امیرعباس کنعانی هرندی کارگردان مستند «مقدس‌نما» از آثار راه‌یافته به چهاردهمین جشنواره مردمی فیلم «عمار» در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، درباره این اثر توضیح داد: این مستند درباره تقابل میان اسلام سیاسی و اسلام سکولار است. این دو رویکرد در تفکر اسلامی را با یک پرداخت تاریخی، به تصویر درآورده‌ایم که این بازخوانی تاریخی، تاریخچه انجمن حجتیه از ابتدای تأسیس تا تعطیلی را دربر گرفت.
وی افزود: تقابل جریان انجمن حجتیه با جریان حضرت امام خمینی(ره) که نماد اسلام سیاسی در برابر اسلام سکولار بود را در این مستند مرور کردیم. دو فرقه اسلامی، در تقابل با پدیده ضددینی به نام بهائیت قرار گرفتند و در این مستند روایت کرده‌ایم که تقابل کدام یک از این دو گروه با تفکر بهائیت موفق بوده است.
این مستندساز در ادامه گفت: اینکه برخی معتقدند انجمن حجتیه هنوز هم در ایران فعال است، گزاره درستی است اما ما در این مستند ترجیح دادیم سراغ تاریخچه این انجمن برویم. روایت منسجم تصویری از تاریخچه انجمن در دست نبود و ما ترجیح دادیم ابتدا چنین روایتی را سامان دهیم و بعد در قسمت‌های بعدی مستند، سراغ فعالیت‌های فعلی و حتی نفوذ این انجمن در جوامع مذهبی برویم.
وی با اشاره به این گزاره که برخی انجمن حجتیه را در ادامه بهائیت دانسته‌اند هم توضیح داد: طبق پژوهش‌هایی که ما داشتیم، اینگونه نبود که این دو تفکر در امتداد یکدیگر باشند، اتفاقا این جریان با این تفکر شکل گرفت که معتقد به ضدیت بهائیت با دین بود و می‌خواست با مباحث تئوریک و برخورد تفکری با آنها مبارزه کند. از آنجایی که آنها عنصر سیاست را در تفکرات خود مدنظر قرار نمی‌دادند، از جایی به بعد حواس‌شان نبود که اکثر کابینه در دولت محمدرضا شاه را افراد بهایی تشکیل می‌دادند! حتی انجمن حجتیه برای برقراری امنیت خود با همان ساواکی مذاکره می‌کرد که مسئولانش بهایی بودند. شاید به همین دلایل بود که مردم آنها را در ادامه تفکر بهائیت قلمداد می‌کردند.
این مستندساز درباره فعالیت انجمن حجتیه در حوزه عضوگیری هم گفت: آنها طبیعتا فرآیند محسوس عضوگیری ندارند اما جلسات خاصی دارند که از طریق آن عضوگیری هم می‌کنند. این جلسات در قالب تماس با یک تلفن گویا ترتیب داده می‌شود که هر هفته مکان جلسه را به تماس گیرندگان اعلام می‌کند. این فعالیت‌های پراکنده را دارند اما دیگر هسته مرکزی‌ای که به‌صورت محسوس فعالیت داشته باشد، ندارند.
وی درباره جالب‌ترین نکاتی که در فرآیند تحقیقات این مستند به آن رسیده است هم گفت: یکی از نکات جالب این بود که هیچ آرشیو تصویری‌ای چه در قالب عکس و چه در قالب فیلم از فعالیت‌های انجمن وجود نداشت. آن هم در شرایطی که در سال‌های قبل از انقلاب، این انجمن یکی از بزرگ‌ترین تشکل‌های مذهبی در ایران بود. برایم واقعا عجیب بود که چرا از چنین گروهی هیچ آرشیو تصویری‌ای در دسترس نیست. حتی فایل‌های صوتی محدودی هم از آنها در دسترس بود. ما تنها توانستیم از مستندی که خود آنها زمانی درباره خودشان ساخته بودند، برخی آرشیوهای تصویری را استخراج کنیم.
کنعانی با اشاره به برخی تلاش‌های خود برای ورود نامحسوس به جلسات مخفی انجمن حجتیه، توضیح داد: در این زمینه تلاش‌هایی داشته‌ام اما اینگونه نبود که شرایط مساعد باشد تا بتوانم فیلم و تصویری از این جلسات تهیه کنم. در این جلسات هم بیشتر ضد عرفان و فلسفه صحبت می‌کنند من هنوز موفق به حضور در جلسات خیلی خصوصی آنها نشده‌ام اما در جلسات عام خود، بیشتر روی خط مشی ضدیت با عرفان و فلسفه تبلیغ می‌کنند.
کارگردان مستند «مقدس‌نما» در بخش دیگر درباره گردآوری منابع و گفت‌وگو با افراد مطلع هم گفت: برخی از افراد که حتی در این موضوع کتاب نوشته بودند، وقتی متوجه می‌شدند که موضوع مستند ما درباره انجمن حجتیه است، مدعی عدم‌تخصص می‌شدند و تن به مصاحبه نمی‌دادند! به خیلی از آقایان مراجعه کردیم تا بتوانیم مصاحبه داشته باشیم اما حاضر نمی‌شدند درباره این انجمن اعلام نظر کنند.
نظر شما