به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، حکیم نظامی با نام کامل الیاس بن یوسف بن زَکِیّ بن مُؤَیَّد، شاعر داستان‌سرای فارسی‌گویِ اهل ایران و از ارکان شعر فارسی است که درباره امام علی(ع) نیز اشعاری سروده است. نظامی در علوم زمان خود مانند فلسفه، نجوم، حدیث، تفسیر و فقه ماهر بود و سروده‌های او دارای مضامین فلسفی، عرفانی و گاه سیاسی است. او در اشعار خود، پیامبر(ص) را معصوم دانسته، به وی توسل جسته و از او درخواست شفاعت کرده است.
روز ۲۱ اسفند در تقویم رسمی ایران، روز بزرگداشت نظامی نامگذاری شده است. برخی از سروده‌های وی، از جمله شعری با مطلع «ای نام تو بهترین سرآغاز»، در کتاب‌های درسی آموزش و پرورش ایران آمده است. درباره سال درگذشت نظامی نیز اختلاف‌نظر است و از ۵۷۶ تا ۶۰۶ق در این باره ذکر شده است. نظامی در گنجه درگذشت و در همان جا دفن شد.
اکبر ستاری پژوهشگر ادبی و عضو هیات امنای بنیاد شهریار است، خبرنگار کتاب ایرنا درباره لزوم توجه به ادبیات و ادیبان و تاثیر آن بر جامعه با او در گفت‌وگو کرد. متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
همه مسائل با ادبیات در ارتباط است
اقدامات انجام شده درباره حکیم نظامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
فرهنگ و ادب همواره از مسائل مهم و تاثیرگذار در ایران بوده است، می‌توان گفت، همه مسائل با ادبیات در ارتباط است و به همین دلیل هرقدر در این حوزه تلاش شود، بیهوده نخواهد بود. باید فرهنگسازی مرتبط با پیش زمینه‌های تاریخی ادبیات باشد، زیرا مادر و ریشه همه دروس از دوره ابتدایی تا درجات بالای دانشگاهی مربوط به پویایی ادبیات است؛ حتی برای اینکه ریاضی و فیزیک را در دبیرستان و دانشگاه متوجه شویم باید ادبیات بدانیم.
ریشه همه دروس از دوره ابتدایی تا درجات بالای دانشگاهی مربوط به پویایی ادبیات است
در سال‌های اخیر انجمن‌های ادبی متعددی تاسیس، همچنین کتاب‌هایی در حوزه نظم و نثر منتشر شده است. باید به شاخص‌های ادبی بیشتر توجه شود. این در حالی است که برخی در حوزه ادبیات بیشتر به منافع شخصی توجه می‌کنند که این موضوع را را خدشه دار می‌کند.
نظامی گنجوی از پایه‌های اساسی شعر ما است و کمتر شاعری را در تاریخ ادبیات سراغ داریم که لقب حکیم به او داده باشند؛ می‌توان در این حوزه به حکیم فردوسی و حکیم سنایی اشاره کرد. برای مثال به خاقانی لقب امام داده اند زیرا اشعار او بسیار دشوار است به او امام‌الشعرا می‌گویند. باید در نظر داشت که حتی به حافظ و سعدی هم حکیم نمی‌گوییم. شاعرانی که لقب حکیم دارند، به علوم زمان فلسفه، حکمت، نجوم، ریاضیات، طب و... تسلط داشتند، یعنی چند ساحتی بودند.
برای انسان‌ها در تمام سنین از نظامی شعر وجود دارد
در تمام ادوار تحصیلی ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و دانشگاه آثار نظامی در کتاب‌های دانش‌آموزان جای دارد. این نشان دهنده حکمت گفتار نظامی است که به تغذیه ادبی ذهن مخاطبان در هر سنی می‌پردازد.
از شعر
ای نام تو بهترین سرآغاز/ بی‌نام تو نامه کی کنم باز
ای یاد تو مونس روانم/ جز نام تو نیست بر زبانم ...
تا
ای چارده ساله قرةالعین/ بالغ نظر علوم کونین
آن روز که هفت ساله بودی/ چون گل به چمن حواله بودی...
برای انسان‌ها در تمام سنین از نظامی شعر وجود دارد، در مخزن‌الاسرار، در هفت‌پیکر، در خمسه و لیلی و مجنون همه کلام حکمت‌آمیز نوشته شده است. هنوز هم چندان به عرفان نظامی پرداخته نشده است. ماندگاری آثار این افراد به همین دلیل است.
ادبیات مسالمت‌آمیز راهی برای درک درد انسان‌ها است
به رفع مشکلات اجتماعی با استفاده از ادبیات اشاره کردید، چگونه با استفاده از ادبیات می‌توان مشکلات جامعه را حل کرد؟
اگر فرهنگ و ادبیات مسالمت‌آمیز را راهی برای درک درد انسان‌ها بدانیم، همچنین اگر مسئولان اقتصادی و تجاری این مسائل را در نظر بگیرند و نه نفع شخصی را؛ بسیاری از مشکلات حل خواهدشد. در عالم ادبیات نفع شخصی وجود ندارد و بیشتر به جمع توجه می‌شود. احساسات درونی ادیب، شاعر و هنرمند مقتضی بر این است که تنها خودش نیست، پس به این نتیجه می‌رسد که در جمع رشد پیدا می‌کند. برای اینکه افراد همدیگر را بفهمند، باید زمینه‌های گفت‌وگو باز شود، در این صورت مشکلات هم حل می‌شود. اگر در مسائل اجتماعی گذشت داشته باشیم مشکلات حل می‌شود.
کدام شاعران هستند که شناخت آنها محدود به جامعه دانشگاهی شده است؟ به نظر شما برای آشنایی جامعه با آنها چه اقداماتی باید انجام شود؟
از افرادی که در سطح دانشگاه به آن می‌پردازند می‌توان به حکیم حاقانی اشاره کرد همچنین از شاعران معاصر می‌توان به پروین اعتصامی اشاره کرد که باید بیشتر به او توجه شود. اعتصامی به سبک شعر قدیم، به مشکلات روز پرداخته است. در اشعار پروین به یاد ناصرخسرو قبادیانی می‌افتیم زیرا سبک این دو شاعر به هم نزدیک هستند.
هیچ کدام از شعرا یک بیت تکراری در دیوان خود ندارند
آیا تا به حال کتاب‌هایی از اشعار مناسب برای کودکان و نوجوانان از میان آثار شاعران منتشر شده است یا پرداختن به این آثار برای کودکان و نوجوانان در حدود کتاب درسی باقی مانده است؟
زیربنای همه اقدامات کودکان هستند، پیش از این در سازمان برنامه‌ریزی کتب درسی، اقداماتی انجام شده است. همچنین کانون پرورش فکری تا دهه ۷۰ تلاش می‌کردند کودکان را با آثار شعرا آشنا کند. در آن سال‌ها در مدارس تدریس می‌کردم و کودکان در این حوزه فعال بودند. اگر به معلم و تعلیم و تربیت بیشتر بها دهیم همه چیز بهبود پیدا می‌کند. باید اقداماتی انجام شود که معلمها دغدغه معیشتی نداشته باشند تا بتوانند با ذهن آرام به مسائل ادبی بپردازند.
از بر کردن (حفظ کردن) شعر، بیشترین کمک را به تعاملات اجتماعی می‌کند
برای مثال از بر کردن (حفظ کردن) شعر، بیشترین کمک را به تعاملات اجتماعی می‌کند، زیرا این کار لذت بخش است و همچنین فردی که شعر می‌داند جلب توجه می‌کند و می‌تواند موجب آرامش خود و دیگران شود. از طرفی فرد بعد از چندبار خواندن شعر به فلسفه آن هم پی می‌برد.
باید توجه داشت اندیشه و افکار جوانان از ما جلوتر است و وقتی به عنوان معلم با آنها صحبت می‌کنم، یک قدم جلوتر اطلاعات را می‌سنجند و اطلاعات را با هم تطبیق می‌دهند. در سال‌های اخیر توجه دانش‌آموزان به مفاخر کم‌رنگ شده و رسانه‌ها باید بیشتر این گروه را برای جوانان معرفی کنند. رسانه‌ها خیلی بیشتر می‌توانند به اهمیت شعر، هنر، ادبیات و موسیقی بپردازند، زیرا شعر هنر خدادادی و الهی است . هیچ کدام از شعرا یک بیت تکراری در دیوان خود ندارند این معجزه است.
نظر شما