تهیه آیین‌نامه قرق‌های اختصاصی بعد از ۴۰ سال/بازگشت آهوی ایرانی به طبیعت 

گروه جامعه ایرنا - طبیعت ایران از لحاظ تنوع زیستی یکی از غنی‌ترین اکوسیستم‌های جهان است، بر اساس آمار سازمان حفاظت محیط زیست، ۲ هزار گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده، دوزیست و ماهیان آب‌های داخلی و حدود ۱۲۰۰ گونه ماهی در آب‌های دریایی در اکوسیستم‌های خشکی و آب‌های داخلی کشور شناسایی شده‌است، علاوه بر این ۸ هزار گونه گیاهی در کشور شناسایی شده‌اند که نشان از ظرفیت بالای طبیعت و محیط زیست کشور دارد.

البته از این تعداد ۸۶ گونه خشک‌زی در خطر انقراض قرار دارد و ۱۶۵ گونه هم جزو گونه‌های حفاظت شده هستند، گونه هایی مانند یوزپلنگ آسیایی، میش مرغ، هوبره ، درنای سیری، بالابان، اردک سرسفید، عقاب طلایی، اردک مرمری، سمندرها، ماهیان خاویاری، افعی شاخدار دم عنکبوتی و افعی دماوندی در سراشیبی انقراض قرار دارند؛ سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی حفاظت از گونه‌های وحشی برنامه‌های حفاظتی خوبی برای هر کدام از گونه ها دارد اما اقدام اساسی سازمان انجام یک سری کارهای زیرساختی است که در دو سال گذشته انجام داده است.

تهیه آیین نامه قرق‌های اختصاصی

در واقع برای اولین بار قرق های اختصاصی در دنیا در سال ۱۹۸۲ در کنگره ۱۰ ساله پارک های ملی و مناطق حفاظت شده IUCN در بالی مطرح شد و مورد توجه شرکت کنندگان قرار گرفت و بعد از آن به یک روش حفاظتی در دنیا درآمد، در ایران نیز این مدل حفاظت در سال ۱۳۴۶ در قانون شکار و صید دیده شد اما به مدت نیم قرن مغفول ماند تا اینکه اجرای آن در سال ۱۳۹۲ آغاز شد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گوبا خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: قرق های اختصاصی مناطقی در کشور هستند که سازمان محیط زیست حفاظت آنها را به بخش خصوصی واگذار می کند و در صورتی که جمعیت گونه ها در این مناطق افزایش یابد، مجوز شکار صادر می شود، اهداف قرق های اختصاصی در دستورالعمل سازمان محیط زیست؛ واگذاری بخشی از وظایف سازمان به بخش خصوصی، حفاظت از حیات وحش خارج از مناطق تحت مدیریت سازمان، مدیریت، حفاظت و برداشت از گونه های جانوری در مناطق آزاد عنوان شده است.

حسن اکبری افزود: اکنون ۵ مرکز قرق در کشور فعال است که ۳ مرکز در یزد، یک مرکز در کرمان و یک مرکز هم در سمنان در مجموع با مساحت ۲۷۵ هزار هکتار واقع شده اند و سالانه برای هر کدام از این قرق ها حدود ۳۰ تا ۴۰ پروانه شکار صادر می شود، البته صدور پروانه شکار بعد از سرشماری حیات وحش انجام می شود، تجربه هم نشان داده که تاکنون در این مراکز جمعیت حیات وحش نسبت به روز اولی که آن منطقه به عنوان قرق اختصاصی آغاز به کار کرد بین ۳ تا ۸ برابر برابر شده است و با توجه به موفق بودن آن، افزایش این مراکز در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.

وی اظهار داشت: اما در این زمینه یکی از مهمترین کارهایی در چند سال اخیر انجام شد مساله ورود به زیرساخت های قانونی این روش است، بر این اساس آیین نامه قرق های اختصاصی که تقریبا ۴۰ سال روی زمین مانده بود در یک سال گذشته تهیه ، دفاع و ابلاغ شد. همچنین لایحه حفاظت و مدیریت حیات وحش هم تدوین شد در جلسات طولانی و گسترده ای در کمیسیون های دولت دفاع شد و منتظریم پس از تایید نهایی هیات وزیران به مجلس ارسال شود.

امکان طبیعت گردی پایدار در مناطق چهارگانه

وی گفت: در یک سال گذشته دستورالعمل ها و شیوه نامه های متعددی تدوین شده است، یکی از مهمترین دستورالعمل های اجرایی که به استان ها نیز ابلاغ شد دستورالعمل مشارکت در اجرای طرح های مدیریت مناطق چهارگانه بود که امکان طبیعت گردی پایدار را در مناطق حفاظت شده و چهارگانه محیط زیست فراهم می کند، یک فرایند کاملا روشن و شفاف است که امکان انجام طبیعت گردی قانونی به طوری که منجر به بهبود وضعیت حفاظت شود است.

اکبری افزود: یک نوع تفجری در مناطق وجود دارد به عنوان تفرج گسترده که در این روش هیچ نوع ساخت و سازی انجام نمی شود و صرفا از طریق مشاهده حیات وحش آنهم در سطح ظرفیت برد منطقه در صورتی که آسیبی به آن مکان وارد نشود امکان پذیر است.

آیین نامه قرق های اختصاصی که ۴۰ سال روی زمین مانده بود سال گذشته تهیه و در دولت دفاع و به استان ها ابلاغ شدوی ادامه داد: در صورتی اجازه اسکان داده می شود که در این مناطق مسثتنیات یا روستایی وجود داشته باشد یا خارج از حاشیه منطقه مسثتنیاتی باشد که در این صورت اجازه تفرج متمرکز در آنجا داده می شود یعنی تاسیسات گردشگری متمرکز به آن مسثتنیات یا روستا یا حاشیه منطقه منطبق می شود.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: نکته قابل تامل در طبیعت گردی در مناطق این است که طبیعت گردی فقط در یک زون مشخص شده انجام می شود یعنی در بخش هایی از منطقه که زون حفاظت است مساله گردشگری انجام نمی شود مانند کاری که قرار است در آشوراده انجام شود ؛ تمام این موارد در این دستورالعمل دیده شده است.

افزایش ۵۰۰ هزار هکتاری زیستگاه یوزپلنگ

وی گفت: یوزپلنگ مهمترین گونه ما از نگاه حفظ تنوع زیستی است که در خطر انقراض قرار دارد و اقدامات گسترده ای برای حفاظت از این گونه ارزشمند آغاز شد، شاید مهمترین نکته ای که منجر به اثربخشی حفاظت شده افزایش ۵۰۰ هزار هکتاری زیستگاه تحت حفاظت یوز در اطراف منطقه توران است.

اکبری افزود: تمام این ۵۰۰ هزار هکتار در قالب حفاظت مشارکتی با مشارکت بخش خصوصی حفاظت می شود، یعنی قبلا محدوده تحت حفاظت محدود به مناطق حفاظت شده ما شامل توران و میاندشت بود اما اکنون حدود ۵۰۰ هزار هکتار عرصه مناطقی که آزاد بودند اما یوزهایی از توران خارج و وارد این مناطق می شدند و تحت حفاظت هم نبودند را مشاهده می کردیم که اکنون این مناطق از طریق محیط بان، همیار محیط بان و قرق بان تحت حفاظت قرار گرفتند.

وی اظهار داشت: یعنی این مناطق جدید جزو مناطق آزاد هستند اما تحت حفاظت سازمان قرار گرفتند و مانند مناطق حفاظت شده مامور با خودر و موتور در آن مناطق گشت می زند، موقعیت را کنترل و مشاهدات را ثبت می کند و با کمک محیط بانان از ورود شکارچی به منطقه جلوگیری می کنند که ادامه این روند قطعا در چند سال آینده اثر خوبی را بر وضعیت یوز در آن عرصه ها خواهد گذاشت.

کنترل قاچاق حیات وحش

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: در سال بین ۶ تا ١٢ هزار پستاندار و پرنده در کشور زنده‌گیری و وارد بازار خرید فروش می‌شود، عدد بسیار بالایی است و بخش عمده‌ای هم از کشور خارج می‌شود.

وی اظهار داشت: در کشور پرندگان بومی ارزشمندی داریم که قاچاق و انقراض آنها را تهدید می‌کند اما بیشترین قاچاق مربوط به چهار گونه پرنده شامل شاهین، بالابان و بحری و هوبره است که هر چهار گونه نیز در معرض خطر انقراض قرار دارد، بیشترین مقصد این پرندگان کشورهای حاشیه خلیج فارس است.

اکبری ادامه داد: در واقع ورود به مساله مقابله و پیشگیری از قاچاق حیات وحش موضوعی بود که سازمان حفاظت محیط زیست در یک سال گذشته به آن پرداخته است، بر این اساس اولین نشست هم‌اندیشی مدیریت و پیشگیری قاچاق گونه‌های حیات وحش را با حضور رییس سازمان حفاظت محیط زیست، رییس پلیس فتا فراجا و تعدادی از مسوولان بخش های مرتبط با این موضوع برگزار کرد که در آن بر وضعیت گونه های حیات وحش و قاچاق آنها اشاره شد.

وی گفت: این نشست منجر به این شد که کارگروه ملی پیشگیری و مقابله با قاچاق حیات وحش در ابعاد مختلف آموزش، پیشگیری، مقابله، بازگرداندن صحیح گونه های کشف شده به طبیعت تشکیل شود، همچنین در زمینه های مختلف دیگری که به پیشگیری و مقابله با قاچاق کمک می کند در این کارگروه مورد تاکید قرار گیرد و بتوانیم برنامه ریزی مناسبی داشته باشیم و در یک برنامه چند ساله این موضوع را مدیریت و کنترل کنیم.

حفاظت مشارکتی سرلوحه سازمان محیط زیست

اکبری اظهار داشت: یکی از شعارهای امسال که هم دولت روی آن تاکید دارد و هم از سال گذشته سرلوحه سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت، مساله مشارکت مردم در حفظ تنوع زیستی است، بر این اساس حداقل ۵ مورد تفاهم نامه اجرایی با بخش خصوصی داشتیم.

وی افزود: در راستای احیای جبیر در یزد تفاهم نامه ای امضا شد، همچنین آهو در استان کرمان، تکثیر و پرورش گوزن ، احیای طعمه های یوز در شرق توران و حفاظت زیستگاه های یوز در شمال توران از جمله مواردی است که تفاهم نامه ها امضا و فعالیت ها به شکل اجرایی شروع شده است.

وی ادامه داد: هدف از تکثیر تمام این گونه ها به جز جبیر، افزایش طعمه یوزپلنگ است، جبیر گونه ای است که تا حدودی مشکل دارد تمام جمعیت آن در کشور حدود ۳ هزار راس بیشتر نیست و تراکم جمعیتی آن هم در زیستگاه ها کم است، بنابراین مرکز ملی احیای جبیر در حال احداث است، تفاهم نامه آن امضا شده با این هدف که بتوانیم جبیر را با شرایط نیمه طبیعی نه در اسارت افزایش دهیم و به زیستگاه های طبیعی برگردانیم، هیچ کدام از این تفاهم نامه ها تکثیر و پرورش در اسارت نیست، اینها با هدف حفاظت است حالا یا حفاظت از همین گونه ها یا یوزپلنگ به عنوان طعمه است.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: در این زمینه شیوه نامه ای تدوین و تکالیفی برای استان ها تعریف شده است که بتوانیم با یک فرایند تدریجی و همراه با آسیب شناسی و نظارت کافی بخشی از بازار حفاظت را طی چند سال آینده به مردم منتقل کنیم.

احیای آهوی مغان

وی گفت: آهوی مغان بعد از چند دهه که در دشت مغان از بین رفته بود به طبیعت بازگردانده و جمعیت این گونه هم تقویت شد اکنون بیش از ۳۰ راس آهو در دشت مغان زندگی می کند زادآوری خوبی هم داشتند امسال از نظر ژنتیکی تقویت خواهند شد یعنی در برنامه داریم که اوایل سال آینده تعدادی آهو به دشت مغان اضافه شود، در واقع کار بزرگی انجام شد به طوری که موفق شدیم یک گونه منقرض شده در سطح محلی را دوباره احیا کنیم.

تقویت ژنتیک گورخر ایرانی

اکبری افزود: یکی دیگر از گونه های مهم بومی ما گورخر ایرانی است که دو جمعیت کوچک دارد یکی در بهرام گور در استان فارس و دیگری هم در توران سمنان است. گورخر ایرانی گونه ای است که در گذشته در بسیاری از دشت های ایران زندگی می کرد و تقریبا می شود گفت که بخش قابل توجهی از استان های سمنان، اصفهان، یزد، کرمان، فارس و خراسان جنوبی زیستگاه های گورخر ایرانی بودند و تقرییا بیشتر دشت های ایران این گونه را داشت اما چون گونه بزرگ جثه و آسیب پذیری بود؛ از این رو شکار بی رویه و تخریب زیستگاه باعث شد که این گونه در بیشتر پهنه جغرافیایی خود در مدت دهه های ۳۰، ۴۰ و ۵۰ حذف شود.

وی اظهار داشت: قبل از انقلاب تلاش هایی برای نجات این گونه انجام شد، مثلا در توران زنده گیری و به خوش ییلاق برده شدند که موفق نبود یعنی منجر به نجات گونه نشد اگرچه انتقال و رها سازی موفق بود اما بعدها دوام پیدا نکرد چون در آن منطقه تعارضات زیاد بود.

اکنون ۱۲ استان کشور مرکز قزنطینه و نگهداری حیات وحش دارند و در نظر داریم تا سال ۱۴۰۳ تمام استان ها دارای این مرکز شونداکبری اظهار داشت: بعد از آن در دهه ۷۰ تعدادی گورخر از توران زنده گیری و به یزد برده شدند آنجا سایت تکثیر شکل گرفت بعد از آن در چند استان دیگر هم تکثیر شدند و نتیجه این شد که اکنون در یزد نزدیک به حدود ۱۰۰ راس گورخر را در چند زیستگاه و مرکز تکثیر داریم، همچنان دو مرکز تکثیر فعال در یزد وجود دارد و حداقل در سه زیستگاه در طبیعت هم زندگی می کنند اگر چه این جمعیت از لحاظ ژنتیکی باید تقویت شوند چون همه آنها از سه راس گورخر که از توران به یزد رسیدند به وجود آمدند بنابراین از نظر ژنتیکی ضعیف هستند از این رو برنامه تقویت آنها را شروع کردیم.

وی ادامه داد: همچنین چند سال پیش جمعیتی از توران به پارک ملی کویر منتقل شد که آنها هم از نظر ژنتیکی ضعیف هستند چون از یک مرکز تکثیر منتقل شدند که سال قبل ۱۱ راس گورخر جدید به آنها اضافه شده بود و تلاش شد که در آن زیستگاه از نظر منابع آبی و سایر فاکتورها در راستای حفاظت تقویت شوند و الان یک جمعیت هم در پارک ملی کویر که زیستگاه بکر و خوبی برای گورخر است شکل گرفته و جمعیتی بالغ بر ۳۰ راس در آن زندگی می کنند که زادآوری هم داشتند.

وی گفت: بنابراین اکنون برای جمعیت توران دو جمعیت پشتیبان ایجاد کردیم و هر دو جمعیت هم تقریبا تقویت شدند، همچنین برنامه‌ای نیز برای تقویت ژنتیکی جمعیت یزد داریم البته نژاد گورخر بهرام گور کمی با گورخر توران متفاوت است، گورخر نژاد بهرام گور شاید نزدیک به هزار راس باشد اما در یک زیستگاه به سر می برند که این شرایط شکننده است و آن زیستگاه هم ظرفیت بُردش محدود است و نیاز به توسعه گستره و وسعت دارد تا پراکنش گورخورها در آن محدوده بیشتر شود و یا اینکه باید برای انتخاب زیستگاه های جدید و معرفی مجدد گوخرها به آنها تلاش کنیم.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: معرفی گورخر به طبیعت تا حدودی کار حساسی است چون گونه پرمصرفی است و باید حتما زیستگاه به لحاظ پوشش گیاهی و تعارضات کاملا مورد بررسی قرار گیرد برای همین برای انجام مطالعه ای در این زمینه با دانشگاه صنعتی اصفهان قرارداد بستیم که بر اساس آن در سه استان فارس، کرمان و بخش جنوبی یزد مطالعه کاملی را انجام دهند تا ببینیم در آن استان ها کدام زیستگاه ها برای معرفی گورخر مناسب است که تقریبا مراحل آخر مطالعات را می گذراند و در نهایت گزینه هایی را پیشنهاد خواهند داد تا ما بتوانیم برای جمعیت بهرام گور هم یک جمعیت پشتیبان ایجاد کنیم و بتوانیم در آینده جمعیت های متعددی از گورخر ایرانی را در ایران داشته باشیم و اجازه ندهیم وضعیتشان بحرانی شود.

وی در پاسخ به اینکه نمی توان از دو جمعیت گونه بهرام گور و یزد برای تقویت ژنتیکی آنها استفاده کرد، گفت: چون گونه گورخر بهرام گور با گونه گورخر یزد مقداری از نظر ژنتیکی فاصله دارند؛ از این رو، نمی خواهیم و نباید با هم تلاقی داشته باشند باید هر دو نژاد را به صورت خالص حفظ کنیم.

بازگشت آهوی ایرانی به طبیعت

وی اظهار داشت: در برخی از زیستگاه ها از جمله کلاه قاضی اصفهان تقویت ژنتیکی جمعیت آهو را داشتیم یعنی تعدادی آهو به آنجا منتقل کردیم تا از نظر ژنتیکی تقویت شوند، تعدادی آهو را در پارک ملی خِبر کرمان احیا کردیم، اینها از جمله مواردی بود برای گونه هایی که به صورت مقطعی منقرض شده بودند که مجددا به طبیعت برگرداندیم.

افزایش ۱۵ درصدی جمعیت گوزن زرد ایرانی

اکبری اظهار داشت: گوزن زرد ایرانی جزو گونه های مهم ما است که شرایط نگران کننده ای داشت و در مدت چند سال کاهش جمعیت را تجربه کرده بودیم مجموع اقداماتی که در دو سال و نیم گذشته انجام شد منجر به این شد که حدود ۱۵ درصد افزایش جمعیت گوزن را در واحدها داشته باشیم.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: از خانواده گوزن ها سه گونه مهم در ایران زندگی می کند، یکی مرال که بزرگترین گوزن است و زیستگاه آن عمدتا جنگل های هیرکانی در استان های شمالی و ارسباران است. گونه بعدی شوکا است که کوچکترین گوزن ایران و گونه کمیابی است و در جنگل های شمال ایران و بخش هایی از جنگل های کردستان و غرب کشور هم پراکنش داشته است اما گونه حد وسط این دو به لحاظ جثه گوزن زرد ایرانی است این گونه برعکس دو گونه دیگر، خاستگاه و زیستگاهش بیشتر جنگل های نیمه گرمسیری و گرمسیری سمت خوزستان بوده و پراکنش خوبی در آنجا داشته است اما به لحاظ حاصلخیزی که جلگه خوزستان داشته در دوره های گذشته شاید دهه ۳۰ یا ۴۰ به سرعت به مزارع تبدیل می شوند و گونه هایی که آنجا زندگی می کردند دیگر فضایی برای زندگی نداشتند.

اکبری افزود: از طرف دیگر مسائل و مشکلات دیگری مانند شکار هم به شرایط موجود اضافه می شود و در نهایت تقریبا در دهه ۴۰ این گونه از بین می رود البته از همان اواخر دهه ۴۰ که فکر می کردند این گونه منقرض شده حدود چهار راس گوزن زرد در خوزستان مشاهده، زنده گیری و منتقل شدند که در اسارت تکثیر می شوند؛ بنابراین جمعیتی که اکنون از گوزن زرد ایرانی در کشور داریم از همان چهار راس است.

وی ادامه داد: در شرایط فعلی مهمترین سایت های تکثیر در کشور که زادآوری در آنها به خوبی انجام می شود شامل دشت ناز ساری، استان ایلام و ارسنجان در فارس است که و تکثیر در آنها به خوبی انجام می شود البته در جنگل باغ شادی استان یزد نیز یک سایت تکثیر داریم همچنین در آذربایجان غربی هم سال گذشته یک سایت راه اندازی و تعداد محدودی گوزن به آن منتقل شد، علاوه بر اینها به برخی از باغ وحش ها تعدادی گوزن زرد امانت داده شده است.

وی اظهار داشت: البته اولین سایت تکثیر گوزن زرد ایرانی دشت ناز ساری است که هنوز هم به عنوان یکی از مهمترین سایت های کشور فعال است. در آنجا تکثیر انجام و بعد به استان‌های مختلف منتقل و در سایت های دیگر نگهداری می شوند. از این سایت به استان فارس و در مقطعی به کهگیلویه و بویراحمد و کرمانشاه منتقل شدند که برخی از آنها موفق بوده اما برخی هم موفق نبودند و در همان مقاطعی که منتقل شدند یکی دو سال بعد گوزن های آن به سایت دیگری منتقل شدند.

اکبری تاکید کرد: در مجموع با وجود تلاش هایی که انجام شد جمعیت گوزن زرد اکنون حدود ۳۰۰ راس است البته در مقطعی جمعیت این گونه به ۷۰۰ راس هم رسیده بود اما سال ها قبل که دریاچه ارومیه با مشکلاتی مواجه شد یک جمعیت خوبی در جزیره اشک این دریاچه بود که از دست دادیم بنابراین جمعیت کم شده است.

رتبه بندی باغ وحش

وی با اشاره به اینکه رتبه بندی باغ وحش ها با هدف ارتقای کیفیت این مراکز انجام می شود اظهار داشت: رتبه بندی باغ وحش ها کاری بود که امسال برای اولین بار انجام شد اگرچه نتایج را هنوز اعلام نکردیم چون در مرحله کنترل و دقیق کردن آن هستیم اما تاثیر زیادی در ارتقاء باغ وحش ها خواهد داشت، علاوه بر آن نشستی را با باغ وحش داران داشتیم و تلاش های خوبی صورت گرفت برای اینکه بتوانیم باغ وحش ها را به استانداردها نزدیک کنیم.

وی با اشاره به اینکه شاخص های رتبه بندی در ۱۵ محور با ۶۸ شاخص تعریف شده اند اظهارداشت: مجوز باغ وحش، نقش باغ وحش ها در آگاهی رسانی و آموزش، ایمن سازی و حفاظت از فضای باغ وحش، فضای سبز، زیبایی شناختی، تغذیه سالم حیوانات، بهداشت و مدیریت پسماند، بیماری های حیات وحش، واکسیناسیون، تلفات حیات وحش و پیگیری ها، مدیریت و پیشگیری، رعایت حقوق حیوانات، رفتارشناسی و فضاهایی که برای گونه ها در نظر می گیرند، کمکی که احیانا باغ وحش ها به حفاظت می کنند، مسائل مدیریت منابع انسانی و ثبت اطلاعات در سامانه جامع محیط زیست، مستندسازی مسائل باغ وحش و تنوع گونه ای باغ وحش ها از جمله محورهایی هستند که برای هر کدام چندین شاخص تعریف شده و هر شاخص یک امتیاز دارد.

اکبری تاکید کرد: باغ وحش ها می توانند در حفاظت از گونه های جانوری نقش مهمی را ایفا کنند و گونه هایی که در طبیعت منقرض شده اند دوباره در باغ وحش ها تکثیر و به طبیعت برگردند، به عنوان مثال غزال اوریکس در طبیعت منقرض شده اما در باغ وحش تکثیر و دوباره به طبیعت برگشت همچنین گوزن زرد ایرانی هم همین شرایط را دارد بنابراین فعالیت صحیح باغ وحش ها می تواند نقش مهمی را در حفاظت از گونه های جانوری ایفا کند.

ایجاد مرکز قرنطیه و نگهداری حیات وحش در ۱۲ استان

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در حوزه قرنطینه و نگهداری موقت حیات وحش ما تقریبا کار گسترده ای را امسال شروع کردیم و در حدود ۱۲ استان مرکز قرنطینه و نگهداری موقت حیات وحش دایر شد و علاوه بر آن تعداد بیشتری از استان ها هم ایجاد مرکز قزنطینه و نگهداری را آغاز کردند و بین ۵۰ تا بعضا ۹۰ درصد هم پیشرفت کار دارند، برنامه این است که امسال و نهایتا تا سال ۱۴۰۳ تمام استان ها دارای یک مرکز قرنطینه موقت باشند و بتوانیم مواردی که حیات وحش آسیب می بیند یا نیاز به نگهداری موقت دارد در زمینه نگهداری آنها مشکلی نداشته باشیم.

وی افزود: در استان های مازندران، بوشهر، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، لرستان، کرمان، ایلام، همدان، خوزستان، زنجان و گیلان مرکز نگهداری موقت حیات وحش ایجاد شده و در استان های گلستان، اصفهان، کرمان، خراسان شمالی، هرمزگان، مرکزی، خراسان جنوبی، چهارمحال بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد هم بعضا بین ۵۰ تا ۹۰ درصد پیشرفت داشته اند که امسال این مراکز هم تکمیل می شوند.

اکبری اظهار داشت: مرکز درمانی پردیسان را هم به دستگاه رادیولوژی و سایر امکاناتی که می تواند ما را در این زمینه مجهز تر کند تجهیز کردیم، همچنین یک مرکز درمانی نسبتا خوبی را در شهرکرد ایجاد کردیم که می تواند به استان های همجوار سرویس بدهد، در کرمان نیز مجموعه ای برای درمان و نگهداری مخصوصا باز وحشی سازی برخی از گونه ها ایجاد کردیم و مرکزی با اولویت گونه هایی مانند خرس که پراکنش دارد را در جنوب و شرق کشور در دست اجرا داریم.

کنترل طاعون نشخوارکنندگان کوچک

وی گفت: برای کنترل طاعون نشخوارکنندگان کوچک اقدامات خوبی را در استان ها آغاز کردیم سازمان دامپزشکی هم در این زمینه همکاری خوبی داشت و تقریبا می شود گفت که در یک سال گذشته تلفات طاعون مجموعه مناطق به ۱۰ راس هم نمی رسد در حالیکه خیلی از سالها بین ۵۰۰ تا هزار راس تلفات این بیماری را در گونه های قوچ و میش، کل و بز داشتیم، برخی از کانون های مهم ما از جمله کانونی که در طالقان داشتیم و سالها تلفات زیادی داشت کنترل شد امیدوارم بتوانیم این شرایط را حفظ کنیم، اما نگران شدت خشکسالی امسال هستیم.

اکبری ادامه داد: طاعون نشخوار کنندگان کوچک بیماری است که دام اهلی به حیات وحش سرایت می کند بنابراین وقتی خشکسالی زیاد می شود دام های بیشتری وارد مراتع می شوند چون بیشتر چراگاه های ما در خارج از مناطق خیلی ضعیف هستند بنابراین گرایش دام به اینکه وارد مناطق حفاظت شده شود بیشتر است هم اینکه وقتی خشکسالی شدید باشد بخشی از حیات وحش هم تحت تاثیر قرار می گیرند ضعیف می شوند و در این شرایط راحت تر بیمار می شوند و آسیب می بینند.

تکمیل نقشه ژنتیکی آهوان کشور برای اولین

وی گفت: در حوزه مطالعات ژنتیک گام های خوبی برداشته شد، در این راستا نقشه ژنتیکی آهوان کشور برای اولین بار تکمیل شد، در همین مسائل مرتبط با ژنتیک حیات وحش ذخیره سازی کشت سلولی را با همکاری مرکز ملی ذخایر ژنتیک داشتیم از چند نمونه یوز ، پلنگ و خرس نمونه های زنده تحویل مرکز ملی ذخایر ژنتیک دادیم و آنها هم کشت سلولی انجام دادند و ذخیره سازی کردند، این ذخیره سازی سلول های زنده در آینده می تواند منجر به کلونی سازی و ایجاد دوباره حیوان شود البته الان هنوز به آن مرحله نرسیدیم یعنی نیازی نمی بینیم در این وادی ورود کنیم اما ذخیره سازی اقدام مهمی است که در برنامه ما است که برای بسیاری از گونه های در خطر انقراض انجام دهیم.

تهیه نقشه پراکنش گونه‌های شاخص حیات‌وحش برای نخستین بار

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: برای نخستین بار نقشه پراکنش ۱۹ گونه جانوری شاخص حیات‌وحش کشور تهیه می‌شود که تاکنون ۵۰ درصد کار پیشرفت داشته است.

وی افزود: جغرافیای وسیع و گسترده ایران گونه‌های جانوری زیادی را در خود جای داده است و در هر گوشه و کنار کشور حیواناتی کوچک و بزرگ زندگی می‌کنند که باید در کارهای اجرایی و توسعه‌ای حواسمان به آنها باشد.

وی اظهار داشت: برای این منظور برای نخستین بار نقشه پراکنش ۱۹ گونه شاخص پستاندار در کشور را طی قراردادی که با دانشگاه شیراز داشتیم، آغاز کردیم و تقریبا ۵۰ درصد پیشرفت داشته است، بر این اساس بعد از این اگر قرار باشد پروژه ای در منطقه ای اجرا شود می‌دانیم که چه گونه‌ای در اطراف آن زیست می‌کند یا اینکه زیستگاه حساسی در آن نزدیکی وجود دارد؛ بنابراین نحوه اجرا متفاوت و سازگار با محیط زیست خواهد بود.

اکبری درباره ۱۹ گونه شاخص که قرار است نقشه پراکنش آنها تهیه شود، گفت: تقریبا نقشه پراکنش همه گربه سانان اعم از کوچک جثه مانند گربه شنی و گربه پالاس، متوسط جثه مانند کاراکال و سیاه گوش و بزرگ جثه مانند پلنگ، همچنین علفخواران شاخص مانند آهو، جبیر، قوچ و میش، کل و بز، مرال، خرس سیاه و خرس قهوه‌ای تهیه می‌شود.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: تا پیش از این ممکن بود که بدانیم مثلا در یک زیستگاه و منطقه حفاظت شده چه گونه هایی زیست می کنند اما نقشه دقیقی از حضورشان نداشتیم و اگر پروژه ای اجرا می شد اینکه واقعا زیستگاه حساسی را تحت تاثیر قرار بدهد یا خیر؛ نداشتیم اما اکنون با تهیه این نقشه به طور کامل از وضعیت پراکنش گونه های شاخص جانوری در مناطق مختلف مطلع می شویم.

اکبری تاکید کرد: اجرای این طرح نیاز به کارهای مطالعاتی گسترده ای داشت که با کمک کارشناسان در ۳۰ استان کشور انجام شد و یکی از کارهای بنیادی است که برای اولین بار در سازمان حفاظت محیط زیست اجرا می شود.

تعیین منزلت مناطق حفاظت شده

وی گفت: تعیین منزلت مناطق اقدام خوبی بود که در سازمان حفاظت محیط زیست آغاز شده است و کار کارشناسی سنگینی را برای همکاران در استان ها و ستاد مرکزی به همراه داشت، این کار هم برای نخستین بار در کشور انجام شد و اکنون در مرحله نهایی شدن است.

اکبری افزود: هدف ما از تعیین منزلت مناطق این است که به مناطق حفاظت شده بر اساس معیارها و شاخص هایی که عمدتا در راستای تنوع زیستی، میزان دستکاری و یکپارچگی زیستگاه ها و وجود گونه های خاص تعیین می شوند، امتیازی بدهیم و بر اساس آن هر استانی بداند که مهمترین منطقه اش کدام است و چرا مهمتر است تا اولویت حفاظت، هزینه ها و اجرای برنامه های آنها بر اساس آن صورت گیرد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: با انجام این کار مناطق بهتر حفاظت می شوند و گونه های زیستی موجود در آنها در امنیت بیشتری زندگی خواهند کرد.

ایجاد پایگاه داده تنوع زیستی

وی گفت: یک کار بنیادی دیگری را در قالب پایگاه داده تنوع زیستی کشور آغاز کردیم که بسیار ارزشمند است، البته تا به نتیجه برسد یک تا دو سالی زمان نیاز دارد، اما برای اجرای آن شرح خدمات تهیه و قراردادها منعقد شده است و در دفتر تخصصی حیات وحش سازمان محیط زیست جلسات متعددی برگزار می شود تا این پایگاه در حد امکان جامع ، وسیع ، قابل دسترس و کاربردی باشد.

اکبری با تاکید بر اینکه جای چنین پایگاهی در کشور خالی بود اظهار داشت: هدف از تهیه پایگاه داده تنوع زیستی این است که همه داده‌ها و اطلاعات تنوع زیستی کشور را بتوانیم در یک پایگاه داده که برای عموم قابل دسترس باشد قرار دهیم و این پایگاه به صورت مداوم با کمک مردم و کارشناسان و تمام کسانی که در زمینه حیات وحش مطالعه می‌کنند به روز شود.