راهبردهای تعالی فرهنگی در پرتو زیارت اربعین ابلاغ شد

به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از شورای عالی انقلاب فرهنگی، آیت‌ الله سیدابراهیم رئیسی، مصوبه «راهبردهای تعالی فرهنگی در پرتو زیارت اربعین» را که در جلسه ۸۹۰ مورخ 16 آبان 1402 شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌ تصویب رسیده است، برای اجرا ابلاغ کرد.

این ابلاغیه به شرح زیر است:

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
شورای فرهنگ عمومی کشور
وزارت کشور
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
وزارت اطلاعات
وزارت امورخارجه
وزارت آموزش و پرورش
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده
معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری
سازمان صداو سیمای جمهوری اسلامی ایران
سازمان تبلیغات اسلامی
سازمان بسیج مستضعفین
جهاد دانشگاهی
سازمان حج و زیارت
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
مجمع جهانی اهل بیت(ع)
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
مرکز مدیریت حوزه‌‎های علمیه
شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه
بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)
پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
جامعه المصطفی العالمیه
جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی
دانشگاه آزاد اسلامی
دانشگاه‌های‌ چهار استان خوزستان، ایلام، کرمانشاه و کردستان
سازمان هنری رسانه‌ای اوج
سازمان مدیریت بحران
ستاد اقامه نماز
ستاد بازسازی عتبات عالیات
ستاد کانون‌های فرهنگی - هنری مساجد کشور
تولیت مسجد مقدس جمکران
نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی


مصوبه «راهبردهای تعالی فرهنگی در پرتو زیارت اربعین» که در جلسه ۸۹۰ مورخ ۱۴۰۲/۰۸/۱۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی و بر اساس مصوبه ۸۰۳ مورخ ۱۴۰۲/۰۵/۲۴ شورای فرهنگ عمومی به تصویب رسیده است؛ به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ می‌گردد:

مقدمه

زیارت اربعین به عنوان یک واقعیت تاریخی، اولین گام انتشار حقیقت و جاذبه حسینی(ع) در عالم بود که پیام نهضت عاشورا را به عمق جان انسان‎‌ها رسانید و این ندای آسمانی را در تمامی اعصار، طنین ‎انداز کرد. در عصر حاضر، اربعین از یک کنش صرفاً نمادین آیینی فراتر رفته و تبدیل به یک حرکت تاریخی - ‎تمدنی با ابعاد مختلف فرهنگی، دینی، سیاسی و اجتماعی شده است. حرکت اربعین؛ جریانی هویت‌ساز است و نقش اساسی در آرامش و نشاط معنوی جامعه ایفاء می‎‌کند. بنابراین یکی از ارکان اولیه و اساسی حرکت اربعین، تأکید و توجه آن به زیست معنوی و دینی افراد است که در جهان امروز مورد غفلت قرار می گیرد. از طرف دیگر؛ اربعین اگرچه در اساس، حرکتی شیعی و نشانگر قوت معرفتی و ساختاری شیعه است؛ در عین حال مسیر وحدت در عین کثرت را برای همه مسلمین بر محور حب اهل ‎بیت پیامبر اکرم(ص) هموار می‌کند. همچنین؛ حرکت اربعین علاوه بر این که اقتدار شیعیان و جهان اسلام را نمایان می‌سازد، دارای ابعادی جهانی نیز می‌باشد و آزادگان، مستضعفین و حق‎جویان سراسر جهان را با ادیان و مذاهب مختلف بر سر کلمه واحده «حق» در برابر نظام سلطه و استکبار گرد هم می‌آورد و زمینه عبور از محدودیت‎های زیست‎جهان مدرن غربی را مهیا می‌کند.

رئوس محوری حرکت اربعین:

فهم اربعین به عنوان حرکتی دینی با محوریت امام و حجت الهی در راستای گسترش سبک زندگی دینی و معنابخشی به حیات فردی و جمعی انسان و زمینه‌سازی ظهور منجی جهانی

فهم اربعین به عنوان حرکتی جمعی و تاریخی با مؤلفه‌‎های همگرایی شیعی، اسلامی، ‎منطقه‎‌ای، جهانی و تمدنی و همسو با اهداف و آرمان‎‌های انقلاب اسلامی

ماده ۱- گستره موضوعی

سیاست‌‎گذاری کلان و برنامه‎‌ریزی این حرکت، امری به لحاظ ماهوی فرهنگی، نرم‎ افزاری و اجتماعی است که البته ابعاد رفاهی، امنیتی، انتظامی و دیپلماتیک نیز دارد. در این نگاه راهبردی، زیارت اربعین را می‎توان منشأ تحول و تعالی در ابعاد مختلف فرهنگی، تمدنی، سیاسی در سطوح مختلف محلی، ملی، منطقه‎ای و جهانی دانست که اگر با دقت و جدیت به آن پرداخته شود، می‌تواند مسیر وصول به بخش مهمی از آرمان‌های انقلاب اسلامی را محقق و هموار سازد. به همین منظور، مصوبه حاضر، به ارائه خطوط راهبردی و اقدامات ذیل، ناظر به فرصت‎های اربعین در فرایند حکمرانی فرهنگی داخل کشور می‌پردازد. لازم به ذکر است فعالیت‌‎های مرتبط با اربعین در خارج از کشور و یا سایر ابعاد رفاهی، امنیتی و... در نهادهای مربوطه نظیر ستاد مرکزی اربعین، وزارت کشور و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی پی‌جویی و پیگیری می‌شود.

ماده ۲ – فرصت‌های اربعین
حرکت اربعین فرصت‎‌های بی بدیلی را در راستای تعالی فرهنگی و تأمین امنیت نرم فرهنگی؛ پیش روی ما می‎‌گذارد که اهم موارد آن عبارتند از:
الف- افزایش انسجام اجتماعی جامعه ایرانی از طریق مشارکت حداکثری اقشار مختلف اجتماعی در فرایند اربعین و احساس تعلق به آن بر محور حب اهل‎بیت (ع) و ارزش‎های عام حسینی(ع)
ب- تقویت همگرایی و برادری میان امت اسلام به ویژه ملت‌‎های ایران و عراق؛ زمینه سازی حضور جهانی شیعیان و ایجاد شبکه گسترده‎ای ‎از ارتباطات میان ‎فرهنگی بر پایه مفاهیم جهان شمول عدالت ‎طلبی، نفی ظلم و استکبار، ترویج توحید و صلح جهانی
ج- فراهم ‎سازی فرصت‎‌های پیشرفت پایدار و فرهنگ‎بنیان خصوصاً در استان‎های ایلام و خوزستان به عنوان طریق‌‎الحسین(ع) و پایتخت صنایع فرهنگی _ آیینی و محصولات سبک‎ زندگی دینی ‎و اربعینی
د- افزایش معنویت و دین ‎باوری و گسترش مؤلفه های زیست مؤمنانه در میان آحاد مردم

ماده ۳- اصول و چارچوب

الف- حفظ و پاسداشت ماهیت و صبغه مردمی حرکت اربعین و پرهیز از مداخلات مستقیم یا تصدی‌گری نهادهای دولتی که باعث کاهش یا حذف نقش محوری مردم می‌شود و تمرکز بر ایجاد و تقویت زیرساخت‌ها خصوصاً زیرساخت‌‎های فرهنگی
ب- برجسته‌سازی و مفهوم‎ پردازی محوریت امام معصوم(ع) و ظهور منجی جهانی به عنوان دال مرکزی زیارت اربعین و ابتناء سایر محتوی فرهنگی و نظام معانی حرکت اربعین بر آن
ج- بسترسازی تداوم پیوند و انس آحاد جامعه با فضای معنایی حرکت اربعین در طول سال با برگزاری رویدادها و حمایت از زنجیره ارزش در تولید، توزیع و مصرف محصولات و صنایع فرهنگی مرتبط با زیست مؤمنانه و سبک‎ زندگی دینی
د- تمرکززدایی از فرایندهای حکمرانی اربعین و ایجاد سازوکارهای افزایش نقش مشارکتی سایر استان‎‌ها و بهره‌‎مندی آنها از فرصت‌های گوناگون توسعه فرهنگی، زیرساختی، اجتماعی و اقتصادی حرکت اربعین
هـ- هماهنگی و هم‌افزایی میان نهادهای دولتی، عمومی و مردمی با هدف تأمین زیرساخت‌های فرهنگی گسترش و تعمیق حرکت اربعین

ماده ۴- راهبردها

الف) عرصه تبلیغ و ترویج

افزایش آگاهی‌ زائران نسبت به ابعاد معنوی و معرفتی حرکت اربعین و معرفی ابعاد تاریخی، فرهنگی و سیاسی نهضت عاشورا و شناسایی وظایف خود نسبت به امام معصوم(ع)

تبیین و ترویج انگاره انتظار و آرمان مهدویت و افزایش معرفت نسبت به امام زمان(عج) و راه‌‎ها و الزامات نصرت ایشان به عنوان وارث عاشورا

توجه به زن و ارائه نمونه‌های آرمانی به‌ویژه با یاری گرفتن از شخصیت حضرت زینب(س) در ارتباط با این موضوع و نقش زنان و خانواده‎‌ها در حرکت جهانی اربعین(حرکت خانواده ‎پایه)

تأکید و تمرکز بر ترویج فرهنگ اقامه نماز اول وقت و جماعت، ایجاد زمینه مناسب انس آحاد مردم با قرآن کریم، ترویج فرهنگ دعا و نیایش و افزایش سطح مدارا و تعاون اجتماعی

اهتمام ویژه به نوجوانان، خانواده‌ها و زنان در مجموعه فعالیت‎‌های فرهنگی، تبلیغی و ترویجی با توجه به قرارگیری ایام زیارت اربعین در تعطیلات تابستانی طی سال‎های آتی و فراهم آمدن فرصت حضور حداکثری دانش‌ ‎آموزان به همراه خانواده‎ ها در این حرکت الهی

ب) عرصه فرهنگ و هنر

بهره‌‎ورسازی بازه انتظار زوار در شهرها و مناطق مرزی ایران با طراحی و زمینه ‎سازی برگزاری رویدادهای مختلف فرهنگی و هنری در این مناطق نظیر: نمایش‎های آیینی و تعزیه ‎خوانی، ثبت خاطرات و دل‌نوشته‌ها، محافل شعرخوانی و مسابقات و جشنواره‎ها متناسب با شرایط و اقتضائات محیط و برنامه‌ریزی‌های ترویج سبک زندگی اربعینی در طول سال

حمایت از هنرمندان در خلق آثار هنری خصوصاً هنرمندان رشته‎‌های مرتبط با هنرهای نمایشی در جهت اجرای نمایش‌های آئینی و فعالیت مستندسازان، عکاسان و گرافیست‎‌ها در زمینه تولید آثار هنری متناسب با ظرفیت‎‌های رسانه‎‌ای محلی، ملی و فضای مجازی

ج) عرصه اطلاع‎‌ رسانی و آموزش

فراهم‎ سازی زمینه رسانه‎‌ای لازم برای خبررسانی سریع، دقیق و هوشمندانه نسبت به اخبار و وضعیت لحظه‎‌ای مرزها، طریق کربلا و پدیده‎‌های مرتبط

اطلاع‌رسانی و فرهنگ‎ سازی نسبت به شرایط زیارت اربعین و لزوم کوتاه بودن مدت اقامت، احترام نسبت به جایگاه والای مرجعیت دینی در عراق؛ شناخت و رعایت قوانین، آداب، رسوم و هنجارهای رفتاری این کشور؛ تکریم مردم عراق به عنوان میزبان و محور زیارت اربعین و ترویج فرهنگ سپاس‌گزاری و همکاری با کارگزاران و عوامل اجرایی

د) عرصه پژوهش و نوآوری

طراحی و اجرای رویدادهای نوآورانه اربعینی با تأکید بر ایده‎ پردازی برای رفع نیازهای جامعه اربعینی و ارتقاء سطح بهره‌مندی از اربعین و نیز الگوگیری از پدیده اربعین در ارتقاء نظام‌های حکمرانی فرهنگی، اجتماعی و تربیتی

طراحی پژوهش‌های مختلف در گستره مطالعات کمی و رصد، مطالعات کیفی و مردم نگاری، مناسک، آیین‌ها، زوار و مواکب در ایران و عراق و تغییرات آنها و استخراج فرصت‌ها و تهدیدها، آینده‌پژوهی فرهنگی‎- تمدنی اربعین و انعکاس گزاره‌های راهبردی به دستگاه‎‌های تصمیم‎گیر و اجرایی

هـ) عرصه ارتباطات میان‎ فرهنگی

شناسایی نقاط اشتراک و هم سویی ‎های فرهنگی - ‎ارزشی و تقویت روابط دو ملت ایران و عراق با تکیه بر ارتباطات مردم با مردم و مناسبات و خاطرات مشترک فرهنگی

طراحی الگوهای مناسب و زمینه‌سازی برپایی موکب‎های میان‎ فرهنگی به عنوان مثال موکب مشترک ایرانیان و عراقی‎ها، موکب مشترک اقوام مختلف ایرانی، موکب مشترک شیعیان و اهل سنت

تقویت همگرایی میان اقوام، پیروان مذاهب اسلامی و ادیان الهی با تکیه بر وحدت اعتقاد به منجی و تلاش در جهت ایجاد و تقویت پیوندهای ایمانی و اخوت اسلامی میان زائران و تحقق امت واحده

پرهیز از ایجاد و گسترش اختلافات میان گروه‌های متعدد شیعی، مذاهب اسلامی، اقوام و ملیت‌های گوناگون حاضر در زیارت اربعین، پرهیز از دامن زدن به مناقشات و مجادلات سیاسی و پرهیز از به کارگیری نمادهای (نشانه‌ها، تصاویر، شعارها، علائم و...) حساسیت‌زا و تأکید بر نشانه ‎های مورد قبول همگان

توجه به ظرفیت زائران پاکستانی، کشمیری و افغانستانی که از مرزهای شرقی کشور وارد و از مرزهای غربی، عازم زیارت اربعین می‌‎شوند با توجه به طول مدت اقامت در ایران و فرصت تقویت پیوندهای فرهنگی و آشنایی با آرمان‎های جهانی انقلاب اسلامی

ماده ۵- نگاشت نهادی و تقسیم وظایف
شرح وظایف دستگاه‎‌های مرتبط براساس جدول زیر تعریف می‎‌شود:

ماده ۶- برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت

الف- شورای فرهنگ عمومی کشور با همکاری دستگاه‎‎های ذی‌ربط، نظارت بر حسن اجرای این مصوبه را به عهده خواهد داشت. دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی موظف است به طور پیوسته؛ اجرایی‎‌سازی محورهای این مصوبه را پی‌جویی، پیگیری و زمینه‎‌های هماهنگی دستگاه‌‎های ذیربط را فراهم نماید.
ب- گزارشی از روند اجرایی‎‌سازی این مصوبه توسط دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور تهیه و در جلسه علنی این شورا که هرسال پیش از ایام عزاداری امام حسین(ع) برگزار می‌شود، ارائه می‌گردد.

ماده ۷- این مصوبه در یک مقدمه و ۷ ماده در جلسه ۸۹۰ مورخ ۱۴۰۲/۰۸/۱۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.

سید ابراهیم رئیسی
رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی