گزارش یک سفر رسانه‌ای به افغانستان در دوران حکومت سرپرستی طالبان (بخش نخست)

هیاتی متشکل از مدیران و دبیران و فعالان بخش بین الملل خبرگزاری های ایرنا، تسنیم، فارس، مهر، ایلنا، مشرق، نورنیوز، خبرگزاری کتاب، روزنامه اطلاعات و چند مستندساز هفته گذشته به دعوت بنیاد رسانه ای بیان و با میزبانی موسسه موج افغانستان به این کشور سفر کرد.

هیات رسانه ای کشورمان روز جمعه یکم دیماه در بدو ورود به کابل و پس از استقرار در محل اقامت در اولین جلسه کاری خود با سید حسن مرتضوی معاون سفارت ایران در افغانستان دیدار کرد.

وی که سالهاست در حوزه افغانستان فعال است و شناخت و نگاه دقیقی نسبت به تحولات این کشور دارد در نشستی گرم و صمیمی که البته در هوای نسبتا سرد کابل برگزار شد؛ نکات مهمی را درباره روابط ایران و افغانستان مطرح کرد.

مرتضوی در این جلسه که در ساعات پایانی شب در دفتر ایشان در سفارت برگزار شد، ضرورت یکصدایی در کشور پیرامون موضوع افغانستان را از جمله مسائل مهمی دانست که می تواند به حرکت رو به جلو در روابط دو کشور شتاب بیشتری بخشد.

وی در لابلای سخنانش از طرح برخی مطالب نادرستی که عامدانه و یا سر عدم آگاهی در برخی نشریات کشور علیه افغانستان و حکومت سرپرستی این کشور منتشر می شود، گلایه کرد.

ایشان همچنین به شیطنت های برخی قدرت‌های خارجی بویژه آمریکایی ها که حالا نزدیک به دو سال و نیم است که فرار را بر قرار ترجیح داده و خاک افغانستان را ترک کرده اند، اشاره کرد و گفت تردید نکنید که آمریکا از هیچ اقدامی برای برهم زدن روابط ایران با کشورهای همسایه خود بویژه افغانستان چشم پوشی نخواهد کرد.

آقای مرتضوی که سالها در مسئولیت‌های مختلف در کابل از نزدیک تحولات سیاسی– اجتماعی– اقتصادی این کشور را در دوران جمهوریت و دوران سرپرستی طالبان دنبال کرده و شناخت خوبی به تحولات منطقه و افغانستان دارد به برخی دستاوردهای حکومت سرپرستی افغانستان در سه سال اخیر اشاره کرد که مهمترین آنها از نگاه او «امنیت» بود.

او گفت: شما به کشوری سفر کرده اید که هر روز شاهد ترور، جنگ، درگیری و کشتار بوده است و حالا ارتقای شاخص مهمی مثل امنیت را می توان بزرگترین دستاورد دانست. شاخصه ای که در نبود آن نمی توان برای هیچ کشوری عمران و آبادانی را متصور بود.

برخلاف برخی تحلیل ها که آینده چندان طولانی را برای حکومت طالبان متصور نیستند؛ مرتضوی معتقد بود که طالبان همچنان و برای دهه های طولانی قدرت را در اختیار خواهد داشت. شاید به دو دلیل: ۱ ) که طالبان دیگر طالبان قبل نیست و حالا این گروه قدرتمند همه مساعی خویش را برای اداره امور افغانستان در دو عرصه داخلی و بین المللی بکار بسته است و ۲ ) جمعیت فراوان پشتو که طالبان را حمایت می‌کنند.

یکی از موضوعاتی که معاون سفارت ایران در افغانستان به آن اشاره کرد ضرورت بحث تنویر افکار عمومی در داخل کشور نسبت به فرصت های اقتصادی در افغانستان بود.
مقابله با سیاست «ایران هراسی در افغانستان» و «افغان هراسی در ایران» و برخورد منطقی و عقلانی با موضوع مهاجران افغانی در ایران از دیگر نکات و محورهایی بود که در جلسه با اقای مرتضوی مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.

مرتضوی گفت که باید بکوشیم تا برای مشکلات افغانستان در مسیر درست چاره جویی کنیم. کشوری که نزدیک به یک هزار کیلومتر مرز مشترک با ما دارد و هرگونه تغییر و تحولات در این کشور می تواند در ایران نیز تاثیرگذار باشد؛ البته جمعیت مهاجران نیز نباید فراموش شود به همین دلیل نیازمند نگاه هوشمندانه و دقیق به تحولات این کشور هستیم.

جلسه با مرتضوی هرچند در هوای نسبتا سرد سالن جلسات سفارت، به لحاظ محتوایی گرم و ثمربخش بود اما ایشان طرح بسیاری از مسائل را موکول به پایان سفر کرد تا اصحاب رسانه خود از نزدیک شاهد بسیاری از مسائل باشند.

مقام شیعه: به حاکمیت جدید در افغانستان احترام می‌گذاریم
در دومین روز سفر هیات رسانه ای ایران بازدیدی از شبکه تلویزیونی تمدن و مجموعه خاتم النبیین (ص) و دیدار با جواد محسنی نوه آیت الله محسنی بنیانگذار این حوزه علمیه و شبکه تمدن انجام شد.

در این دیدار محسنی ضمن خوشامدگویی به اعضای هیات رسانه ای کشورمان؛ از ایران به عنوان کشور دوست و برادر افغانستان نام برد و گفت: به «وطن دوم» خودتان افغانستان خوش آمدید.

او گفت که این مجموعه از سال ۱۳۸۵ کار خود را آغاز کرده است و در حال حاضر بیش از سه هزار طلبه اعم از شیعه و سنی در کنار هم در این مجموعه مشغول تحصیل علوم دینی و حوزوی هستند.

پخش ۲۴ ساعته شبکه تلویزیونی تمدن با رویکرد مذهبی و دینی، ایجاد خوابگاه برای دانشجویان، ساخت بیمارستان و ارایه خدمات بهداشتی و درمانی از دیگر خدمات مجموعه خاتم النبیین در افغانستان به شمار می رود.

محسنی از شخصیت های شناخته شده شیعه در افغانستان گفت که پس از روی کار آمدن طالبان این مجموعه کمافی السابق کار می کند؛ محدودیت ها بسیار جزیی است و چیز اضافه ای بر ما تحمیل نشده است . تلویزیون تمدن هم همانند سایر شبکه های تلویزیونی مجاز به پخش فیلم و سریال نیست.

وی با تاکید بر اینکه با حضور حکومت سرپرست افغانستان محدودیت مذهبی خاصی به ما تحمیل نشده و فعالیت های ما محدود نشده است، خاطر نشان کرد : تعامل حکومت سرپرستی افغانستان با مجموعه خاتم النبیین بسیار خوب است و ما به حاکمیت احترام می گذاریم و آنها هم آزادی های لازم را برای فعالیت ما فراهم کرده اند .

محسنی افزود: پس از خروج آمریکا از افغانستان، درخواست های بسیاری از سوی سفارت آمریکا و فرانسه و برخی کشورها منطقه به ما ارسال می شد که شما نیز خاک افغانستان را ترک کنید؛ اما این مجموعه باقی ماند و ما در کنار هموطنان خود در افغانستان باقی مانده و خواهیم بود.

محسنی در بخشی از سخنان خود از به حداقل رسیدن فساد (اختلاط زن و مرد، پخش رقص و خوانندگی زنان در تلویزیون و سایر نمایش های با مضامین مغایر با فرهنگ اسلامی و بومی)، کاهش دخالت های دولت های غربی در حاکمیت افغانستان؛ ایجاد امنیت سرتاسری در افغانستان و جمع شدن و برچیده شدن حکومت های ملوک الطوایفی به عنوان برخی از مهمترین دستاوردهای حکومت سرپرستی افغانستان یاد کرد.

اقای محسنی در بخش دیگری از سخنانش یکی از چالش ها و مشکلات حکومت سرپرستی را رسیدگی به وضعیت «جامعه شیعیان» افغانستان برشمرد و گفت: ما نسبت به برخورد آینده حاکمیت با شیعیان در ابهام هستیم . براساس آمارها حدود ۲۰ درصد از جمعیت افغانستان را شیعیان تشکیل می دهند و در طول سه سال گذشته از شروع حاکمیت پیام و علامتی از مشارکت نظام شیعه در افغانستان احساس نکرده ایم. فقط چند معاون وزیر از شیعیان انتخاب شده اند و اینکه آینده شیعه در این کشور چگونه خواهد بود برای ما مبهم است.

او از رکود اقتصادی به عنوان یکی از مشکلات جدی دوران کنونی افغانستان نام برد و گفت: بسیاری از سرمایه گذاران خارجی از کشور رفته اند و حاکمیت فعلی ( طالبان ) در حال تلاش برای جذب منابع خارجی است و مردم با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند.

وی درعین حال به تعامل و روابط حسنه و خوب طالبان با جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت : جمهوری اسلامی ایران بسیار هوشمندانه رفتار کرده است و مناسبات اقتصادی و سرمایه گذاری و مبادلات اقتصادی دو کشور هر روز رو به افزایش است .

محسنی همچنین ابراز امیدواری کرد در مذاکرات آتی میان ایران و طالبان، روی موضوع حق و حقوق شیعیان و پیرامون مذهب جعفری بحث و تبادل نظر صورت بگیرد.
او معتقد بود که ایران و افغانستان متاثر از یکدیگر هستند.

به گفته وی متاسفانه برخی رسانه ها در ایران به گونه ای کار می کنند که تمامی زحمات چهار دهه ای جمهوری اسلامی را برای مهاجرین افغانستانی را زیر سئوال می برند.

وی گفت که برغم جنجال هایی که درباره حذف زبان فارسی در افغانستان از سوی طالبان صورت می گیرد؛ هیچ اعمال محدودیتی به صورت رسمی اعلام نشده است .
او گفت وقتی اکثر مدیران و مقامات افغانستان، پشتوزبان هستند؛ بدیهی است که آنها با زبان پشتو بایکدیگر مکاتبه می کنند و نمی توان انتظار داشت که آنها مکاتبه به زبان فارسی داشته باشند از این رو برخی عامدانه و یا از سر ناآگاهی اینگونه موارد را به «فارسی زدایی» در حکومت طالبان نسبت می دهند که صحیح نیست .

امارت اسلامی افغانستان خواهان روابط مثبت و سازنده با جهان است
هیات رسانه ای کشورمان در ادامه این سفر با شیرمحمد عباس استانکزی معاون وزیر خارجه افغانستان دیدار و گفتگو کرد .

شیرمحمد که از دیپلمات های ارشد افغانستان بشمار می رود و در چندین دور مذاکره با آمریکاییها در دوحه قطر حضور و مسئولیت مستقیم در مذاکرات داشته نیز به گرمی از هیات ایرانی استقبال کرد .
جلسه دیدار با معاون وزیر خارجه در محل ساختمان اصلی وزارت خارجه امارت برگزار شد .
بسیاری از ساختمان های دولتی و نهادهای مهم حکومت طالبان در یک منطقه دیپلماتیک که به شدت حفاظت می شود؛ واقع شده است وساختمان وزارت خارجه یکی از این ساختمان ها بود.
حیاط بسیار بزرگ، ساختمان های متعدد با معماری شرقی و سکوت و آرامش در محوطه وزارت خارجه بسیار جالب توجه بود.

در محوطه بیرونی سفارت، روی دیوار سیمانی و بلند این مجموعه این جمله با خط فارسی به چشم می خورد که «امارت اسلامی افغانستان خواهان روابط مثبت و سازنده با همه جهان است».

شیر محمد در اولین سخن خود خطاب به مدیران رسانه ای بعد از خوش و بش و احوالپرسی ؛ گفت که به کشور دوم خود یعنی افغانستان خوش آمدید. ایران و افغانستان اشتراکات بسیاری بویژه در حوزه های دینی و تمدنی و تاریخی دارند و در طول تاریخ دوکشور روابط دوجانبه حسنه ای را تجربه کرده اند و افغانستان از حدود ۴ دهه قبل درگیر جنگ و اشغالگری بوده است. امروز یک نظام اسلامی حاکم است و خبری از جنگ و ناامنی در افغانستان نیست.

وی گفت ما خواستار ایجاد زندگی و رفاه برای مردم افغانستان هستیم و بدون شک دشمنان ما نمی خواهند که ایران و افغانستان به هم نزدیک شوند .
مقام طالبان به موانع و مشکلاتی که تحریم در مسیر ایران ایجاد کرده اشاره کرد و گفت : ایران و افغانستان با همکاری بایکدیگر می توانند بر بسیاری ازمشکلات فائق آیند .

او گفت که به دلیل اشتراکات بسیاری که میان دوکشور وجود دارد، می توانیم همکاری ها را گسترش دهیم . تجارت دو کشور در حال رونق گرفتن است، اقتصاد رو به بهبودی است و فعال شدن بندر چابهار، نقش موثری در جابجایی کالا و تجارت با ایران خواهد داشت هرچند راه های دیگری در آسیای میانه وجود دارد اما چابهار بهترین بندر و گذرگاه برای تجارت با ایران و منطقه است.

وی با انتقاد از ۲۰ سال اشغالگری آمریکا در افغانستان و نابودی جان و مال مردم افغانستان در سایه اشغالگری گفت امریکا و ناتو در دوران اشغال افغانستان میلیاردها دلار به اسم نابودی مواد مخدر هزینه کردند اما نه تنها قاچاق و کشت مواد مخدر کاهش نیافت که آمارها نشان از چندبرابر شدن کشت و باندهای قاچاق حکایت دارد.

وی گفت براساس فرمان رهبر طالبان ؛ کشت مواد مخدر در افغانستان ممنوع اعلام شده است و بسیاری از مزارع خشخاش را نابود کردیم و مصمم هستیم از تجارب ایران در مبارزه با مواد مخدر و باندهای قاچاق بهره مند شویم.

وی نقش رسانه ها را در نزدیکی دو ملت ایران و افغانستان بسیار مهم و برجسته خواند و گفت : رسانه های غربی و وابسته به آمریکا سعی در سیاه نمایی درباره ایران و افغانستان دارند و این درحالی است که نقش رسانه ها در تحکیم روابط دوستانه دوکشور بسیار مهم است.

به گفته این مقام طالبان؛ درحال حاضر نمایندگان ۲۰ کشور خارجی در افغانستان فعال شده اند و او پیش بینی کرد این روند روز به روز افزایش بیشتری یابد.
شیرمحمد درخصوص روابط کشورش با پاکستان نیز گفت که از مقامات پاکستانی گلایه مند هستیم. آنها نخواستند با ما روابط دوستانه ای داشته باشند و ما هرگز اجازه نخواهیم داد از خاک افغانستان علیه هیچ کشور دیگری استفاده شود.

موضوع حقابه هیرمند یکی از مباحثی بود که در اکثر جلسات، اصحاب رسانه ؛ دیدگاه و نظر مقامات طالبان را درباره آن جویا شدند.
معاون وزیر خارجه گفت که ما به تعهدات خود پایبندیم اما واقعیت امر این است که به دلیل خشکسالی ؛ منابع آبی در افغانستان به شدت کاهش یافته است و حتی هیات ایرانی هم از وضعیت آب هیرمند و منابع آبی افغانستان بازدید کردند.

وی در پاسخ به یکی از فعالان رسانه ای که پرسید گفته می شود طالبان با آمریکا روابط پنهانی دارد، گفت: ما هیچ رابطه پنهانی با آمریکا نداریم همه مذاکرات ما با مقامات آمریکایی در دوحه؛ خبری و رسانه ای شد . ما با آمریکایی‌ها در تماس هستیم و هیچ چیز پوشیده ای در روابط دو کشور افغانستان و آمریکا وجود ندارد .

«هیچ جلسه مخفی با آمریکایی ها نداشته ایم و همه رسانه ای شده است نمایندگان ما با آمریکایی ها در قطر درباره مسائل دوجانبه بحث و گفتگو می کنند ».
«درخصوص مواضع امارت اسلامی افغانستان با اسراییل نیز به صراحت اعلام می کنیم که هیچ وقت اسراییل را به رسمیت نشناخته ایم . در اسراییل سفارت نداریم و نماینده ای از این رژیم در افغانستان حضور ندارد."

وی گفت ما در کابل میزبان سفارت فلسطین هستیم و حمایت از مردم فلسطین و احقاق حقوق فلسطینیان را وظیفه خود می دانیم .
شیرمحمد با ابراز گلایه از برخی رسانه ها در ایران که درباره حکومت سرپرست و روابط با ایران سیاه نمایی می کنند؛ اظهار داشت : به رسانه های ایرانی توصیه می کنیم که روی نقاط مثبت روابط دو طرف تکیه کنند و تبلیغات و فضاسازی خبری علیه روابط ؛ به مناسبات دوکشور لطمه می زند.
ادامه دارد...