ترکیه؛ در ظاهر برادر فلسطین، در باطن متحد اسرائیل

نمود این ماجرا نیز توافق عادی‌سازی روابط بین رژیم صهیونیستی با امارات متحده عربی و بحرین بود که در سال ۱۳۹۹ با تلاش‌های دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری سابق آمریکا در واشنگتن امضا شد. امضای این توافق توسط رژیم صهیونیستی با دو کشور منطقه آن هم ۷۲ سال پس از تاسیس آن نشان می‌دهد این رژیم هنوز هم نتوانسته روابط عادی و متعادلی با کشورهای منطقه داشته باشد. تا پیش آن نیز آخرین بار رژیم صهیونیستی در سال ۱۳۷۳ با اردن و ۱۳۵۷ با مصر توافق صلح و عادی‌سازی روابط امضا کرد.

انزوای منطقه‌ای رژیم صهیونیستی باعث شد که سران این رژیم، دکترین بن‌گورین یا دکترین پیرامونی را اعمال کنند. دکترین بن‌گورین در واقع پاسخی به محاصره جغرافیایی این رژیم توسط کشورهای عربی بود. این دکترین شامل ارتباط‌گیری این رژیم با کشورهای پیرامونی آن بود. یکی از پرونده‌های موفق این دکترین، ارتباط رژیم صهیونیستی با کشورهای حاصل فروپاشی شوروی در آسیای میانه و قفقاز است.

این رژیم که تا سال‌های آخر فروپاشی شوروی در بلوک غرب تعریف‌شده و چندین دهه روابط تیره‌وتاری با رژیم پرولتاریا داشت توانست در حدود چهار تا پنج دهه پس از تأسیس خود روابط مستحکمی را با کشورهای تازه تاسیس قفقاز و آسیای مرکزی برقرار کند. عمق این ارتباطات، امروز در روابط رژیم صهیونیستی با جمهوری آذربایجان مشهود است؛ به‌گونه‌ای که حالا جمهوری آذربایجان یکی از متحدان اصلی رژیم صهیونیستی در جهان محسوب می‌شود.

از سوی دیگر سران رژیم صهیونیستی از همان ابتدا به دنبال ارتباط‌گیری با کشورهای مسلمان بودند تا اتحاد اسلامی شکسته و صفوف مقابل این رژیم پراکنده شوند. از آنجا که در مقطع زمانی ابتدای تاسیس رژیم صهیونیستی قضیه فلسطین بیشتر یک قضیه عربی بود تا اسلامی، سران رژیم به دنبال ارتباط‌گیری با کشورهای مسلمان غیرعربی رفتند زیرا به علت حساسیت بیشتر این قضیه برای اعراب، امر ارتباط با دولت‌های عربی برای رژیم اشغالگر سخت‌تر بود.

از میان کشورهای مسلمان غیرعربی نیز آن دولتی در اولویت بود که رویکردی لائیک داشته و اسلام سیاسی را دنبال نکند. با این شرایط، ترکیه بهترین گزینه برای سران رژیم تازه تاسیس اسرائیل محسوب می‌شدروی گشاده ترکیه برای رژیم صهیونیستی
از میان کشورهای مسلمان غیرعربی نیز آن دولتی در اولویت بود که رویکردی لائیک داشته و اسلام سیاسی را دنبال نکند. با این شرایط، ترکیه بهترین گزینه برای سران رژیم تازه تاسیس اسرائیل محسوب می‌شد. از این رو ترکیه به عنوان نخستین کشور اسلامی، چند ماه پس از تأسیس رژیم صهیونیستی، این رژیم را به عنوان دولت به رسمیت شناخت و روابط خود را با آن آغاز کرد. این روابط در سال ۱۹۹۱ به مرحله تبادل سفیر نیز رسید و در ۱۹۹۶ به امضای توافق‌نامه امنیتی دوجانبه منجر شد.

در سال ۲۰۰۲ حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان در ترکیه به روی کار آمد. این حزب توسط بعضی از بقایای حزب اسلامی منحله رفاه تاسیس شده بود. با وجود رویکرد اسلامی و موضع حمایت این حزب از فلسطین، روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی تحول منفی به خود ندید!

در ماه آخر ۲۰۰۲ ژنرال «موشه یالون» رئیس ستاد نیروهای دفاعی اسرائیل، بازدیدی از ترکیه داشت و در همین ماه، مانور «مرماید پنج» برگزار شد. در آوریل ۲۰۰۳ «سیلوان شالوم» وزیر خارجه اسرائیل به آنکارا سفر کرد. در ماه مه همین سال «شائول موفاز» وزیر دفاع اسرائیل از ترکیه دیدار و در ۸ و ۹ جولای همان سال «موشه کاتساو» رئیس‌جمهور اسرائیل از آنکارا بازدید کرد.

روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی تا سال ۲۰۰۸ با وجود تنش‌هایی همچون ترور «شیخ احمد یاسین» که به متهم‌شدن این رژیم به اعمال تروریستی از جانب اردوغان نخست وزیر ترکیه منجر شد همچنان به صورت مسالت‌آمیزی برقرار بود؛ تا جایی که نخست‌وزیر و رئیس‌جمهوری ترکیه در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ با سفر به تلاویو با مقام‌های رژیم‌صهیونیستی دیدار کردند.

روابط رو به رشد آنکارا و تلاویو در سال ۲۰۰۸ هم‌زمان با تهاجم وحشیانه رژیم صهیونیستی به غزه وارد تنش لفظی شد. همچنین در سال ۲۰۱۰ خیریه‌های غیردولتی ترکیه، یک کاروان امدادرسان دریایی را برای شکستن محاصره غزه به سوی این باریکه روانه کردند که یک کشتی این کاروان موسوم به «مرمره» مورد تهاجم نیروهای ارتش رژیم صهیونیستی قرار گرفت که در نتیجه آن هشت شهروند ترک کشته شدند. این اتفاق موجب بروز یک تنش حداکثری میان آنکارا و تلاویو شد. آنکارا سطح روابط خود را به دبیر دوم تنزل داد و تلاویو نیز سفیرش را از آنکارا فراخواند. این سردی روابط تا سال ۲۰۱۳ ادامه داشت اما با وساطت «باراک اوباما» رئیس‌جمهوری وقت ایالات متحده آمریکا دو طرف روند عادی‌سازی روابط خود را آغاز کردند که در نهایت در سال ۲۰۱۶ به امضای توافق‌هایی بین رژیم صهیونیستی و ترکیه منجر شد.

بعد از آن بود که روابط آنکارا_تلاویو به سرعت شروع به رشد کرد. جالب آنکه در مدت تنش حدود ۶ ساله بعد از حادثه کشتی مرمره، روابط نظامی دو طرف و خریدهای تسلیحاتی آنکارا از تلاویو همچنان برقرار بود. بعد از توافق سال ۲۰۱۶، روابط طرفین به سرعت گسترش یافت. آمار ورود گردشگران صهیونیست به ترکیه بالا رفت و هواپیمایی ترکیه در این بین نقش گسترده‌ای ایفا کرد. حتی تلاش‌هایی برای تأمین گاز ترکیه از رژیم صهیونیستی صورت گرفت اما به علت مشکلات متعددی به نتیجه نرسید. این بازه زمانی خالی از تنش نبوده و آنکارا در موضوع همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق مبنی بر استقلال از این کشور موضع سختی داشت در صورتی که رژیم صهیونیستی تنها حامی این همه‌پرسی بود. البته همکاری‌های امنیتی دو طرف در این بازه و حتی پیش از سال ۲۰۱۳ نیز برقرار بود.

آن‌ها هر دو از تروریست‌های ضد دولت قانونی سوریه حمایت می‌کردند. رژیم صهیونیستی از حضور مقاومت در سوریه بیمناک بود و ترکیه علاوه بر آن دارای اختلاف‌های تاریخی با سوریه بر سر مسائل مختلفی چون آب رودهای مشترک بود.
تنش دیگر در سال ۲۰۱۸ و به علت کشتار مردم غزه توسط صهیونیست‌ها بود. اختلاف تا حد اخراج سفیر رژیم صهیونیستی از آنکارا و سرکنسول ترکیه در بیت‌المقدس بالا رفت. سال ۲۰۱۸ سال پر تنش‌تری هم شد و در موضوع انتقال پایتخت رژیم صهیونیستی به بیت‌المقدس، تنش‌های لفظی سران دو طرف بالاتر رفت.

با همه این فراز و فرودها، در نهایت رویدادی در سال ۱۴۰۰ به همه نشان داد که جنس روابط آنکارا_تلاویو عمیق و امنیتی است. واقف هستیم که اتحادها در سطح مجموعه‌های امنیتی منطقه‌ای پایدارند؛ بنابراین اتحاد امنیتی ترکیه و اسرائیل ماهیت شکننده ندارد. در نتیجه با وجود همه تنش‌ها و نمایش‌های سیاسی، روابط دوطرف مستحکم بوده و در آینده نیز ادامه‌دار خواهد بود.
آن رویداد، سفر «اسحاق هرتزوگ» رئیس رژیم صهیونیستی به ترکیه با دعوت «رجب طیب اردوغان» بود. هرتزوگ پس از سال ۲۰۰۸ به عنوان نخستین مقام رسمی صهیونیست وارد ترکیه و با استقبال گرم اردوغان مواجه شد.

پس از آن نیز تا زمان آغاز نبرد طوفان‌الاقصی، تماس‌ها و دیدارهای طرفین ادامه داشت و حتی اردوغان در تماس با هرتزوگ، سالروز تاسیس رژیم صهیونیستی را به وی تبریک گفت. سطح روابط سیاسی طرفین به حدی رسید که در شهریورماه گذشته، اردوغان در حاشیه نشست سالیانه سران سازمان ملل در نیویورک با نتانیاهو دیدار کرد.

در پنج سال‌ منتهی به دیدار اردوغان و هرتزوگ (نخستین دیدار رسمی رهبران طرفین پس از ۲۰۰۸) باوجود کاهش سطح روابط دیپلماتیک میان دو طرف، حجم روابط اقتصادی روند روبه رشدی را شاهد بوده است. براساس داده‌های سازمان آمار ترکیه (TÜIK) حجم مراودات تجاری میان طرفین در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ همواره افزایش یافته و این میزان در سال ۲۰۲۱ به ۸.۴ میلیارد دلار رسیده است. سطح مراودات تجاری میان ترکیه و اسرائیل در سال ۲۰۲۰ نیز ۶.۲ میلیارد دلار بود.
میزان صادرات ترکیه به اسرائیل در سال ۲۰۲۱ شاهد رشد ۳۵.۱ درصدی بوده و به رقم ۶.۴ میلیارد دلار رسید که بیشترین میزان در تاریخ بوده است. همچنین ترکیه در سال ۲۰۲۱ میلادی ۲.۱ میلیارد دلار کالا و خدمات از اسرائیل وارد کرده است. آهن و فلزات، صنایع خودروسازی، تراکتور، دوچرخه، موتورسیکلت و صنایع پلاستیکی بیشترین سهم را در صادرات ترکیه به اسرائیل به خود اختصاص داده‌اند.

رویدادی در سال ۱۴۰۰ به همه نشان داد جنس روابط آنکارا_تلاویو عمیق و امنیتی است. با وجود همه تنش‌ها و نمایش‌های سیاسی، روابط دوطرف مستحکم بوده و در آینده نیز ادامه‌دار خواهد بودترکیه و طوفان الاقصی
در این‌ باره، رهبران ترکیه سیاستی دوپهلو و غیرصریح را دنبال کرده‌اند. اردوغان در نخستین روز شروع درگیری‌ها خواستار خویشتن‌داری طرفین شد و وزارت خارجه این کشور، ضمن محکوم کردن کشتار غیرنظامیان(در اسرائیل)، آمادگی خود برای انجام تمهیدات لازم جهت توقف درگیری‌ها را اعلام کرد.

در ادامه، اردوغان تماس و گفت‌وگوهایی تلفنی با «محمود عباس»، «پوتین» و «انور ابراهیم» (نخست‌وزیر مالزی) و «هاکان فیدان» وزیر امور خارجه ترکیه نیز با همتایان آمریکایی، اردنی و اسپانیایی خود گفت‌وگوهایی انجام دادند که همه آن‌ها در راستای تنش‌زدایی، آتش‌بس، صلح و تایید طرح دو دولتی برای حل معضل فلسطین بود.

بعد آن نیز مطابق انتظار، اردوغان در سناریویی تکراری به صورت مداوم به حمله لفظی به نتانیاهو و رژیم صهیونیستی پرداخته و نتانیاهو نیز متقابلا پاسخ داده است اما در عمل مراودات اقتصادی طرفین تداوم داشته و در طول بیش از صد روز اخیر اخبار ضد و نقیضی از تامین کالاهای مورد نیاز رژیم صهیونیستی توسط ترکیه منتشر شده است. جدا از صحت یا کذب هر یک از این مصادیق، امری که بر همه آشکار است، تداوم مراودات اقتصادی ترکیه و رژیم اشغالگر قدس است.
از جمله لفاظی‌های نمایشی دو طرف می‌توان به سخنان اردوغان اشاره کرد که گفته بود «نتانیاهو فرقی با هیتلر ندارد» و بنیامین نتانیاهو در واکنش به سخنان اردوغان پاسخ داد: «اردوغان که مرتکب نسل‌کشی علیه کردها شده و در زمینه زندانی کردن خبرنگاران منتقد حکومتش در دنیا رکورددار است آخرین کسی که می‌تواند به ما موعظه اخلاقی بدهد.»

آنکارا نه فقط روابط گرم با اسرائیل را پیش شرط ارتباط استراتژیک با آمریکا می‌داند، بلکه مشتاق است از ظرفیت لابی صهیونیستی در آمریکا نیز به این منظور بهره‌برداری کند

با توجه به نمودار بالا از سایت «اقتصاد تجارت» (Trading Economics) میزان صادرات ترکیه به رژیم صهیونیستی در دو سال اخیر روند صعودی داشته و فقط در این دو سال بیش از ۲ میلیارد دلار، صادرات آن افزایش یافته است.

جمع‌بندی
روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی به دلایل متعددی رابطه‌ای عمیق بوده و با روی کار آمدن اسلام‌گرایان در ترکیه پس از ۲۰۰۲، فقط شاهد برخی تنش‌های مقطعی و لفظی بوده‌ایم و روابط آنکارا_تلاویو هیچگاه قطع نشده است. ترکیه برای موازنه قدرت در غرب آسیا در برابر ایران و روسیه، بهره‌گیری از امکانات ناتو، مقابله با تجزیه‌طلبی کردی، جایگزینی اتحادیه اروپا و واردات تسلیحات و فناوری نظامی، به رابطه مستحکم با ایالات متحده نیازمند است و آنکارا نه فقط روابط گرم با اسرائیل را پیش شرط ارتباط استراتژیک با آمریکا می‌داند، بلکه مشتاق است از ظرفیت لابی صهیونیستی در آمریکا نیز به این منظور بهره‌برداری کند.
در مقابل، رژیم صهیونیستی نیز به دلیل قرارگیری مشترک با ترکیه در دو محور امنیت منطقه‌ای غرب آسیا و مدیترانه، به شریکی همچون ترکیه نیازمند است تا از امنیت سرزمین‌های اشغالی به عنوان مهم‌ترین دغدغه این رژیم جعلی از ابتدای تأسیس، دفاع کند.