۶۶ درصد سالمندان سرپرست خانوار در کشور تنها زندگی می کنند

دکتر سمانه پورهادی دکترای تخصصی سالمند شناسی دانشگاه علوم پزشکی بابل روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه تعصبات رایج و فرهنگ عمومی دلیل اصلی عدم ازدواج مجدد سالمندان به شمار می آید، افزود: در طرح تحقیقاتی که در بین زنان سالمند شهرستان بابل انجام شد، تعصبات رایج، نگرش منفی و اعتقادات کلیشه ای به سالمندی، تحولات جسمی دوره سالمندی، اعتقادات مذهبی، عدم تمایل و احساس نیاز به ازدواج و دیدگاه های نامناسب فرزندان، وابستگی متقابل فرزندان و والدین سالمند و سایر اطرافیان بعنوان مسائل مهم سالمندان پیرامون ازدواج مجدد است.

وی گفت: ﯾﮑﯽ از ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎی ﻣﻬﻢ در ﺟﻮاﻣﻊ اﻣﺮوز اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان است بطوری که آمارها بیانگر این است که سالانه نزدیک به ۲ درصد جمعیت جهان و بین ۲ تا سه درصد جمعیت افراد ۶۵ سال و بالاتر، افزایش می یابد چرا که در ﻗﺮن ۲۱ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﺧﻮد ﻣﯽ رﺳﺪ، اﯾﻦ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺑﻮط می شود و با توجه به آمارهای جمعیتی گزارش شده در سال ۱۳۹۵، سالمندان حدود ۹ درصد کل جمعیت را تشکیل داده اند و انتظار می رود جمعیت بالای ۶۰ سال کشور تا سال ۱۴۰۰، حدود ۱۰ درصد و در سال ۱۴۲۹ به ۲۴ درصد برسد.

تنهایی در سالمندان با خطر مرگ و میر بالا

پورهادی اظهار داشت: طی دوران سالمندی احتمال ایجاد یکسری تغییرات جسمی و روانی افزایش می یابد، در نتیجه ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺳﺎزﮔﺎری تعداد زیادی از افراد، کاهش یافته و مستعد آسیب پذیری بیشتری می شوند، بنابرین نیاز افراد به حمایت اجتماعی در دوره سالمندی افزایش می یابد و آسیب پذیری روانی - اجتماعی از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدن و اﺣﺴﺎس ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ با خطر بالای مرگ و میر همراه است.

وی با ذکر این نکته که احساس تنهایی در طول زندگی، تقریبا در یک سوم سالمندان مشاهده می شود، ادامه داد: در کشور ما حدود ۲۴ درصد مردان سالمند و حدود ۵۵ درصد زنان سالمند مسئولیت سرپرستی خانواده را بر عهده دارند به طوریکه ۶۶ درصد سالمندان سرپرست خانواده، به تنهایی زندگی می کنند.

وی بیان داشت: از آنجا که ﺧﺎﻧﻮاده در ﺑﯿﻦ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﻬﺎدﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، از نظر ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ، بویژه ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻋﺎﻃﻔﯽ، دارای اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ است، با از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ این ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ، اﺣﺴﺎس ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ و انزوا، ﻋﺪم اﻣﻨﯿﺖ رواﻧﯽ و ﺿﻌﻒ، در زﻧﺪﮔﯽ اﺣﺴﺎﺳﯽ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان رواج ﺑﺴﯿﺎری می یابد.

دکترای تخصصی سالمند شناسی دانشگاه علوم پزشکی بابل اظهار داشت: یکی از بزرگترین عوامل اضطراب آور در دوره سالمندی، از دست دادن همسر به هر علت است، که ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻣﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد. زنان در سنین پایین بویژه با وجود فرزند، بعد از فوت همسر ممکن است با مشکلات اقتصادی فراوانی روبرو شوند چرا که به علت عوامل فرهنگی نمی‌توانند ازدواج مجدد داشته باشند.

وی گفت: از دست دادن همسر، هنجارهای موجود در جامعه توانایی افراد جهت دسترسی به منابع عاطفی، مالی، فیزیکی و اطلاعاتی را محدود می کند که این امر می تواند سلامتی افراد را تحت تاثیر قرار دهد. بطوریکه در کشور هند که دارای سیستم‌ خویشاوندی سنتی و هنجارهای سختگیرانه جنسیتی است، از دست دادن همسر بویژه برای زنان مرحله ای از زندگی مخوف در بین بعضی از گروه ها محسوب می شود.

دکتر پورهادی افزود: بنابراین ازدواج ﻣﺠﺪد در این دوران، می تواند زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﺎ ﺷﺎدی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﺧﺘﻪ و یکی از راه های دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ آراﻣﺶ در زﻧﺪﮔﯽ است. با این وجود، از نظر ازدواج مجدد و میزان تمایل به این امر بین زنان و مردان سالمند اختلافاتی وجود دارد. بطور کلی ازدواج مجدد در میان افراد سالمند، با وجود توصیه به آن در اسلام، اندک است و تنها یک و نیم درصد از کل ازدواج های ثبت شده در ایران، مطابق با آمارهای بدست آمده، به ازدواج مجدد سالمندان مربوط است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل گفت: علاوه بر این بیش از۶۰ درصد مردان سالمند تمایل به ازدواج مجدد دارند، اما این میزان در زنان کمتر از ۲۰ درصد است. تعداد زنان بیوه سالمند به علت طول عمر بیشتر و ازدواج با مردان مسن تر از خود، از مردان بیوه سالمند بیشتر است که با توجه به این نکته، ازدواج مجدد مردان سالمند، با زنان سنین پایین تر امکانپذیر بوده اما زنان سالمند بعلت فرهنگ جامعه کمتر تمایل به ازدواج مجدد دارند.

وی افزود: علاوه بر این استدلال می شود بواسطه ضعیفتر بودن سلامتی زنان بیوه سالمند، آنها علاقه چندانی به ازدواج مجدد و یا رابطه جنسی ندارند و با توجه به فعال بودن بیشتر مردان در این زمینه، با بالا رفتن سن، تفاوت های جنسیتی افزایش می یابد. بنابراین، از علل اصلی زندگی انفرادی و بدون همسر زنان سالمند نسبت به مردان، می توان به پایین بودن میزان ازدواج مجدد زنان سالمند در مقایسه با مردان سالمند و امید به زندگی بالاتر آنان اشاره کرد.

دکتر پورهادی اظهار داشت: ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺴﯿﺎری به ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﺑﻬﺪاﺷﺖ، ﻣﺴﮑﻦ و ﻧﮕﺮش ﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻦ اهمیت داده اند، در حالیکه ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﯽ از پژوهش های ﻣﺤﻠﯽ، پیرامون ازدواج ﻣﺠﺪد اﻓﺮاد سالمند انجام شده است، با توجه به اینکه ازدواج در ﺳﻨﯿﻦ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﺴﻮب می شود.

وی گفت: در طرح تحقیقاتی که در بین زنان سالمند شهرستان بابل انجام شد، سنت ها و هنجارهای نهادینه شده در جامعه، افکار دیگران و تابو بودن این مسئله نگرانی زیادی را برای این افراد ایجاد کرده بود.

دکترای تخصصی سالمند شناسی دانشگاه علوم پزشکی بابل بیان داشت: بنابراین با توجه به معذب بودن، شرم و حیا و عدم شفافیت زنان ایرانی نسبت به خواسته هایشان که می تواند با حفظ استقلال و تطابق با شرایط زندگی افراد مرتبط باشد، یکی از بارز ترین نکات در جهت افزایش آگاهی افراد جامعه و ارتقا ازدواج مجدد زنان سالمند، اهمیت و توجه به اعتقادات، فرهنگ و ارزش های اخلاقی حاکم بر جامعه و خانواده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل گفت: از جمله مسائل مهم سالمندان تنها، تعصبات رایج و دیدگاه های نامناسب فرزندان و سایر اطرافیان، پیرامون ازدواج مجدد است که در این خصوص سالمندان باید نسبت به خود و نیازهایشان شناخت پیدا کرده، این آگاهی را افزایش دهند و همه ی افراد جامعه این موضوع را به طور جدی در پیش بگیرند.