جادوی جهانی پَته

پته‌ای که هنر عشق و شیره جان و ثمره تنفس روز و شب اهالی استان کرمان است، البته نیاز به معرفی بیشتر دارد و دردناک‌تر اینکه در خارج از کشور، بیشتر مشتری دارد زیرا آنان که صادرات این محصول را کلید زده‌اند، هرچند شمارشان زیاد نیست اما همچنان کارشان پررونق است.

در وصف چرایی نام واژه پتّه در برخی منابع، آن را برگرفته از ریشه پُت (pot)، به معنای پشم و کُرک خوانده‌اند که با پشم و نخ‌های مختلف گیاهی، سنتی یا فانتزی(شیمیایی) روی پارچه به رنگ و طرح‌های مختلف بافته می‌شوند و کاربردهای مختلف از روبالشی، پرده، جلد اشیا، روطاقچه ای و کیف گرفته تا قاب تابلو دارد.د

در خانه بسیاری از استان کرمانی‌ها اگر نگاه کنید، قاب زیبای انواع پته‌های دست‌بافت زنان همین دیار در کنار سایر صنایع دستی این منطقه خودنمایی می‌کند.

پته دوزی در چند بخش خلاصه می‌شود که شامل خط دوزی، متن دوزی، پِتک دوزی یا همان چهارگوش و برگ دوزی است و به لطف مدیران موسسه فرهنگی معراج اندیشه وابسته به شرکت صنعتی و معدنی گل گهر در همکاری با اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان، صاحب یک رویداد ملی شده و قرار است همین هفته نیز اختتامیه آن برگزار شود.

گرچه پته در برخی دیگر استان های کشور نیز دوخته می شود اما خاستگاه آن دیار کریمان است و کیفیت این پته غیرقابل مقایسه و رویداد ملی پته که به میزبانی سیرجان درحال برگزاری است نیز گویا از دیگر استان ها نیز شرکت کننده داشته و امیدها وجود دارد باتوجه به بازار صادراتی این هنر-صنعت و اشتغال و برکات دیگری که به همراه دارد، بتواند این رویداد در سال‌های آتی، با ابعاد جهانی نیز برگزار شود؛ امید که به همت مدیران متولی چنین شود.

اما برگزاری رویداد ملی پته تلاش بسیار ارزشمند و در خور تحسینی برای احیا و ارتقای هنر پته دوزی کرمان ارزیابی می شود تا این هنر برجسته و باسابقه ضمن علمی شدن بیشتر و تقویت افزون‌تر تولید داخلی آن، پنجره ورود به بازارهای صادراتی جهانی گسترده‌تری نیز پیدا کند.

پته‌دوزی درواقع یکی از زیباترین و قدیمی‌ترین سوزن‌دوزی‌های سنتی ایران است که بیشتر با سرپنجه زنان و دختران کرمانی نقش و نگارهای سحرانگیز و بسیار چشم نوازی را رقم می زند که هر کدام ریشه در فرهنگ و ذوق بانوان و دختران این سرزمین دارد.

سابقه هنر پته دوزی که هم اکنون در شهرستان های کرمان، سیرجان و رفسنجان بیشتر از دیگر مناطق رایج است هنوز به روشنی مشخص نیست، اما به استناد برخی منابع، قدیمی ترین پته موجود در دنیا متعلق به سده دوازده هجری قمری معرفی شده که در موزه هنرهای تزیینی ایران نگهداری می شود.

پته دوزی صرف‌نظر از ارزش هنری خاص خود، کاربردهای فراوانی مانند لباس و جهیزیه عروس، سجاده، پرده، رولحافی، روفرشی، جلد قرآن، رومیزی، کلاه، کیف، کمربند و غیره را دارد.

پته دوزی در سال های اخیر به دلایل گوناگونی دچار رکود در تولید و فروش شده بود که البته با اجماع شکل گرفته بین چند نهاد در برگزاری رویدادی ملی با اهداف هنری، علمی و نیز مسائل اقتصادی و بازرگانی آن انتظار می رود و امید است از این پس شاهد آتیه مناسب تری برای آن باشیم.

این رویداد به همت موسسه فرهنگی معراج اندیشه گل گهر سیرجان و با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و معاونت صنایع دستی آن وزارتخانه کلید خورد و البته همکاری خانه خلاق کرمان وابسته به معاونت فناوری ریاست جمهوری و همچنین پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی را نیز با خود دارد که در سه بخش هنری، علمی و اقتصادی اجرایی و برگزار شده است.

از حاشیه به متن آوردن هنرپته دوزی در منطقه سیرجان و دیگر مناطق استان و کشور، تشویق جوانان و ایجاد گرایش در آنان به سمت هنرهای سنتی، معرفی هنرهای سنتی، جلب گردشگر، ایجاد گردش مالی قابل توجه و کارآفرینی گسترده از مهمترین اهداف رویداد ملی پته اعلام شده است.

بخش علمی این رویداد با اهداف کیفی سازی مواد اولیه و شیوه های تولید در هنر پته دوزی، طراحی پته و نقش آن در توسعه بازار، نقش آموزش و مهارت های حرفه ای در توسعه هنر پته دوزی، اقتصاد و کارآفرینی هنر پته دوزی، تجاری سازی، فروش محصول و خلق ثروت در این هنر فراخوان داده بود که گفته می شود مقالات زیادی در این بخش ها به دبیرخانه رویداد ارسال شده است.

علمی شدن به تجاری سازی پته کمک می کند

داور بخش علمی رویداد ملی پته و عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: پته دوزی تاریخ باسابقه ای در منطقه فلات ایران به ویژه در استان کرمان دارد و حتی بعضی از باستان شناسان قدمت پته را به دوران پیش از اسلام نسبت می دهند.

مجتبی یزدانپناه افزود: پته از یک سو از نمادهای سنتی مردم استان کرمان محسوب و از سوی دیگر دست‌بافته زنان دیار کریمان نام برده می شود، اما در سال های اخیر به دلایلی از جمله سیاست های غلط، حمایت نشدن، تغییرات فناوری و غیره، تولید و کاربرد آن بسیار کمرنگ شده است.

وی با بیان اینکه هنر پته بدون سرمایه و هزینه زیاد می تواند برای تعداد زیادی از بانوان اشتغال ایجاد کند تاکید کرد: به همت شرکت گل گهر و با همکاری دیگر بخش های دولتی و خصوصی رویداد کارآفرینی پته برای احیای مجدد این دست‌بافته شکل گرفته است که اگر با رویکرد علمی برای احیا و کارآفرینی پته قدم برداریم، نتایج پایداری برای این محصول ارزشمند صنایع دستی استان رقم می خورد.

دبیر بخش علمی رویداد ملی پته اظهار داشت: فراخوان علمی پته در حوزه مواد اولیه، دوخت ها و نقش ها، برندسازی، و تجاری سازی منتشر شد که با استقبال خوبی از طرف فعالان و علاقه‌مندان حوزه پته همراه بود.

وی ادامه داد: مقالاتی که به رویداد ملی پته در بخش علمی رسیده است راهکارهایی را نشان می دهد که اگر بخشی از آنها از سوی سازمان های حمایت کننده، تولید کنندگان و مردم مورد توجه قرار گیرد، ما را در راه پر پیچ و خم احیای هنر پته دوزی کمک خواهد کرد.

یزدانپناه بیان کرد: البته در حوزه صنایع دستی در طول سال های گذشته مطالعات زیادی راجع به علمی شدن آنها انجام شده است و ما نباید زیاد به بخش تولید فکر کنیم، زیرا تولیدات در حال طی کردن روال طبیعی خود هستند.

وی افزود: بیشتر باید در حوزه بازارسازی و تجاری سازی پته به سمت نگاه و روش های علمی برویم و خوشبختانه مقالات رسیده به رویداد هر کدام توانستند به راهکارهای تجاری و صادراتی شدن پته نیز توجه ویژه داشته باشند.

استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه شهید باهنر کرمان خاطر نشان کرد: علمی شدن تولید پته به طور حتم می تواند شرایط این دست‌بافته را در میان مدت و طولانی مدت تغییر دهد و ورودی موثرتر و گسترده تر به بازارهای بزرگ دنیا باشد.

وی با اشاره به اختتامیه رویداد ملی پته در شهر سیرجان طی همین هفته گفت: در نهایت پنج مقاله در این رویداد تقدیر می شود، اما سایر مقالات نیز دارای نکات ارزشمندی هستند که در جای خود می توانند مورد استفاده قرار گیرند.

به گزارش ایرنا رویداد ملی پته از خرداد سال جاری با اعلام فراخوان آغاز به کار کرد و ۱۵ آذرماه جاری در سالن غدیر اداره فرهنگ و ارشاد سیرجان با معرفی برگزیدگان به کار خود خاتمه می دهد.

بسیاری از کارشناسان و دلسوزان این هنر-صنعت امیدوار هستند که از یکسو بهره گیری از مقالات و ایده های رسیده به این رویداد منحصر به اختتامیه یا کلیت خود رویداد باقی نماند و در ادامه همچنان منشا تصمیم و اثربخشی باشد و نیز در آینده، این رویداد در ابعاد ملی یا حتی جهانی بتواند به مسیر خود ادامه دهد تا نه تنها این هنر-صنعت زیبا را نزد میانسالان و کهنسالان بیشتر و بهتر یادآوری کند، بلکه زمینه گرایش بیشتر جوانان و حتی نوجوانان را نیز به آن فراهم سازد.