کاشانه‌هایی پیشکشِ شادابی دریا

به گزارش ایرنا، صید غیراصولی و غیرمجاز شبانه آبزیان در آب‌های هرمزگان که صیادان و جاشوهای هرمزگانی آن را خطرناک‌تر از زلزله و سیل می‌دانند و به گفتهِ کارشناسان شیلاتی در صورت تداوم این صید تا ۲ سال آینده، شاهد فاجعه‌ای در حوزه آبزیان خلیج‌فارس خواهیم بود؛ در این دولت مردمی تا حدودی جلوی آن گرفته شده است.

علاوه بر آن، برای مقابله با بحران صید بی‌رویه، افزایش و تقویت ذخایر آبزیان خلیج‌فارس، احیا و بومی‌سازی گونه‌های آبزی و همچنین حفظ معیشت ساحل‌نشینان، ساخت زیستگاه مصنوعی نیز در دولت سیزدهم در دستورکار قرار گرفت.

ایجاد زیستگاه مصنوعی در دریا، در واقع راهکاری موثر برای تقویت ذخایر آبزیان و فراهم کردن محیطی امن برای زادآوری، رشد و پرورش آبزیان در خلیج‌فارس و محدوده آب‌های ساحلی استان هرمزگان است که در دهه‌های اخیر به علت نبود اراده‌ای جدی برای پایش و بی‌توجهی به این موضوع مهم، چندان پیشرفتی نداشت.

مطالعه امکان سنجی احداث زیستگاه مصنوعی آبزیان ابتدا از سال ۱۳۸۱ در آب‌های هرمزگان کلید خورد و پس از طراحی ساخت سازه‌های مناسب، زیستگاه از سال ۱۳۸۲ در غرب استان و در منطقه بندرکُنگ شهرستان بندرلنگه آغاز شد اما در طول این سال‌ها صید آبزیان کف‌زی (صید حدود ۴۵ تا ۵۵ هزار تُن آبزی کَف‌زی در استان هرمزگان) بدون تغییر بوده و یا روند کاهشی داشته است؛ لذا برای رونق و تقویت آبزیان و صید انبوه آبزیان کَف‌زی، مجوز ایجاد و راه‌اندازی سه مرکز تقویت ذخایر آبزیان در سفر دور نخست رئیس جمهور به استان صادر شد که نصب زیستگاه‌های مصنوعی یکی از مهم‌ترین این راه‌ها در راستای تقویت ذخایر آبزیان بوده است.

نصب و استقرار ۱۵۰۰ زیستگاه مصنوعی در آبهای هرمزگان

مدیرکل شیلات هرمزگان در این راستا با اشاره اینکه زیستگاه‌های مصنوعی آبزیان، بهترین روش برای احیا و بازسازی آبزیان کف‌زی هستند، گفت: شیلات هرمزگان از ابتدای فعالیت دولت سیزدهم تاکنون، پنج‌هزار زیستگاه مصنوعی را در دستورکار قرار داده که تاکنون یکهزار و ۵۰۰ سازه در آبهای بندرلنگه، کیش و قشم احداث و نصب شده است و سه‌هزار و ۵۰۰ سازه نیز با پیشرفت ۶۰ درصد برای نصب در آبهای شرق استان در حال ساخت است.

مسعود بارانی در گفت و گوی اختصاصی با ایرنا، با اشاره به اینکه احداث چهار هزار سازه زیستگاه مصنوعی در بسته پیشنهادی سفر رئیس جمهور به هرمزگان گنجانده شده است، اظهار کرد: از اوایل دهه ۸۰ تا قبل از دولت سیزدهم ساخت زیستگاه‌های مصنوعی هرمزگان، در مجموع ۶ هزار سازه احداث شده بود اما در ۲ سال و نیم فعالیت این دولت مردمی به پنج‌هزار سازه رسیده است.

از اوایل دهه ۸۰ تا قبل از دولت سیزدهم ساخت زیستگاه‌های مصنوعی هرمزگان، در مجموع ۶ هزار سازه احداث شده بود اما در ۲ سال و نیم فعالیت این دولت مردمی به پنج‌هزار سازه رسیده است.وی تصریح کرد: زیستگاه‌های مصنوعی از جنس لوله‌های بتنی و محل مناسبی برای زاد و ولد، تغذیه و تخم‌گذاری ماهیان کف‌زی است و این زیستگاه‌هایی که نصب می‌شوند به‌تدریج ریزجلبک‌ها به دیواره‌های بتنی آن می‌چسپند و بتدریج یک اکوسیستم دریایی شکل می‌گیرد.

مدیرکل شیلات هرمزگان ادامه داد: این اقدام به منظور احیا و بومی‌سازی گونه‌های آبزی و افزایش ذخایر آبزیان و همچنین حفظ معیشت مردم در آب‌های شرق و غرب هرمزگان از جمله بندرلنگه، کیش، قشم، سیریک و جاسک است که در واقع نوعی بیابان زدایی از کف دریا به شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه افزایش تلاش صیادی، محدودیت منابع، وجود آلاینده‌های زیست محیطی، ساخت و سازهای انجام شده در نوار ساحلی، پدیده گرمایش زمین، رسوب‌گذاری و غیره باعث تخریب اکوسیستم‌های دریایی و زیستگاه بسیاری از آبزیان شده است، تصریح کرد: بدون شک استقرار سازه‌های زیستگاه مصنوعی می‌تواند نقش اساسی در جبران بخشی از خسارت ناشی از این آسیب‌ها داشته باشد.

وی همچین افزود: درپی اقدامات کارشناسی و تحقیقاتی پژوهشکده اکولوژی خلیج‌فارس و دریای عمان، مکان‌یابی لازم جهت استقرار زیستگاه مصنوعی صورت گرفت.

بارانی گفت: درپی مصوبات سفر رئیس جمهور به استان و با حمایت استانداری و سازمان شیلات ایران و پیگیری شیلات استان عملیات ساخت و نصب سازه‌های زیستگاه مصنوعی در دست انجام است.

مراکز بازسازی ذخایر آبزیان، مصوبه طلایی سفر نخست رئیس جمهور به هرمزگان

مدیرکل شیلات هرمزگان همچنین با اشاره به سفر پر خیر و برکت دور نخست رئیس جمهور به استان گفت: ساخت سه مرکز بازسازی ذخایر آبزیان در شهرستان‌های قشم، بندرلنگه و جاسک سه مصوبه طلایی سفر رییس جمهور به این استان بوده است.

بارانی با بیان اینکه امید داریم بتوانیم با بهره‌برداری از این مراکز بازسازی ذخایر آبزیان گامی مهم در بازسازی و حفظ ذخایر آبزیان برداریم، افزود: جبران بخشی از فشار بر ذخایر آبزیان بر اثر برداشت بی‌رویه، ترمیم و کمک به احیا ذخیره‌گاه‌ها و حفظ ذخایر آبزیان، ایجاد توازن در اکوسیستم، حفظ جمعیت روستایی و ساحل‌نشینان، صید و صیادی پایدار، تثبیت اشتغال و کمک به امنیت غذایی و پدافند غیرعامل را از ضرورت‌ها و اهداف اجرای طرح بازسازی ذخایر آبزیان است.

جبران بخشی از فشار بر ذخایر بر اثر برداشت بی‌رویه، ترمیم و کمک به احیا ذخیره‌گاه‌ها، صید و صیادی پایدار و کمک به امنیت غدایی از ضرورت های اجرای طرح بازسازی ذخایر آبزیان استوی بیان کرد: با حمایت استانداری، سازمان شیلات ایران و پیگیری و تلاش شیلات هرمزگان با توجه به نیاز استان مراکز بازسازی ذخایر آبزیان در بندرلنگه، قشم و جاسک درنظر گرفته شده و مراکز بازسازی ذخایر آبزیان ظرفیتی ویژه برای صنعت آبزی پروری و همچنین بازسازی ذخایر آبزیان است.

انتخاب بهترین محل در آبهای خلیج‌فارس برای استقرار زیستگاه‌های مصنوعی

طبق اعلام شیلات هرمزگان؛ جهت انتخاب بهترین محل استقرار زیستگاه مصنوعی در آبهای خلیج‌فارس، بستر دریا در محدوده استان هرمزگان جنوب جزیره قشم تا جزیره هندورابی به ۱۰ (ترانسکت) و هریک به سه زیر (ترانسکت) عرضی تقسیم و جهت بررسی از روش نمونه‌برداری تصادفی استفاده شد؛ فون و فلور بستر شامل جوامع مرجان‌ها، جلبک‌ها، خیارهای دریایی و علف‌های دریایی و عمق رسوب بستر از طریق عملیات غواصی مطالعه شد.

بررسی علف‌های دریایی در لایه‌های عمقی و ترانسکت‌های مورد مطالعه نشان داد که علف‌های دریایی در عمق کمتر از ۱۰ متر در بندر مسن، بندر کنگ، جزیره کیش و بندر چیرویه وجود داشته و تنها در این جوامع در اعماق ۱۰ تا ۲۰ متر دیده شدند.

جلبک‌های دریایی نیز در عمق کمتر از ۱۰ متر بندر مسن با نام محلی شیب دراز در منطقه جزیره قشم و بخشی از شهرستان بندرلنگه مشاهده شد؛ مطالعه جوامع مرجان‌ها و خیارهای دریایی، بیانگر وجود مرجان شاخ گوزنی (.Acropora sp، در اسکله بهمن قشم، بندر مسن، بندر بستانه و مرجان مغزی (Porites sp.)، در جزیره هنگام بوده و از جوامع خیارهای دریایی گونه Holothuria sp. در اسکله بهمن قشم و شهرستان بندرلنگه و گونه Stichopus sp. در جزیره هنگام در عمق کمتر از ۱۰ متر دیده شد؛ نتایج نشان داد که این جوامع از الگوی پراکنش لکه‌ای تبعیت می‌کند.

نتیجه حاصل از آنالیز نیز، در خصوص بررسی میزان عمق رسوب توسط میله مدرج در ترانسکت‌های مختلف نشان داد که بین عمق کمتر از ۱۰ متر بندر سلخ، با عمق‌های مشابه در سایر ایستگاه‌ها، همچنین بین عمق کمتر از ۱۰ متر با عمق ۱۰ تا ۲۰ متر در سایر نقاط اختلاف معناداری وجود دارد.

همچنین نتایج حاصل از بررسی عمق رسوبات و زیستگاه‌های مورد بررسی نشان داد که لایه‌های عمقی ۱۰ تا ۲۰ متر، در منطقه شهرستان بندرلنگه و منطقه بندرلنگه تا جزیره هندورابی به جز بندرکنگ و بندر چیرویه نسبت به منطقه جنوب جزیره قشم مناطق مستعدتری برای استقرار زیستگاه‌های مصنوعی می‌باشند.

و اما؛

ریشه صید و صیادی را نزنیم

درست است که دریا آفریده‌ی باشکوه خداوندی مملو از ثروت و نعمت برای همگان است اما مشکل این جاست عده‌ای به سهم خود قانع نیستند و با صدها لنج غیرمجاز صیادی و یا صید شبانه به جان دریا افتاده و با صید بی‌رویه و غیرمجاز ریشه صید و صیادی را درهم می‌خشکانند.

در این شرایط بحرانی است که صید انواع آبزیان بدون انتخاب فصل صید و در شرایط تخم ریزی، نابالغ بودن آبزیان و همچنین تخریب زیستگاه این موجودات دریایی رقم می‌خورد و موجب از بین رفتن همیشگی نسل این آبزیان شده و با ادامه این روند چیزی جز حسرت برای آیندگان باقی نمی‌مانَد.

ایجاد زیستگاه‌های مصنوعی در آب‌های هرمزگان در واقع یکی از اقدامات خوب دولت سیزدهم برای حفظ و بازسازی ذخایر آبزیان و خدمت به جامعه صیادی است که تداوم این اقدامات را در ساماندهی شناورهای صیادی، الکترونیکی شدن خدمات به صیادان و ایجاد سه مرکز بازسازی ذخایر آبزیان در سطح استان شاهد هستیم.

افزایش ذخایر آبزیان، ایجاد پناهگاه انواع آبزیان در فصول مختلف سال به‌ویژه برای آبزیان جوان، مشارکت و تشویق صیادان و علاقه‌مندان در حفظ و حراست از محیط زیست دریایی، جلوگیری از صید غیرمجاز کف زیان و کاهش فشار صید بر زیستگاه های طیبعی از جمله مزایای این طرح است.

و گفتنی زمانی تلاش‌های شیلات در بازسازی ذخایر موفق‌آمیز خواهد بود که جامعه بهره‌بردار، تشکل‌های صیادی و تعاونی‌های ماهیگیری در کنار شیلات قرار گیرند.

استان هرمزگان به عنوان پیشانی و موتور محرک در شهرهای دریایی و ساحلی باید در سیاست‌های ابلاغی دریا محور ایفای نقش کند که با بهره‌مندی از ۱۹ بندر صیادی، ۲۲ موج شکن مردمی و ۳۹ مرکز تخلیه صید در طول نوار ساحلی، حدود ۴۰ درصد بنادر صیادی کشور را به خود اختصاص داده است و صیادان نیز در روستاهای ساحلی از دولت خدمات می‌گیرند.