به گزارش خبرنگار ایرنا، ادبیات که مایه رشد و پیشرفت فرهنگ هر کشوری است، می‌تواند آموزش‌های ارزشمندی در خصوص موضوعات مختلفی برای همه سنین در جامعه داشته باشد تا تعاملات اجتماعی و رعایت اخلاق را بهبود بخشد.
در این میان ادبیات کودک و نوجوان به عنوان یکی از اصلی‌ترین و مهمترین شاخه ادبیات که مجموعه‌ای از نوشته‌های ادبی را در این حوزه در بر می‌گیرد به عنوان یکی از ابزارهای اصلی انتقال ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی می‌تواند در رفتار کودکان و نوجوانان و تغییرات آنها، نقش بسزایی ایفا کند.
با توجه به محوریت و نقش اصلی و اساسی ادبیات کودک و نوجوان در شکل دادن به شخصیت آنان و اهمیت این موضوع، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز ایرنا قزوین با "مهدی مردانی"، نویسنده و شاعر قزوینی به گفت و گو پرداخته است.
از آثار این نویسنده قزوینی می‌توان به کفشدوزک، جزیره‌ای در اتاق من، دلتنگی های یک آپارتمان، پشت سر پاییز، مثل قلب پروانه، پروازهای پرپر، کلاغه می گه، مجموعه شش جلدی کتاب‌های یادگاری، پروانه پنهان و بسیاری از آثار دیگر اشاره کرد که از آنان در جشنواره های مختلفی نیز تقدیر به عمل آمده است.
ایرنا. در خصوص اولین کتابی که به چاپ رساندید برای ما بگویید.
اولین کتابی که چاپ کردم مجموعه شعر "عاشقانه های یک جهنمی" در قالب غزل بزرگسال بود که توسط انتشارات حدیث امروز به چاپ رسید و البته به عنوان اولین تجربه این اثر را چاپ کردم و برایم نقطه شروع نویسندگی بود.
ایرنا. شما با چه پیامی به مباحث شعر کودک می پردازید؟
اساسا در تولید آثارم سعی دارم وقتی نکته یا موردی برای خودم جذاب است و می خواهم آن را برای بچه‌ها بنویسم باید به گونه ای آن پیام را زندگی کرده باشم؛ برای مثال وقتی از امید، انسانیت، عشق و ایمان می نویسم، تلاش می کنم آن را در زندگی خود جاری و در درون خود نهاینه کنم تا انتقال این پیام ها به کودکان درونی باشد.
ایرنا. زبان اشعار شما بیشتر محاوره ای است یا به زبان معیار می نویسید؟
فقط در یک حوزه می توانیم از زبان محاوره در شعر کودک استفاده کنیم و آن هم در سال های پیش از دبستان است که وقتی کودک زبان شنیداری دارد و خودش قادر به خواندن نیست طبیعی است زبان محاره به کار گرفته می شود اما چون کلمات در زبان محاوره شکسته شدند، خواندنش شبیه آن چیزی نیست که کودک در مقاطع بالاتر که خودش کلمات را هجی می کند و می خواند، بنابراین نباید از آن در این مقطع استفاده کرد و من نیز سعی کردم در کتاب هایی که برای سنین بالاتر از دبستان است، از زبان محاوره استفاده نکنم تقریبا زبان معیار را به کار گرفتم.
ایرنا. به نظر شما چه نوع ادبیاتی باید برای نسل جدید که سبک زندگی متفاوتی با دهه ۶۰ یا ۷۰ دارند، ارایه شود؟
به طور حتم این موضوع که سبک زندگی در دهه های جدید با دوره های گذشته متفاوت است باید مورد توجه شاعران و نویسندگان قرار گیرد، چرا که مخاطبان تولید محتوای ما کودکان و نوجوانان امروزی هستند که فضای زندگی و فکری آنها، چه به لحاظ فیزیکی و معنوی با دوران ما بسیار فرق دارد اما به یک نکته باید توجه داشت که اساس و شالوده زندگی انسان ها برگرفته از فطرت آنها ثابت است و تغییر نمی کند، این اساس که حتی از مرزها فراتر می رود و بین انسان های مختلف در سراسر دنیا اشتراکات مختلفی ایجاد می کند، بین نسل ها هم همین کار را انجام می دهد، برای مثال موضوعات همنوعی، دوستی، فضایل اخلاقی، گذشت و صلح هرگز برای هیچ نسلی متغیر نیست و همه انسان ها به آن پایبند هستند و می خواهم به این نکته اشاره کنم که اگر شاعر و نویسنده برای سرودن و نوشتن اثری به فطرت خودش مراجعه کند و آن چیزی که در ضمیر خودش دارد را کشف نماید قطعا این کشف برای همه انسان ها در همه ادوار لذت بخش و خواندنی خواهد بود.
ایرنا. شما اگر بخواهید برآیند کلی از وضعیت ادبیات کودک و نوجوان ارایه دهید، نگاهتان به این عرصه مثبت است یا منفی؟
اگر بخواهم برآیند کلی از وضعیت ادبیات کودک و نوجوان داشته باشم باید بگویم که اساسا ادبیات کودک و نوجوان در کشور ما عمر طولانی ندارد با اینکه در کشور ما بیش از هزار سال شعر فارسی و ادبیات قدمت دارد که در آن بسیار هم قدرتمند عمل کرده اما به حوزه ادبیات کودک و نوجوان چندان توجهی نشده است.
پس از دوران مشروطه و آشنایی با ادبیات غرب، با گونه ای از ادبیات برخورد داشتیم که فقط مخصوص کودکان و نوجوانان بود که طبیعی است با این عمر نه چندان طولانی، ادبیات کودک هنوز در مرحله آزمون و خطا باشد، گرچه در همین دوره کوتاه هم کتاب های بسیار خوبی نوشته شده و مورد استقبال مخاطبان خود نیز قرار گرفته است.
نگاه امیدوارانه ای به این حوزه دارم و ورود افکار و ایده های نویسندگان تازه به این حوزه، نویدبخش اتفاق های خوب در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است و جدی تر گرفتن شدن آن چه از سوی مسوولان، ناظران، نویسندگان و مخاطبان می تواند گونه ای از ادبیات را در کشور ما پررنگ کند که عمق زیادی دارد و می تواند پایه گذار بسیاری از حرکت های فرهنگی و ملی کشورمان باشد.
ایرنا. وضعیت ادبیات و شعر کودک و نوجوان را در قزوین چطور ارزیابی می کنید؟
استان قزوین هم ناشران و کتابخانه های مناسبی از جمله کانون پرورش فکری و نهاد کتابخانه ها و همچنین نویسندگان درخور توجهی در این حوزه دارد و امیدوارم روز به روز بر تعداشان افزوده شود اما کتابخانه ها باید بیشتر به این حوزه توجه کنند تا کتاب های بیشتری تهیه و کتابخانه های تخصصی بیشتری دیده شود و خودروهای سیار کتاب فعالیت خود را شروع کنند و نمایشگاه های تخصصی برای کودکان برپا شود تا کودکان با دنیای کتاب بیشتر آشنا شوند.
ایرنا. طی سال های گذشته با چه مشکلاتی در این حوزه روبرو بوده اید؟
طی ۳۰ سال گذشته که در حوزه ادبیات کودک و نوجوانان فعالیت داشته ام، اگر بخواهم از مشکلات آن بگویم اولین مشکلی که با آن مواجه هستیم، رعایت نکردن حق کپی رایت است که حجم زیادی از آثار ترجمه در کشور ما بدون پرداخت هزینه ای قابل کپی برداری شده، برای ناشران هم بسیار مقرون به صرفه است، آنان به جای اینکه به نویسنده ایرانی دستمزدی بدهند به سراغ کپی آثار خارجی می روند و این موضوع به نظرم جدی ترین مشکل در این حوزه است.
این مساله باعث عدم انگیزه کافی برای نویسندگان ایرانی برای رقابت در این عرصه می شود زیرا اساسا رقابتی وجود ندارد و شما امروز در بازار نشر با حجم زیادی از کتاب های تولید شده ای مواجهه می شوید که ترجمه های بدون پرداخت کپی رایت هستند و به راحتی و تنها با یک برگردان چاپ شده و به وفور در انتشاراتی های مختلف چاپ و عرضه می شوند.
بنابراین، اساسی ترین خواسته نویسندگان این است که قانون حق کپی رایت جدی تر گرفته شود و نظارت ها در این زمینه جدی تری گرفته شود چراکه اساسا این مساله نه تنها به نویسندگان و ناشران ضرر می زند بلکه در حوزه مفاهیم و فرهنگ سازی نیز کودکان دچار تعارضات بسیاری می شوند.
یکی دیگر از مشکلاتی که در حوزه کتاب با آن روبرو هستیم؛ آمار بسیار پایین مطالعه در سطح کشور است که می تواند به عنوان یک مساله مهم در کانون پرورش فکری، وزارت ارشاد، نهاد کتابخانه ها و دیگر دست اندرکارانی که در این حوزه فعاایت دارند، جدی تر گرفته شود، زیرا توجه ویژه به امر تولید، توزیع و نهادینه کردن فرهنگ مطالعه در خانواده‌ها و ارزش بخشی به جایگاه کتاب برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان می توانند فرهنگ را بسازد.
از این رو فرهنگ سازی در این حوزه نیاز به سرمایه گذاری ملی و توجه ویژه به شاعران، نویسندگان، تصویرگران و اقشاری که در این حوزه امرار معاش می کنند، دارد تا بتوانیم یک رفاه نسبی برای آنها ایجاد کنیم که دغدغه‌مندی کمتری در حوزه های دیگر داشته باشند و بتوانند آثار ارزشمندی تولید کنند تا آمار مایوس کننده تیراژ کتاب ها، روند رو به بهبودی پیدا کند.
ایرنا. چه اثر یا آثاری در حال انتشار دارید.
آخرین کتابی که همین روزها تمام کردم و به نشر کانون پرورش فکری کودکان برای چاپ سپردم، اثری است به نام عشق در محاصره که در منضومه نوجوان و در قالب نیمایی با محوریت رشادت های حضرت امیرالمونین (ع) در جنگ خندق سروده شد که شعر بلندی است و نگاه حماسی در این شعر حاکم است و امیدوارم برای نوجوانان جذاب باشد.
اثر دیگری که در همین روزها شاهد چاپ آن خواهیم بود، کتاب ماهی جان است که در نشر سایه گستر چاپ و پیش از عید در بازار به مخاطبان ارایه می شود.
کلام آخر.
والدین این نکته را مورد توجه جدی خود قرار دهند که کودکان بیش از آنکه صدای گفتار آنها را بشنوند، صدای رفتار آنها را می شنوند، بنابراین بایستی سعی کنند که همواره خواندن و خریدن کتاب در سبد زندگی خود قرار دهند و با وجود نشر و گسترش فناوری ها و فضاهای مجازی هرگز در پی حذف کتاب در زندگی خود نباشند.
نظر شما