«ایران راه»؛ راه توسعه پایدار ایران

۲ دی ۱۴۰۲، ۱۵:۰۰
کد خبر: 85330738
سیدحامد مولانا، مهندس عمران و دانش آموخته برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست
«ایران راه»؛ راه توسعه پایدار ایران

تهران- ایرنا- توسعه پایدار به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اهداف سامانه های حکمرانی، ابزارها، الزامات و همچنین اهداف متعددی دارد. پروژه های راه‌سازی به‌ویژه مگاپروژه «ایران‌راه» می‌تواند یکی از شاخص‌های مهم توسعه‌ قلمداد شود.

توسعه پایدار به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اهداف سامانه های حکمرانی، ابزارها، الزامات و همچنین اهداف متعددی دارد. به‌طور قطع یکی از ابزارهای نیل به توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه مانند ایران راه اندازی پروژه‌های عمرانی و سازندگی است. پروژه های عمرانی در کنار خدمت رسانی به جامعه، رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال مولد، افزایش امنیت و رفاه را فراهم می‌کنند. پروژه های راه سازی به‌ویژه مگاپروژه «ایران‌راه» می‌تواند یکی از شاخص‌های مهم این ابزار توسعه‌ای قلمداد شود که با تدبیر دولت و به‌ویژه وزارت راه و شهرسازی در دستور کار قرار گرفته است.

امروزه حمل و نقل یکی از اجزای مهم اقتصاد ملی محسوب می شود و به‌دلیل داشتن نقش زیربنایی تأثیر فراوانی بـر فرآیند رشد اقتصادی کشور دارد. این بخش دربرگیرنده فعالیت هایی است که به شکلی گسترده در همه زمینه های تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمات جریان داشته و در مجموعه فعالیت های اقتصادی نقش غیرقابل انکـاری عهـده دارد. بدون وجود شبکه حمل و نقل، تاسیسات و تجهیزات جانبی و ناوگـان مطلـوب تـصور رشـد و توسـعه عمـومی کـشور غیرممکن به‌نظر می رسد.

در رشد و توسعه اقتصاد و تجارت جهانی در مقطع زمانی فعلـی و رونـد گـسترش آن نمی توان نقش سیستم‌های حمل و نقل در بهینه سازی هزینه ها، زمان سفر، سرعت جابه‌جایی، ایمنی و سطح خدمات ارائه شده را انکار کرد. حمل و نقل به معنای جامع آن شامل مدیریت، زیربنا و روبنا (ناوگان) از نیازهای اساسی جوامع امروزی است به‌طوری که در هر کشور برای اعتلای توان اقتصادی، فرهنگی، امنیتـی و سیاسـی، داشـتن شـبکه حمـل و نقلـی گـسترده و قابـل اطمینان از نیازهای اولیه محسوب می شود. حتی برخی بر این باور هستند که حمل و نقل از ابزارهای ابتدایی توسعه است.

در گذشته به دلیل اینکه حمل و نقل یک نیاز ثانویه برای تحقق نیازهای اولیه ای همچون تجارت، مـسافرت، اشتغال و غیره به حساب می آمد، به‌نحو شایسته ای بدان پرداخته نمی شد. اما رشد و توسـعه اقتـصاد جهـانی، تـلاش کشورها برای استفاده بهینه از توانمندی‌ها و فرصت‌های در اختیار و فشرده شدن رقابت در عرصـه هـای جهـانی موجـب شد تا حمل و نقل به‌واسطه نقش مستقیمی که در کاهش هزینه های تمام شده تولید و دسترسی به بازار و در نهایـت افزایش توان رقابت در عرصه تجارت بین الملل به‌ویژه برای کشورهایی که حجم تجارت خارجی (صادرات و واردات) آنها بالا است، از جایگاه رفیعی در مدیریت، برنامه ریزی و سرمایه گذاری و حتی تحقیقات برخـوردار شود. تـاثیر چنین ویژگی سبب شده تا نگرش‌های گذشته نسبت به حمل و نقل تغییر یابد و به حمل ونقل به عنـوان یـک بخـش اقتصادی - خدماتی مهم نگریسته شود.

ابتکار «ایران راه»

ایران، به‌عنوان چهار راه تلاقی راهگذار شمالی- جنوبی و شرقی- غربی محسوب می شود گردد. ابتکار «ایران- راه» به‌عنوان دروازه‌ای به سرزمین فرصت‌های لجستیکی و ترانزیتی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود که برای پیوندهای امن، ایمن، سهل، سریع و مقرون به صرفه اقتصادی، برای رقابت سازنده و مشارکت بازیگران ذینفع در عرصه ترانزیت و لجستیک نقش آفرینی خواهد کرد. در زبان فارسی، این ابتکار، ایران راه (IRAN-PATH) نامیده می‌شود؛ راه (PATH) در زبان فارسی، همزمان هم به معنای راه و هم راه حل است و همه کشورهای منطقه می‌توانند با استفاده از راه‌ها و ظرفیت‌های ایران، بخش عمده‌ای از مسائل ترانزیتی و لجستیک خود را حل کنند.

موقعیت جغرفیایی منحصر به فرد جمهوری اسلامی ایران، همچنین دارا بودن زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیکی از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب و دانش فنی و مهندسی و تجربیات ارزشمند در طراحی و احداث پروژه‌های زیرساختی، فرصت‌های برجسته و بی‌بدیل برای جذب سرمایه‌گذاری در طرح‌های تکمیل و توسعه زیرساخت‌ها اعم از جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی، محسوب می‌شوند، به طوری که همه بازیگران عرصه تجارت، لجستیک و حمل‌ونقل در منطقه و در سطح بین‌المللی نیز از این مزیت‌های پرشمار بهره‌مند شوند.

نقش ایران در تجارت و مبادلات کالا از منظر تاریخی

از منظر تاریخی، سرزمین ایران قرن‌ها به عنوان گذرگاه بین قاره ای، نه فقط نقشی کلیدی در تجارت و مبادلات کالا ایفا کرده، بلکه دریچه های تعامل را میان انسان ها گشوده و فصلی با شکوه را در تاریخ بشریت رقم زده است. در این عصر طلایی، در مسیرهای باستانی که از قلمروی ایران می گذشتند، روح صلح و همکاری و سود متقابل بر مبنای تشریک مساعی نژادها، اقوام و تمدن‌ها و ادیان گوناگون و نیز جریان های پایدار مبادله فرهنگ، دانش و تجربه موج می‌زد و اینچنین شد که میراث بزرگ بشریت در این تعاملات و تبادلات شکل گرفت که آثار باستانی به جا مانده از آن دوران نظیر کاروانسراها، موید این واقعیات انکارناپذیر است.

اصول حاکم بر ابتکار ایران- راه

۱- چندجانبه‌گرایی؛ یا به عبارتی حرکت به سمت همگرایی اقتصادی در حوزه کریدورها و خنثی‌سازی یک‌جانبه‌گرایی و تحریم‌ها

۲- مشارکت جویانه؛ یعنی پاسخ به نیازها و تأمین منافع مشترک ذی‌نفعان

۳-رویکرد همسایگی ترانزیتی؛ به مفهوم ایجاد فرصت‌های ترانزیتی و لجستیکی برای کشورهای همسایه و غیرهمسایه از طریق تقویت پیوندهای ترانزیتی

۴- رویکرد شبکه ای؛ یعنی هم‌افزایی همه زیرساخت‌ها و تسهیلات ترانزیتی و لجستیکی ذی‌نفعان به منظور آزادسازی ظرفیت‌های بالقوه شرکای ترانزیتی

۵- تسهیل‌گر؛ یعنی توجه به درهم‌تنیدگی ترانزیت، لجستیک، تجارت و امور مالی- بانکی و هماهنگ‌سازی رویه‌ها، قوانین در این حوزه‌ها

۶- مبتنی بر حافظه تاریخی؛ یا به عبارتی یادآور مناسبات تاریخی کشورها در قرن های پیشین در مراودات تجاری جهانی

۷- هوشمندانه و فناورانه؛ یعنی تقویت جریان‌ انتقال دانش، تجربیات و فناوری لجستیکی و ترانزیتی با تاکید بر فناوری‌های هوشمند و دیجیتال

۸- انعطاف پذیر و تاب آور؛ یا به عبارتی، حفظ کارایی و کیفیت زیرساخت‌ها و خدمات حمل‌ونقلی و لجستیکی در شرایط گوناگون

راهبردهای اساسی ابتکار «ایران راه»

در راستای بهره‌مندی حداکثری از پنجره فرصت بیان شده برای رونق مبادلات و توسعه مسیرهای مقرون به صرفه در جهت شمال- جنوب و به طور مشخص کریدور حمل و نقل بین المللی شمال- جنوب در چارچوب مشارکت‌جویانه، راهبردهای اساسی این ابتکار به شرح زیر است:

۱- حمایت و تشویق فعالان و بازیگران تجارت، لجستیک، حمل و نقل و ترانزیت به منظور توسعه و تقویت حمل‌ونقل ترکیبی و چندوجهی

۲- استفاده از ظرفیت شورای هماهنگی کریدور شمال- جنوب به منظور همسان‌سازی سازوکارهای همکاری و پیاده سازی مفهوم پنجره واحد ترانزیت

۳- استفاده از ظرفیت‌ سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای از جمله سازمان همکاری شانگهای، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری های اقتصادی یا همان اکو

۴- مدیریت یکپارچه جریان حمل‌ونقل و توسعه حمل‌ونقل فناورانه، با تاکید بر اتصال پلتفرم‌های برخط و اشتراک‌گذاری اطلاعات و داده ها با تأکید بر امکان رصد محموله‌ها در مسیر کریدور

۵- توسعه همکاری ها در حوزه بیمه های حمل ونقل و افزایش گردش پول در مبادلات و تسویه های مالی در مناسبات حمل و نقل و ترانزیتی بر اساس پیمان های پولی دوجانبه برای دفع ریسک های مالی و رقابتی تر شدن مسیرهای کریدور شمال- جنوب

۶- تعمیق همکاری‌های راهبردی در زمینه سرمایه‌گذاری مشترک در توسعه زیرساخت‌های کلیدی حمل و نقل و لجستیکی برای تسریع در تکمیل و توسعه آن‌ها.

مزیت‌های متعدد نسبی و رقابتی جغرافیایی و اقتصادی

این اصول حاکم بر ابتکار ایران- راه، کاملا همسو با مفاهیم بنیادین کریدور شمال- جنوب آزادکننده ظرفیت‌های عظیم ناشی از مزیت‌های متعدد نسبی و رقابتی جغرافیایی و اقتصادی است.

اهمّ این مزیت‌های نسبی و رقابتی عبارتند از:

۱- همجواری «کریدور شمال-جنوب»، با قطب‌های تولید و مصرف انرژی جهان

۲- ایجاد ائتلاف های جدید ترانزیتی بر مبنای تجارت و توسعه زنجیره تامین نوین

۳- پیوند و دسترسی کشورهای حوزه غرب آسیا، قفقاز، آسیای میانه و خلیج فارس

۴- ایران به عنوان پلی با ثبات، امن، مقرون به صرفه و بهینه برای ترانزیت

۵- فرصت‌های جذب سرمایه‌گذاری مشترک کشورهای ذی‌نفع در کریدور شمال-جنوب در زیرساخت‌های کلیدی

۶- امکان تعریف و توسعه مسیرهای ترانزیتی ترکیبی و چند وجهی

۷- امکان بهره‌گیری از ظرفیت‌های همکاری همه‌جانبه سازمان‌های منطقه‌ای

نتیجه‌گیری

همان‌طور که اشاره شد، بدون وجود شبکه حمل و نقل، تاسیسات و تجهیزات جانبی و ناوگـان مطلـوب تـصور رشـد و توسـعه عمـومی کـشور غیرممکن به‌نظر می رسد و اساساً در رشد و توسعه اقتصاد و تجارت جهانی در مقطع زمانی فعلـی و رونـد گـسترش آن نمی توان نقش سیستم های حمل و نقل را انکار کرد. از طریق ابتکار ایران راه نه تنها همه کشورهای منطقه می‌توانند با استفاده از راه‌ها و ظرفیت‌های ایران، بخش عمده‌ای از مسائل ترانزیتی و لجستیک خود را هموار کنند، بلکه مزیت‌های متعدد نسبی و رقابتی جغرافیایی و اقتصادی را برای کشور در برخواهد داشت. بر این اساس امیدواریم با همت و تلاش های دولت سیزدهم که بر کسی پوشیده نیست و با استعانت از خداوند متعال بتوانیم هر چقدر سریعتر از ظرفیت‌های این پروژه عظیم ملی بهره مند شویم.

سید احمد مولانا
سید احمد مولانا

اخبار مرتبط

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha