم.

محمدعلی ودود در رشته هنرهای چوبی متولد استان کرمانشاه، هنرمند برگزیده هفتمین جشنواره بین‌المللی صنایع دستی فجر(سال ۱۴۰۱)، مرد سال صنایع دستی ۲۰۲۲ از طرف شورای جهانی صنایع دستی در دهلی‌نو است و سه دوره (سالهای سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱) به عنوان هنرمند برگزیده بخش صنایع دستی و میراث فرهنگی نمایشگاه جهانی A Design Award ایتالیا انتخاب شده است.