آسمان مازندران در تسخیر ریزگردها

به گزارش خبرنگار ایرنا، ‌ «ادامه کاهش تراز آبی میانکاله در مازندران این شبه جزیره را به کانون جدید ریزگردها در کشور تبدیل خواهد کرد و وضعیت کاهش آب در تالاب میانکاله بدتر از دریاچه ارومیه است. تراز آبی این تالاب نسبت به سال های پیش ۱۳۰ سانتی متر کاهش یافته است، در حالی که کاهش تراز آبی در دریاچه ارومیه ۸۰ سانتی متر بود. باید برای جلوگیری از بروز بحران ریزگرد در این شبه جزیره ۶۸ هزار هکتاری اقدامات فوری و لازم انجام شود تا زمانی که میانکاله وارد بحران جدی و بروز مسائل غیرقابل پیشگیری و حاد نشده است، جلسات لازم برای خروج از این وضعیت تشکیل و تدابیر و راهکارهای لازم اندیشیده شود.»

این جملات بخشی از سخنان علی محمد شاعری نماینده اسبق مردم بهشهر، ‌نکا و گلوگاه در مجلس شورای اسلامی در همایش" کشاورزی، رکن اقتصاد مقاومتی" که ۲۷ خرداد ۱۳۹۵ در ساری برگزار شد، است که شاید بتوان این مطالب بیان شده از سوی این عضو آن زمان کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی را جزو نخستین هشدارهای اعلام شده در آن وقت محسوب کرد که در پسِ این جملات به نوعی زنگ خطر باز شدن پای ریزگردها به مازندران به صدا در آمده بود.

با گذشت حدود حدود هشت سال از بیان این مطالب پیش بینی ها به وقوع پیوست چرا که در اکثر روزها آسمان تیره و غبار گرفته پدیده غالب استان مازندران است و حتی در برخی روزها شدت وجود گرد و غبار تا حدی است که حین تردد در مسیر جاده ها، شهرها در حاله ای از گرد و خاک دیده می شود.

مازندران که طی سال‌های اخیر آلودگی هوا را نیز به دلیل فعالیت واحدهای آلاینده تجربه کرده و بدون این‌که آمارهای رسمی این آلودگی اعلام شود با چنین معضلی دست و پنجه نرم می‌کند، اکنون مدتی است به جمع استان‌های دچار چالش ریزگردها اضافه شده است. تا جایی که اوایل سالجاری پروازهای فرودگاه دشت ناز متوقف شد و حتی هواپیمای حامل وزیر کشور نیز که عازم ساری بود به دلیل کاهش شعاع دید موفق به فرود نشد و به تهران بازگشت.

طی چند وقت اخیر در گمانه‌زنی‌های عمومی پیرامون منبع این ریزگردها هم از میانکاله به عنوان کانون این ریزگردها یاد شده و هم از برخی مناطق خشک داخلی. اما مهم‌ترین نام در این بین به کشور ترکمنستان ارتباط دارد؛ صحرای قره‌قوم. یکی از بزرگ‌ترین کویرهای شنی جهان که ۳۵۰ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و نواحی غربی، مرکزی و شمالی ترکمنستان را در بر می‌گیرد و به قزاقستان هم می‌رسد. صحرایی خشک و کم‌باران که گفته می‌شود در برخی مناطق آن ممکن است هر چند سال یک بار اندکی باران مشاهده شود.

هرچند بنا به گفته مسوولان امر در حال حاضر کانون ریزگردها از جای دیگر و خارج از مازندران است اما ورود چنین پدیده ناخوشایندی در استان که همواره به نقظه خوش آب و هوا برای فرار از آلاینده ها به شمار می رود می تواند جبران ناپذیر باشد.

در این پیوند مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: پدیده ریزگرد چندسالی در کشور ما به صورت جدی در کشور و مازندران وجود دارد.

عطالله کاویان گفت: امسال ۲مرحله شاهد هجوم ریزگرد در استان بودیم که طبق مطالعات، کشورهای اطراف و همسایه از جمله ترکمنستان منشأ و کانون ریزگرد به شمار می‌روند.

وی با بیان این که، رصد داده‌های ماهواره‌ای نشان داده که صحرای قره قوم کانون ریزگردهای استان محسوب می‌شود، ادامه داد: پدیده ریزگرد را وقتی داریم که شاهد خشکی سطح خاک باشم و رطوبت تالاب میانکاله و خلیج گرگان مانع از بروز ریزگرد است.

وی افزود: اگر میانکاله و خلیج گرگان آسیب ببیند می‌تواند به عنوان یکی از کانون‌های فرهنگی انتشار ریزگرد باشد و در حال حاضر نگرانی بابت انتشار ریزگرد در میانکاله نداریم.

این مقام مسوول افزود: منشأ بسیاری از ریزگردها در استان خارجی است.

هچنین معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران چندی قبل به خبرنگار ایرنا گفت: ابتدا گمان می‌کردیم این ریزگردها از عرصه‌های خشک داخلی مانند تالاب میانکاله برمی‌خیزد. اما طبق بررسی‌های انجام شده برای ما محرز شده که منبع ریزگردها ترکمنستان است.

علی‌اکبر یداللهی، افزایش سرعت روند تکویری شدن(کویری شدن) در خاک‌های ترکمنستان را نگران‌کننده می‌داند و می‌افزاید: خوشبختانه این ریزگردها که تاکنون به مازندران آمده اند منبع داخلی ندارند و ارتباطی هم با میانکاله ندارند. اما در مورد استمرار رخ دادن این پدیده در مازندران بر اثر حرکت ریزگردها از ترکمنستان نگران هستیم.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران معتقد است در صورتی که برای جلوگیری از گسترش مساحت خشک شده تالاب میانکاله و احیای ۱۵ هزار هکتار از عرصه‌های این تالاب که طی سال‌های اخیر خشک شدند اقدامی از سوی دستگاه‌های مرتبط مانند وزارت نیرو و جهاد کشاورزی انجام نشود برخاستن ریزگردها از میانکاله در آینده نزدیک نیز دور از ذهن نخواهد بود.

تالاب میانکاله که از دهستان میانکاله در شهرستان بهشهر تا آشوراده در استان گلستان وسعت دارد. این منطقه به دلیل داشتن پهنه آبی مناسب با ذخایر غذایی غنی و آبزیان همه ساله پذیرای بیش از ۳۰ تا ۴۰ گونه از پرندگان مهاجر زمستان گذران و بیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان بومی آبزی و کنارآبزی است.

این تالاب با داشتن پناهگاه حیات وحش به مساحت حدود ۲۲ هزار هکتار در حوزه مازندران و تنوع گیاهی از جمله درختان سازیل و انار وحشی که تغذیه برخی پرندگان را تشکیل می‌دهد توانست بیش از ۵۰۰ گونه جانوری را در خود جای دهد و به نوعی بهشت پرندگان استان نام بگیرد و با این تنوع زیستی به عنوان یکی از ذخیره گاه‌های زیست کره جهان از سوی سازمان‌های جهانی حفاظت از محیط زیست قرار گرفت.

تالاب میانکاله را باید بهشت پرندگان و پرنده نگری نام نهاد؛ سی و ششمین تالاب ثبت شده دنیا و نخستین تالاب ثبت شده در کنوانسیون تالاب‌های بین المللی رامسر و یکی از ۶۵۰ ذخیرگاه زیست کره جهان با ۴۸ هزار هکتار وسعت در شرق استان مازندران و در همجواری با استان گلستان واقع شده است و سالانه ۱۳۰ گونه از پرندگان مهاجر را با جمعیت حدود ۱.۵ میلیون بال میزبانی می کند.