گردشگری و معضل نبودن سرویس های بهداشتی مناسب

به گزارش ایرنا، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اواسط آبان ماه سال جاری و در بازدید از کشور تاجیکستان فیلم یکی از سرویس‌های بهداشتی را در فضای مجازی منتشر و نظافت و تمیزی آن را مورد تحسین قرار داد.

هرچند این فیلم که به نوعی تابو شکنی محسوب می‌شد، توسط بعضی کاربران عجیب به نظر رسیده بود، اما بسیاری از فعالان حوزه گردشگری از آن استقبال کرده و این مساله را ضعف بزرگی برای گردشگری در ایران دانسته بودند که تا پیش از این کسی به آن نپرداخته بود.

عزت الله ضرغامی پس از آن نیز چندین بار دیگر به این موضوع پرداختند، وی حتی در تابستان سال جاری و در یک توییت از خدمات رسانی یک هزار و هفت مجتمع گردشگری بین راهی کشور با ارایه خدمات قابل قبول، اظهار کرد که ۵۷۶ مجموعه خدمات‌ رسانی بین راهی نیز در حال ساخت است و ۸۶۴ واحد هم در مرحله اخذ مجوزهای لازم قرار دارند.

اما به نظر می‌رسد مساله نظافت و در دسترس بودن سرویس‌های بهداشتی هنوز برای بسیاری افراد یک مشکل جدی در استفاده از فضاهای شهری، تاریخی و بعضی مناطق طبیعی است.

نظافت، صف طولانی و نبود سرویس فرنگی

یک راهنمای گردشگری در حوزه سرویس های بهداشتی برای گردشگران، به ویژه گردشگران خارجی به خبرنگار ایرنا گفت: مساله نظافت و پاکیزگی سرویس های بهداشتی یکی از مشکلاتی است که همیشه ما را در برگزاری تورهای گردشگری اذیت می‌کند.

هاجر محمدی با بیان اینکه مشکل نظافت و صف‌های طولانی سرویس‌های بهداشتی برای گردشگران داخلی پذیرفته شده است، افزود: با این وجود، این مساله یکی از مشکلات اساسی است که همیشه در اکثر مناطق کشور در برگزاری برنامه‌های ما اختلال ایجاد می‌کند.

این کارشناس ارشد ایرانشناسی با اشاره به اینکه اغلب گردشگران خارجی افراد میانسالی هستند که نیازمند به استفاده از سرویس فرنگی دارند، افزود: متاسفانه ما با محدودیت سرویس های فرنگی در سرویس‌های بهداشتی عمومی مواجه هستیم و این مساله علاوه بر اینکه می‌تواند برنامه گروه را تغییر دهد، روی کیفیت سفر گردشگران نیز تاثیر منفی می‌گذارد.

محمدی که اجرای برنامه‌های زیادی برای گردشگران خارجی را در کارنامه خود دارد، توضیح می‌دهد: گردشگران خارجی در طول سفر در ایران مجبور می‌شوند استفاده از سرویس‌های ایرانی را یاد بگیرند، البته این مساله اگر مشکل کهولت و معلولیت نباشد، به تنهایی از نظر ما اشکالی ندارد چرا که او در حال تجربه سفر به یک کشور شرقی است، اما بحث نظافت چیزی است که به سفر گردشگر بسیار آسیب می‌زند.

وی با اشاره به اینکه بحث نظافت و پاکیزگی سرویس‌های بهداشتی مساله‌ای است که از طرف مردم به خوبی رعایت نمی‌شود، ادامه داد: حتی پیش آمده که کیفیت و پاکیزگی در سرویس‌های بهداشتی واقع در منطقه مورد بازدید آن قدر نباشد که گردشگر بخواهد از آن استفاده کند و همین مشکل بزرگتری است که روی تجربه سفر اثر می‌گذارد، ما در بحث گردشگری اصطلاحا می‌گوییم "ما به گردشگران خاطره می فروشیم" ولی آن خاطره تنها شامل چند عکس، خرید و دیدن بناها و طبیعت شده است.

این راهنمای گردشگری تصریح می‌کند: تا همین چند سال پیش سفر به قلعه الموت حتما در برنامه‌ریزی گردشگران بود، اما موضوع سرویس های بهداشتی در مسیر این قلعه که شاخص‌ترین جاذبه گردشگری استان ما محسوب می‌شود، واقعا ناراحت کننده بود و ما بیشتر اوقات با صحنه‌هایی مواجه می‌شدیم که در برابر گردشگر توضیحی برایش نداشتیم.

دارالفنون، آغاز بهداشت عمومی در ایران

جدا از ساخت سرویس‌های بهداشتی، مراقبت، نگهداری و رسیدگی به آنها نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد اما بحث دیگر در این مقوله بُعد فرهنگی آن است، اینکه مردم احساس تعلق خاطر ندارند یا به هر دلیل دیگری رفتار مناسبی با مکان‌های عمومی نمی‌کنند.

یک استاد جامعه شناسی دانشگاه، تاریخچه بهداشت عمومی نوین در ایران را با افتتاح دارالفنون در دوره قاجاریه توسط میرزاتقی خان امیرکبیر دانست.

زهرا آقاجانی، دکترای جامعه شناسی با گرایش بررسی مسایل اجتماعی در این رابطه توضیح داد: یکی از مهمترین وظایف بهداشت محیط، رسیدگی به وضعیت بهداشتی اماکن عمومی ‌است که رابطه مستقیمی ‌با سلامت مردم جامعه نیز دارد.

وی، براساس آیین نامه "بهداشت محیطِ اماکن عمومی"، اماکن عمومی را مکان‏‌هایی تعریف می‌کند که متعلق به عموم مردم هستند و توجه به بهداشت محیط آنها نیز دارای اهمیت است و ادامه داد: سرویس‌های بهداشتی شهری از جمله مباحث مهمی هستند که در این مقوله مطرح بوده و جای دارند.

به گفته آقاجانی، اهمیت بهداشت عمومی و دقت در حفظ سلامت جامعه، از شاخص‌های رفاه و پیشرفت هر مجموعه شهری محسوب می‌شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: زمانی که در یک شهر، بهداشت عمومی به واسطه نبودن خدمات رفاهیِ ضروری، نظیر سرویس‌های بهداشتی با مساله و چالش روبرو می‌شود، آسیب‌هایی گریبانگیر جامعه خواهد شد که در صورت تداوم، تاثیرات نامطلوب فرهنگی، گردشگری و سرمایه‌گذاری بر جای خواهد گذاشت.

آقاجانی همینطور با اشاره به منابعی از جمله "تاریخچه وضعیت بهداشت عمومی در ایران" و سایر اسناد موجود، اظهار کرد: با وجود اقدامات صورت گرفته در دوره قاجاریه، اما طبق اسناد موجود در ابتدای دوره پهلوی اول نیز وضعیت بهداشتی مناسبی در ایران وجود نداشت و بیشتر مردم بهداشت عمومی را رعایت نمی‌کردند.

وی افزود: در آن دوران سیاست‌های بهداشتی دولت نیز در راستای حل این مساله کارساز نبود؛ زیرا با توجه به سطح پایین آگاهی مردم از خطراتی که در حوزه عدم رعایت بهداشت در انتظارشان بود و همچنین به دلیل نبودن اماکن بهداشتی کافی با امکانات مناسب در سطح شهر و عدم آشنایی مردم با دستورات بهداشتی لازم، این مساله بغرنج‌تر نیز شده بود.

آقاجانی اظهار کرد: در حالی که امروزه در کشورهای توسعه‌ یافته همزمان با طراحی نقشه جامع شهری، جایگذاری سرویس‌های بهداشتی به تعداد کافی و در مکان‌های مناسب انجام می‌شود، اما مساله سرویس‌های عمومی در کشور ما هنوز حل نشده و همچنان باقی مانده است.

وی با تاکید بر اینکه دسترسی سریع و آسان شهروندان به امکانات شهری به عنوان یک اصل ضروری در بحث حقوق شهروندی مطرح است، توضیح داد: همین اصل ایجاب می‌کند این موضوع از سوی مدیران شهری به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.

وی همچنین یکی از مشکلات سرویس‌های بهداشتی را نظافت و نگهداری از آن دانست و تصریح کرد: بخشی از این وظیفه برعهده شهروندان قرار دارد، اما باید توجه کرد مسایلی مانند تاسیس سرویس های بهداشتی با توجه ویژه به نیازهای معلولان، گردشگران خارجی، فضای مناسب مادر و کودک از جمله مسایلی هستند که در بعضی شهرها مورد غفلت قرار گرفته است.

این استاد دانشگاه، دسترسی سریع و آسان شهروندان به امکانات شهری را به عنوان یک اصل ضروری در بحث حقوق شهروندی مطرح دانست و یادآور شد: از طرف دیگر بسیاری از سرویس‌های بهداشتی در پارک‌ها و فضاهای سبز قرار دارند و در فضاهایی نظیر معابر شهری، میدان‌ها و محل‌های غیر پارکی کمبود سرویس‌های بهداشتی مشهود است که باید این مساله مورد رسیدگی قرار بگیرد.

آغاز ساماندهی سرویس‌های بهداشتی

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین نیز در گفت و گو با ایرنا از شروع طرح ساماندهی سرویس‌های بهداشتی در سطح استان خبر داد و درباره اهمیت رسیدگی به این مساله اظهار کرد: علاوه بر اینکه کیفیت سرویس‌های بهداشتی در بهداشت فردی موضوعی بسیار حایز اهمیتی است، ضرورت وجود آن نیز انکار ناپذیر است و باید به این موضوع در هر جایی که انسان در آن قرار می‌گیرد، پرداخته شود.

علیرضا خزایلی افزود: با تاکید وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور موضوع سرویس بهداشتی مساله اصلی وزارتخانه و به تبع آن ادارات کل استان ها نیز قرار گرفت و در قزوین با همکاری شهرداری‌ها، اداره اوقاف، اداره کل راهداری، مجموعه استانداری و میراث فرهنگی این مساله در حال ساماندهی است.

وی، سرویس‌های بهداشتی بین راهی شامل عوارضی‌ها و پمپ‌ بنزین‌ها را در اختیار اداره کل راهداری دانست و ادامه داد: مساجد و امامزاده‌ها تحت نظارت اداره اوقاف، سرویس‌های بهداشتی پارک ها و خیابان ها زیر نظر شهرداری ها و مجتمع‌های بین راهی و همچنین تمامی محوطه‌ها و بناهای تاریخی تحت نظارت میراث فرهنگی هستند و رسیدگی و اصلاح آنها، نظافت و پاکیزگی مستمرشان، ارایه خدمات در تمام ساعات شبانه روز و قرار گرفتن آنها در وضعیت مناسب و مطلوب خدمات ‌دهی از جمله مواردی بودند که طبق دستورات وزارتخانه موظف به بهبود و رسیدگی به آن هستیم.

مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین با اشاره به بودجه ۱۰ میلیارد ریالی این طرح، تاکید کرد: این موضوع مورد تاکید مدیریت استان نیز هست و ما نیز در اجرای طرح از حمایت کافی مجموعه استانداری برخورداریم و در حال پیگیری این موضوع هم هستیم.

خزایلی با ابراز رضایت از هماهنگی های بین دستگاهی در استان قزوین، اظهار کرد: در حال حاضر در مورد وضعیت سرویس‌های بهداشتی عوارضی‌های اصلی آزادراه قزوین - کرج، قزوین - رشت و قزوین - زنجان ساماندهی انجام نشده، چرا که با توجه به تصمیمات سطوح عالی استان که مبنی بر آن جمع‌آوری عوارضی‌ها در دستور کار است، این سرویس‌های بهداشتی جمع آوری خواهند شد و وظیفه خدمات‌ دهی در سرویس‌های بهداشتی آزادراهی برعهده مجتمع های خدمات - رفاهی بین راهی قرار داده خواهد شد.

مراکز خدمات رفاهی ملزم به بهسازی سرویس های بهداشتی خود هستند

معاون امور عمرانی استاندار قزوین نیز با اعلام اینکه سرویس‌های بهداشتی عمومی در سطح استان ما وضعیت مناسبی برخوردار نیستند، گفت: علی رغم وجود مراکز متعدد بین راهی که در آزادراه و سایر جاده های ارتباطی استان وجود دارد، اما کیفیت فضای سرویس‌های بهداشتی و نمازخانه‌ها قابل قبول نیستند.

مهدی رجحانی با اشاره به اینکه در نوروز سال گذشته سعی کردیم کیفیت این فضاها را بهبود بخشیم و با برخوردهای قاطع صورت گرفته اقداماتی نیز انجام شد، ادامه داد: اخیرا نیز با پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان این موضوع پیگیری شده که با رویکرد ویژه، گروهی برای بازرسی و ارزیابی سرویس‌های بهداشتی و نمازخانه‌ها تشکیل می شود تا موارد انحراف از استانداردها را مستندسازی کرده و مراکز بین‌ راهی را نیز ملزم به رعایت آنها کنند و در صورت امتناع از بهبود و بهسازی وضعیت، چاره‌ای جز محدودیت خدمات‌ دهی آنان نخواهیم داشت.

به گفته وی، مراکز بین‌راهی ملزم به رعایت استانداردها هستند در غیر این صورت چاره‌ای جز محدودیت خدمات‌ دهی آنان نداریم.

رجحانی با اشاره به برنامه‌ریزی برای افزایش تعداد سرویس‌های بهداشتی سطح استان، اظهار کرد: در کنار ارتقا کیفیت، برنامه‌هایی نیز برای افزایش کمیت این نوع سرویس ها داریم تا جایی که امکان ایجاد مراکز سرویس‌ دهی جدید برای مسافران، در حد ارایه خدمات حداقلی با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی وجود دارد.

معاون عمرانی استاندار قزوین در خصوص دریافت هزینه برای استفاده از سرویس‌های بهداشتی برای استفاده عموم مردم، اظهار کرد: ما بایستی برای هر نیازی گزینه‌های مختلفی را در دسترس مردم قرار دهیم، به طور طبیعی اگر بخواهیم سرویس بهداشتی همراه با ارایه خدمات مطلوب داشته باشیم که بخشی از جامعه به آن نیاز دارد و حاضر است برایش هزینه کند، بهره‌بردار هم باید به ازای آن پول دریافت کند.

وی با اشاره به تنوع بخشی در ارایه خدمات این چنینی، افزود: ایرادی ندارد اگر نوع سرویس‌دهی را تنوع ببخشیم، به عنوان مثال نوعی از سرویس‌ دهی ها با شرایط مطلوب، یعنی ضمن ارایه حوله یک بار مصرف، دستمال‌های کاغذی و خدماتی از این قبیل همراه با دریافت هزینه کمی باشد و بخش دیگر هم شامل ارایه خدمات معمولی‌تر که رایگان و بدون هزینه هستند.

رجحانی با اشاره به فراخوان جذب سرمایه‌گذار برای اجرای این طرح، از صاحبان صنایع بزرگ نیز خواست تا به عنوان بخشی از مسوولیت اجتماعی خود و ایجاد فضایی برای عرضه و نمایش مستقیم محصولاتشان در حاشیه راه های ارتباطی، به ویژه آزادراهی در احداث و نگهداری از سرویس‌های بهداشتی مشارکت جدی داشته باشند.

نیم نگاه:

به نظر می‌رسد عزم جدی و راسخ در فرهنگ سازی جهت تعمیر و بازسازی و همچنین احداث سرویس های بهداشتی در سطح استان شکل گرفته و توسط نهادهای مسوول نیز در حال اجرا است و به نظر می رسد ضمن تشویق و ورود بخش خصوصی به این مساله می توان با ایجاد یک سامانه، از مردم نیز در این رابطه نظرخواهی شود تا براساس آن اقدامات لازم به انجام برسد.

در این راستا سامانه ای نیز از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به شماره ۰۹۶۲۹ دیده شده تا در حوزه نظارت بر سرویس های بهداشتی شهروندان ضمن ارایه گزارش های مثبت و منفی خود، هرگونه مشکل در این زمینه مورد بررسی و پیگیری قرار بگیرد.