نفوذ دامنگیر قهوه در ذائقه قزوینی‌ها

به گزارش خبرنگار ایرنا، قهوه از سال هشتم هجری در عربستان جنوبی و خاورمیانه رواج یافت و در دهم هجری به کشورهایی مثل سوریه، ایران و قاهره وارد شد.

نوشیدن قهوه از زمان شاه طهماسب اول در ایران آغاز شده اما گفته می‌شود در عهد شاه عباس در بیشتر شهرهای بزرگ، به خصوص در قزوین و اصفهان قهوه خانه‌های متعددی وجود داشتند.

قهوه خانه‌ها اگر چه نام قهوه را به دوش می‌کشیدند، اما در آنها اثری از قهوه نبود! به عبارت دیگر در قهوه خانه ها قهوه فروخته می‌شد، اما با گذشت زمان چون طعم تلخ قهوه چندان به مزاج ایرانی ها سازگار نبود، نوشیدن چای جایگزینی برای قهوه شد که بعدها سرویس ویژه‌ای با عنوان "چای قند پهلو" در قهوه خانه‌ها رواج یافت.

قهوه خانه‌ها معمولا محلی برای بزم و تفریح اهالی شعر و روشنفکران بود، در همین رابطه شعری قدیمی وجود دارد که می‌گوید "مرا در قهوه بودن بهتر از بزم شاهان باشد، که اینجا میهمان را منتی بر میزبان باشد".

اما الان شکل و شمایل قهوه خانه‌ها تغییر کرده و همانند گذشته نیست، در عوض جای خود را به کافه‌ها یا به اصطلاح بیشتر کافی شاپ‌ها و قهوه فروشی‌ها داده که اتفاقا روی خوراک قهوه متمرکز شده است، درحال حاضر از قهوه بیش از ۲۰ نوع فرآوری خوراکی تولید شده و به دست مصرف کننده می‌رسد.

تهیه قهوه این روزها نه به دشواری قبل بلکه به شکل فوری و آماده و با بسته بندی‌های کارخانه‌ای روانه بازار می‌شود و هرکسی فراخور شرایط کاری و محیطی به مصرف آن اقدام می‌کند.

افزایش مصرف قهوه در بین جامعه ایرانی برای بیشتر فعالان اجتماعی و تحلیل گران قابل تامل است، از قهوه فروشی‌ها گرفته تا خرید حضوری، آنلاین، کافه‌ها و حتی دکه‌های بین راهی، همگی به تهیه و فروش قهوه اقدام می‌کنند، تا جایی که بیشتر مغازه‌های خواروبار قزوین این روزها به دستگاه قهوه ساز مجهز شده‌اند و شاید بهتر باشد نخستین بررسی افزایش این ماده خوراکی را در همین استان آغاز کنیم.

خرید چند سرویس قهوه خوری برای پذیرایی از مهمان/ فال قهوه بعد از نوشیدن آن

محبوبه، ۴۱ ساله از بانوان خانه دار قزوین به خبرنگار ایرنا می‌گوید: من در این چندسال گذشته برای پذیرایی از میهمانانم مجبور شدم چند سرویس قهوه خوری به لوازم آشپزخانه ام اضافه کنم، چون قهوه این روزها رواج یافته و به نوعی مد شده و داشتن سرویس قهوه خوری به یکی از ملزومات پذیرایی تبدیل شده است، خودم چندین مرتبه میهمان بودم و برایم قهوه آوردند و حالا همان میزبان‌ها وقتی به خانه من می‌آیند باید بتوانم با قهوه از آنها پذیرایی کنم.

خانه دار قزوینی: قبلا در مجالس پذیرایی از مهمان‌ها چای یا شربت تهیه می‌شد، اما اکنون باید سرویس قهوه را نیز به آن اضافه کرد.

وی معتقد است که قبلا در مجالس میهمانی برای پذیرایی از میهمان ها چای یا شربت تهیه می‌شد، اما اکنون باید سرویس قهوه را نیز به آن اضافه کرد که همین موضوع سبب شده تا چند رقم قهوه ترک، اسپرسو و نیمه آماده در طول ماه خریداری کنم.

محبوبه از دیگر علل افزایش مصرف قهوه در میهمانی‌ها را گرفتن فال قهوه پس از نوشیدن آن عنوان می‌کند و توضح می‌دهد: برخی از بانوان در دورهمی‌ها رسمی را بنیان گذاشته‌اند که پس از خوردن قهوه فال بگیرند، همین عامل سبب شده تا قهوه به عنوان یک نوشیدنی و سرگرمی مورد توجه قرار گیرد و حتی کسانی که چندان با طعم تلخ آن سازگار نیستند، برای همین فال گرفتن آن را بنوشند.

این بانوی خانه دار معتقد است که کمتر فردی از طعم تلخ قوه رضایت دارد، اما چون خوردن این ماده در بین خانواده‌ها رواج یافته است، همه حاضرند تلخی آن را به جان بخرند، اما از قافیه جا نمانند.

فعالیت ۶۴ واحد صنفی فروش قهوه در قزوین/ افزایش مصرف قهوه از نظر اقتصادی و سلامت مضر است

رییس اتحادیه صنف خواروبار استان قزوین در مورد افزایش مصرف قهوه نسبت به چای به خبرنگار ایرنا می‌گوید: قهوه دارای کالری بالایی است و به نوعی جنبه غذایی دارد، موضوعی که در چای یافت نمی‌شود، بنابراین خوردن قهوه برای همه افراد توصیه نمی‌شود و مصرف دراز مدت آن می‌تواند باعث غلظت خون شود.

حمید علیجانی تصریح کرد: امروزه بیشتر بیماری‌های عروقی مثل واریس‌ را باید در پایه غلظت خون جستجو کرد، در طب سنتی غلظت خون را سودا می نامیدند که امراض متعددی ایجاد می‌کرد، حالا شما تصور کنید در هوای سرد و بدون رعایت استفاده از مصلح (اصلاح کننده طبع خوراکی) افراد به مصرف بی رویه قهوه اقدام کرده و خود را در معرض انواع بیماری‌ها قرار می‌دهند.

علیجانی، رییس اتحادیه خواروبار قزوین: هر قدر که تلخی قهوه بیشتر باشد، اثر گرمی و خشکی آن در بدن بیشتر شده و روی خوابیدن، اعصاب و کردار فرد تاثیرگذار است/جمعیت فعال این ماده خوراکی روزانه ۱۰ گرم قهوه مصرف می‌کند.

وی با بیان اینکه برخی از افراد قهوه را به عنوان سمبل تجدد و فرهنگ اروپایی می‌شناسند، بیان کرد: مردم وقتی می بینند که یک خوراکی باعث کلاس اجتماعی می‌شود و شخصیت کاذب به آنها می‌دهد، به مصرف بیشتر آن روی می آورند، برای چنین افرادی خوردن چای در کلاس اجتماعی پایین تری قرار دارد و متاسفانه هرچقدر که قهوه را تلخ تر می نوشند، خود را قهوه خور واقعی می‌دانند.

علیجانی به عوارض نوشیدن قوه‌های خیلی تلخ هم اشاره کرد و گفت: هر قدر که تلخی قهوه بیشتر باشد، اثر گرمی و خشکی آن در بدن بیشتر شده و روی خوابیدن، اعصاب و کردار فرد تاثیر می‌گذارد، بنابراین خوردن قهوه باید با تدبیر باشد و اگر بخواهیم هر روز قهوه بنوشیم، با مشکلات فراوانی روبرو خواهیم شد، بر همین اساس توصیه شده که افراد بدون بیماری خاص به شکل تفریحی و در طول هفته به مقدار خیلی کم قهوه میل کنند.

این فعال صنفی با بیان اینکه قهوه یک کالای وارداتی است، ادامه داد: شرکت‌هایی که به ترویج مصرف قهوه اقدام می‌کنند، به دنبال منافع اقتصادی خود هستند، تولیدات قهوه در داخل کشور فوق العاده محدود است و امکان فرآوری آن در قالب محصولات متنوع وجود ندارد، در نتیجه مصرف قهوه به این شکل و شیوه تنها به خروج ارز و افزایش واردات منجر خواهد شد.

رییس اتحادیه خواروبار استان قزوین یکی دیگر از دلایل افزایش مصرف قهوه را روش‌های گوناگون و طعم‌های متفاوت آن عنوان کرد و گفت: اگر ما بخواهیم یک چای را به روش‌های مختلف میل کنیم، نهایت یک دارچین، زنجبیل و یا نبات به درون آن می‌اندازیم، اما قهوه در انواع مختلف اسپرسو، ترک، کاپوچینو، آمریکن و غیره سرو می‌شود و همین موضوع باعث شده تا همه ذائقه‌ها را به خود جذب کند.

علیجانی به آمار مراکز فروش قهوه در استان قزوین اشاره کرد و گفت: هم اکنون ۶۴ واحد قهوه فروشی در استان قزوین فعال است و پنج واحد صنفی جدید نیز درحال دریافت پروانه کسب هستند، با این نکته که بیشتر این واحدها در همین چندسال گذشته پا به عرصه فروش قهوه گذاشتند، براساس آمارهای تحلیلی، تخمین زده می‌شود که جمعیت فعال و مصرف کننده این ماده خوراکی، روزانه ۱۰ گرم قهوه مصرف می‌کنند.

این مسوول، متولی ساماندهی و فرهنگ سازی در حوزه مصرف قهوه را سازمان غذا و دارو دانست و توضیح داد: چون واردکنندگان قهوه مجوز خود را از این سازمان می‌گیرند، بنابراین سازمان غذا و دارو موظف است که به جلوگیری از افزایش مصرف قهوه در کشور مبادرت کرده و رسالت اجتماعی خودش را انجام دهد.

علیجانی در پاسخ به وضعیت واحدهای فروش قهوه در دکه‌های بین راهی و دستفروشان، خاطرنشان کرد: سازمان صمت استان قزوین حدود ۳۰ روز است که به ساماندهی این مراکز اقدام کرده و به اتاق اصناف در این حوزه ماموریت داده است، اتحادیه ما نیز برابر مقررات به ضابطه مند کردن دکه‌ها اقدام می‌کند، موضوعی که متاسفانه در این میان مهم است، اضافه کردن برخی ترکیبات به قهوه است که گاهی موجب سوزش معده و عوارض گوارشی می‌شود که باید مورد توجه مصرف کنندگان قرار گیرد.

قهوه برای بیشتر مردم ابزاری برای تمایز اجتماعی است/نام‌ فرآورده‌های قهوه وارداتی است

جامعه شناس و مدرس دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین در خصوص افزایش مصرف قهوه از منظر جامعه شناسی بیان کرد: در خصوص سبک زندگی و مصرف یکی از دانشمندان حوزه جامعه شناسی به نام پیر بوردیو (جامعه‌شناس و مردم‌شناس فرانسوی؛ ۱۹۳۰) در کتاب خود به مصرف، اوقات فراغت و مدیریت بدن می‌پردازد و معتقد است که هر طبقه اجتماعی از کالاهایی مصرف می‌کند که خود را از دیگر طبقه اجتماعی متمایز کند.

زهرا طاهری افزود: خوردن قهوه برای برخی افراد یک نوع تمایز قایل شدن در محیط اجتماعی است، از آنجایی که خاستگاه قهوه اروپا بوده و مردم ایران نیز تمایل بالایی به تقلید از سبک‌های اروپایی دارند، طبیعی است که جوانان استقبال بالایی به استفاده از آن نشان می دهند.

طاهری، جامعه شناس: از قدیم الایام همیشه قهوه را کالایی ضد خواب تبلیغ کردند و این موضوع در بین مردم نهادینه شده است، درحالی که در مورد چای فقط به طعم آن اشاره می‌کنند و صحبتی از خواص آن نمی‌شود.

وی اضافه کرد: تاریخ ورود قهوه به ایران اگرچه به چند سده قبلی بازمی‌گردد، اما امروز فرآورده‌های جدید این ماده خوراکی مثل نسکافه، قهوه فوری، کاپوچینو، اسپرسو و حتی آمریکن که نام‌های آن همگی وارداتی است، در همین ۱۰ سال گذشته رواج یافت و امروز شاهد هستیم که در گوشه و کنار به تهیه و خوراک آن اقدام می‌شود.

طاهری با بیان اینکه خیلی از اتفاقات نو پدید در جامعه ایران ریشه در فرهنگ و تمدن غربی دارد، ادامه داد: قهوه امروز نه به عنوان یک نوشیدنی مرسوم و معمول، بلکه به عنوان به یک پرستیژ اجتماعی شناخته می‌شود و افراد نه در همه مناسبت‌ها و مکان‌های معمولی بلکه در محیط‌های اجتماعی خاص به مصرف آن روی می آورند.

این مدرس دانشگاه به تبلیغ گسترده و قدیمی قهوه در بین جامعه ایرانی پرداخت و خاطرنشان کرد: از قدیم الایام همیشه قهوه را کالایی ضد خواب تبلیغ کردند و این موضوع در بین مردم نهادینه شده است، در حالی که در مورد چای فقط به طعم آن اشاره می‌کنند و صحبتی از خواص آن نمی‌شود.

طاهری ادامه داد: تبلیغات قهوه در مورد بیداری سبب شده تا کسانی که علاقه به شب بیداری دارند یا می خواهند در شب‌های امتحان بیدار بمانند، به مصرف بیش از حد این ماده خوراکی اقدام می‌کنند.

غلظت و مقدار قهوه مهم است/بیماران قلبی و عروقی و مادران شیرده در خوردن قهوه دقت کنند

رییس گروه بهبود تغذیه معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی استان قزوین در مورد عوارض مصرف قهوه به خبرنگار ایرنا می‌گوید: از نظر علمی، قهوه نوشیدنی است که گیرنده‌های عصبی را فعال می‌کند، در واقع نورون های انتقال اعصاب و پیام ها با خوردن قهوه فعال تر می‌شوند و به فرد کمک می کند تا کمی سرحال تر شده و خستگی و خواب آلودگی از وی دور شود.

عطیه رزازی اضافه می کند: خوردن قهوه این روزها به وعده صبحانه نیز کشیده شده و جای نوشیدن چای را گرفته است، علت این موضوع نیز تا حد زیادی به ورود فرهنگ غرب به کشورمان مربوط می‌شود.

رزازی کارشناس تغذیه و سلامت علوم پزشکی: قهوه نوشیدنی است که گیرنده‌های عصبی را فعال می‌کند/خوردن این ماده خوراکی به شکل افراطی می‌تواند در افراد مختلف عارضه ایجاد کند.

وی بیان کرد: اینکه مقدار مصرف قهوه زیاد شده کاملا مشهود است، اما برای تصمیم گیری دقیق باید یک کار پژوهشی صورت پذیرد تا بتوانیم در مورد آن برنامه ریزی کنیم، در هر صورت خوردن این ماده خوراکی به شکل افراطی می‌تواند در افراد مختلف عارضه ایجاد کند و کسانی که بیماری زمینه‌ای در حوزه قلبی و عروقی دارند، با تپش قلب مواجه شوند، مواردی هم وجود دارد که خوردن این ماده خوراکی به یبوست و زخم معده منجر شده و برای فرد مشکل گوارشی ایجاد کرده است.

رزازی خاطرنشان کرد: مقدار و غلظت قهوه و اینکه چگونه آن را حاضر می‌کنند بسیار با اهمیت است، هم اکنون قهوه‌های با کافئین بالا و پایین در بازار وجود دارد که هر کدام تاثیر متفاوتی بر روی فرد می‌گذارند.

به گفته این کارشناس تغذیه، توصیه می شود که افراد در خوردن قهوه تعادل و تناسب را رعایت کنند، این بستگی به عادت افراد دارد و باید بسته به نوع میزان مصرف روزانه روی خوردن قهوه مدیریت کنند، تاکید ما خوردن حداکثر یک فنجان قهوه در طول روز است، اما برای برخی ممکن است همین مقدار نیز زیاد باشد و شخص باید متناسب با ویژگی درونی و سلامت آن را تغییر دهد.

رییس گروه بهبود تغذیه معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی استان قزوین یادآور شد: مادران باردار، شیرده، نوجوانان پیش فعال، افراد دارای بیماری قلبی و عروقی باید در خوردن قهوه بیش از سایرین دقت کنند.

نیم نگاه:

فقدان برنامه ریزی برای برخی اقلام خوراکی مثل قهوه باعث می‌شود تا در آینده نزدیک مشکلات بسیاری را در حوزه سلامت شاهد باشیم، بخشی از کارهای فرهنگی با استفاده از ظرفیت رسانه‌های جمعی انجام می‌شود و مابقی را باید در حوزه وظایف مسوولان و مدیران متولی جستجو کرد؛ با این نکته که همین حالا نیازمند نظارت روی کیفیت و شیوه مصرف این ماده خوراکی هستیم تا مضرات و عوارض دیگری دامنگیر شهروندان نباشد.