ونزوئلا، ۵ سال پس از کودتای آمریکایی «خوان گوایدو»

به گزارش روز دوشنبه ایرنا، ۲۱ ژانویه ۲۰۱۹ (یکم بهمن ۱۳۹۷) مردم ونزوئلا روز خود را با خبر شورش گروه کوچکی از نظامیان آغاز کردند که به قصد سرقت سلاح برای راه‌اندازی کودتا، وارد یگان گارد ملی بولیواریِ لا کوتیسا (Guardia Nacional Bolivariana de La Cotiza) شدند.

دو روز بعد و در بحبوحه اعتراض‌های خیابانی که فضای سیاسی- اجتماعی ونزوئلا را به شدت متشنج کرده بود، خوان گوایدو (Juan Guaidó) رئیس مجلس ملی وقت پس از متهم کردن نیکلاس مادورو رئیس‌جمهوری ونزوئلا به تقلب در انتخابات و غصب قوه مجریه، خود را رئیس‌جمهوری موقت معرفی کرد.

عملیات گوایدو با حمایت دونالد ترامپ رئیس جمهوری سابق آمریکا (۲۰۱۷-۲۰۲۱) و سازمان کشورهای آمریکایی (OAS) انجام شد که به دنبال مشروعیت بخشیدن به این سیاستمدار مخالف دولت بودند.

اکنون با گذشت ۵ سال از تشدید اعتراض‌هایی که به خودخواندگی خوان گوایدو به عنوان رئیس‌جمهوری موقت منجر شد، شماری از تحلیلگران در گفت‌وگو با اسپوتنیک به بیان دیدگاه‌های خود پیرامون چگونگی فرآیندهای بی‌ثبات‌سازی مختلف علیه دولت نیکلاس مادورو پرداختند.

خوان ادوآردو رومِرو (Juan Eduardo Romero) نماینده مجلس ملی از حزب سوسیالیست متحد ونزوئلا (PSUV) یادآور شد: "خودخواندگی گوایدو، واکنش فوری مخالفان را به همراه داشت که به خیابان‌ها آمدند و به آنچه ما در اینجا «گواریمبا» می‌نامیم، منجر شد؛ گواریمبا که چیزی مگر اقدامات سازمان‌یافته و سیستماتیک با استفاده افراطی از خشونت با اهداف بی‌ثبات‌کننده نبود."

مارتین پولگار (Martín Pulgar) تحلیلگر سیاسی نیز آن روزها را به عنوان «اقدام کودتا برای ایجاد بی‌ثباتی در ونزوئلا» توصیف کرد.

این کارشناس گفت: در آن زمان تلاش شد تا با دخل و تصرف‌های حقوقی و حمایت‌های بین‌المللی به این اقدام مشروعیت داده شود تا یک عمل کاملاً فتنه‌انگیز قانونی شود.

سابقه تلاش‌ها برای بی‌ثبات‌سازی

هر دو کارشناس در این مساله اتفاق نظر دارند که وقایعی که در ژانویه ۲۰۱۹ رخ داد، «فصلی اضافی» به فهرست اقدامات قبلی بود که علیه دولت هوگو چاوز (۱۹۹۹-۲۰۱۳) و سپس علیه مادورو با هدف بی‌ثبات کردن این کشور حوزه کارائیب انجام شد.

رومرو تصریح کرد که نمونه‌ای از این فهرست اقدامات، کودتای موسوم به «خروج» بود که در سال ۲۰۱۴ رخ داد. اعتراض‌های خشونت‌آمیزی که ده‌ها کشته و صدها زخمی برجای گذاشت و توسط مخالفان دولت به رهبری لئوپولدو لوپز (Leopoldo López)، آنتونیو لِدِسما (Antonio Ledezma) و ماریا کورینا ماچادو (María Corina Machado) به‌عنوان «پاسخی فوری به انتخاب نیکلاس مادورو در سال ۲۰۱۳» سازماندهی شد.

این نماینده ونزوئلایی یادآور شد: در این راستا، در سال ۲۰۱۵، دولت باراک اوباما (۲۰۰۹-۲۰۱۷) رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، ما را تهدیدی برای امنیت خود اعلام کرد.

رومرو گفت: آن مجموعه فرآیندهایی که به دنبال ایجاد حکومت‌ناپذیری (حکومت ناپذیری زمانی رخ می‌دهد که بحران مدیریت اداری و حمایت سیاسی از سوی شهروندان نسبت به مقام‌ها وجود داشته باشد) در سال ۲۰۱۷ از طریق یک چرخه وحشتناک خشونت بودند، از پایان ژانویه تا زمان فراخوان مادورو به ایجاد مجلس ملی موسسان (Asamblea Nacional Constituyente) در اول ماه مه انجام شد.

این قانونگذار ونزوئلایی تاکید کرد: این وضعیتی که در سال ۲۰۱۷ وجود داشت، با سطح حداکثری گواریمباها، بخشی از طرح ایجاد خشونت با هدف ایجاد یک درگیری داخلی بود که بسیار کم‌هزینه‌تر از مداخله نظامی است.

تلاش‌ها در راستای ایجاد بی‌ثباتی در ونزوئلا، با فرا رسیدن سال ۲۰۱۸ و اقدام به سوء‌قصد به جان مادورو ادامه یافت. مجموعه این اقدامات، مقدمه‌ای برای اقدام گوایدو در معرفی خود به‌عنوان رئیس‌جمهوری خودخوانده در سال ۲۰۱۹ بود.

آلخاندرو مارتینِس سِرانو (Alejandro Martínez Serrano) استاد دانشگاه ملی خودمختار مکزیک (UNAM) معتقد است که عامل مهمی که منجر به کودتای اپوزیسیون شد، دو قطبی شدن سیاسی ونزوئلا بود.

این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: من معتقدم که بزرگ‌ترین آسیب‌پذیری دولت مادورو در آن روزها، این بود که به جای ایجاد پل گفت‌وگو با دیگر بازیگران سیاسی، اصول سیاسی خود را در شرایط قطبی با مخالفان قرار داد.

این تحلیلگر مکزیکی تاکید کرد که این قطب‌بندی، دریچه‌ای از فرصت برای آمریکا باز کرد تا از طریق مخالفان سیاسی مادورو، اقدامات مداخله‌جویانه داشته باشد.

پولگار همچنین به اقدامات بی‌ثبات‌کننده و تلاش‌ها برای ایجاد «انقلاب‌های رنگی» و استفاده از عناصر جنایتکار به‌عنوان ابزارهای «بی‌ثبات‌سازی» اشاره کرد.

رومرو نیز توانایی دولت کاراکاس برای «مدیریت تشدید خشونتی که علیه دولت و علیه همه ونزوئلایی‌ها اعمال شد» را برجسته کرد. وی افزود، مادورو و مردم ونزوئلا در برابر تلاش‌ها برای کودتا، ترور، تحریم و خفگی اقتصادی، مسدود کردن دارایی‌ها، تلاش‌ها برای مداخله مقاومت کردند.

پولگار تاکید کرد که این کشور حوزه کارائیب از حملات «جنگ چند بعدی و چندوجهی» و «تلاش برای جنگ اقتصادی» رنج می‌برد که به دنبال «تخصیص منابع در خارج از کشور» بود. وی افزود: در حقیقت، تحریم کالاهایی وجود داشت که ونزوئلا می‌توانست از طریق کنترل حساب‌های خود خریداری کند؛ آن‌ها همچنین مذاکرات عادی در تجارت جهانی را غیر ممکن کرد.

رومرو در مورد محدودیت و حصار تجاری خاطرنشان کرد که ونزوئلا همچنان با خسارت‌های اقتصادی مواجه است که ارزش آن در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ میلادی به ۶۴۲ میلیارد دلار می‌رسد.

وی تاکید کرد: این کشور فقط از بخش استخراج نفت، از دریافت ۵۵ میلیارد دلار به کمتر از ۷۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۰ به عنوان بخشی از این عملیات رسید.

این نماینده حزب سوسیالیست متحد ونزوئلا تصریح کرد که کاراکاس با توسل به «صبر و حوصله و با تکیه به روابط با روسیه، چین، هند، ایران، آفریقای جنوبی، ترکیه و کوبا بر همه این‌ها غلبه کرده است».

تقویت مادورو یا تضعیف مخالفان؟

آلخاندرو مارتینز سرانو معتقد است کودتای گوایدو تا حد زیادی بر اپوزیسیون ونزوئلا تاثیر گذاشت که اکنون تضعیف شده است.

وی گفت: من معتقدم مخالفان انتظارات سیاسی واقعی ندارند و در مقابل این استراتژی [کودتا] که آن‌ها را به جایی نبرد، شکست خورده‌اند.

به گفته رومرو، ونزوئلا قوی‌تر ظاهر شده است زیرا همه استراتژی‌های بی‌ثباتی شکست خورده است.

این کارشناس افزود: کنترل سیاسی به ویژه از طریق سازوکار قطب بزرگ میهنی (Gran Polo Patriótico) که حزب سوسیالیست متحد و سایر احزاب متحد را پیوند می‌دهد، حاصل شده است. ما کنترل اکثریت مجلس ملی را در اختیار داریم، ما کنترل ۱۸ استان از ۲۳ استان، بیش از ۲۰۰ شهردار از ۳۳۵ شهرداری، اکثریت در شوراهای قانونگذاری و شوراهای شهرداری‌ها را در اختیار داریم.

وی تاکید کرد: این روند، سطوح بسیار مهمی از حکومت‌پذیری و بهبود اقتصادی را به همراه دارد. با این حال، وضعیت کنونی، آمریکا را وادار کرده است که بر گروه های پنهان و در ظاهر غیر فعال در این کشور آمریکای جنوبی برای مذاکره با کاراکاس تمرکز کرده و فشار بیاورد.

رومرو افزود: بحران به طور کامل برطرف نشده است اما ما در وضعیت حکومت‌داری بسیار قوی‌تری قرار داریم که به ما امکان می‌دهد پیش‌بینی کنیم که سال ۲۰۲۴، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سیاسی، سال بهتری خواهد بود.

پولگار با تحسین ظرفیت بالای دولت و قدرت رهبری مادورو، پنج سال پس از وقایعی اشاره کرد که «به اعلام ریاست جمهوری موقت گوایدو و تلاش برای ایجاد آشوب ملی توسط نیروهای فتنه‌گر داخلی و کشورهای خارجی منجر شد که معتقد بودند، نابودی انقلاب بولیواری تا حدودی آسان است و دولت مادورو را دست‌کم گرفتند».