تجربه مقایسه و بررسی انتخابات در سال‌های گذشته و نقش شبکه‌های اجتماعی در شکل‌دهی نظرات مردم و امکان مشارکت و عدم مشارکت در انتخابات نشان می‌دهد که یکی از مهمترین ابزارها در بررسی احساسات و افکار مردم در ارتباط با انتخابات، شبکه‌های اجتماعی بوده‌اند به‌گونه‌ای که زمانی اصولگرایان، اصلاح‌طلبان را متهم می‌کردند تلگرام باعث پیروزی نامزد مطلوب شما شده و زمانی توئیتر و «کلاب هاوس» به عنوان یکی از ابزارهای شکل‌دهی افکار و مشارکت آنها در انتخابات معرفی شدند.
در انتخابات مجلس دوازدهم که ۱۱ اسفند ۱۴۰۲ برگزار شد، شاهد نقش‌آفرینی قابل توجه پیام‌رسان داخلی ایتا در شکل‌دهی آرا و مشارکت مردم در انتخابات بودیم. اگرچه گفته می‌شود کاربران ایتا تنوع خاصی از لحاظ فکری ندارند اما فعالیت همین گعده خاص سبب شد ایتا را یکی از موثرترین شبکه‌های اجتماعی در انتخابات ۱۱ اسفند در نظر بگیریم.
در گراف زیر، ۶ رسانه،پیام‌رسان و شبکه اجتماعی که در ایران کاربرد بیشتری دارند، مقایسه شدند و تعدد کلیدواژه انتخابات در آنها بررسی شده است. این بررسی در بازه زمانی ۸ تا ۱۱ اسفندماه، یعنی سه روز قبل انتخابات که بیشترین تحرک انتخاباتی از سوی کاربران انجام شده، مورد واکاوی قرار گرفته است.
استخراج داده‌ها از طریق سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی صورت گرفته و در هر بستر بیشترین و حتی تمامی داده‌های منتشر شده، برداشت و تحلیل شده است. تنها استثنا در این جمع‌آوری، بستر اینستاگرام است که اجازه جست‌وجو و استخراج اطلاعات در همه صفحات را به هیچ یک از سامانه‌های پایشگر شبکه اجتماعی نمی‌دهد.
تحلیل گراف تولیدمحتوای انتخاباتی در شبکه‌های اجتماعی
بررسی مقایسه‌ای گراف بالا، در ابتدا به تقابل معنادار ایتا و توئیتر در انتخابات اشاره دارد جایی‌که تا چند سال قبل، توئیتر صدرنشین و سردرمدار توزیع و تولیدمحتوا بود و حالا ایتا به عنوان نسخه ایرانی و بدون فیلتر تلگرام، در حال پیش‌گرفتن این شبکه اجتماعی خارجی است.
حجم تولیدمحتوای سه روزه در ایتا بیش از ۵۰۰ هزار و در توئیتر افزون‌بر ۷۵۰ هزار بوده است و می‌توان تولیدمحتوای ایتایی‌ها را در حدود ۸۰ درصد توئیترهای در نظر گرفت.
تلگرام که همواره اولویت دوم کاربران در بزنگاه‌های سیاسی اجتماعی برای رصد اخبار بوده، در اینجا و با رشد معنادار ایتا، به رتبه سوم نزول پیدا کرده است. تفاوت قابل توجه تولیدمحتوای تلگرامی در مقایسه با ایتا نشان از برتری محسوس فعالیت کانال‌های ایتایی در مقایسه با کانال‌های تلگرامی دارد. اگرچه این الگوی تولیدمحتوا و برتری ۲۵۰ درصدی ایتا به تلگرام را نمی‌توان به دیگر موضوع‌ها بسط داد اما در اینجا نیز حضور ایتایی‌ها در بزنگاه انتخابات و انتشار تولیدمحتوا در این پلتفرم می‌تواند جالب و بسیار بااهمیت باشد.
روبیکا دیگر بستر تولیدمحتوای انتخاباتی بود که تقریبا نصف تلگرام و دو برابر اینستاگرام، درباره انتخابات محتوا منتشر کرده، با وجود اینکه رشد قابل توجهی در میان بسترهای داخلی و خارجی داشته اما در مقایسه با ایتا دیگر رقیب ایرانی خود، همچنان عقب مانده است به‌گونه‌ای که تولیدمحتوای کاربران روبیکایی تقریبا یک پنجم کانال‌های ایتایی بوده است.
وبسایت‌های خبری نیز در این بررسی همچون گذشته، کمترین حجم تولیدمحتوا را داشته است تا مشخص شود بازار عرضه و تقاضای رسانه‌ای و خبری در شبکه‌های اجتماعی به مراتب در زمان انتخابات، پررنگ‌تر و پر رونق‌تر از مجاری رسمی همچون وبسایت‌های خبری است. از نظر آماری نیز این مهم قابل توجیه است به گونه‌ای که تولیدمحتوا در وبسایت‌های خبری نزدیک به چهار درصدِ میزان تولیدمحتوا در توئیتر به عنوان بیشترین منبع تولیدمحتوای انتخاباتی بوده است.
مقایسه مضامین پرتکرار دو بستر پرمحتوای انتخاباتی
با وجود اینکه ایتا از نظر ساختاری و وجود کانال‌های خبری و اطلاع‌رسانی و توئیتر به عنوان نوشته‌های کوتاه ژورنالیستی قابل قیاس نیستند اما به جهت اینکه این دو پلتفرم در رقابتی تنگاتنگ در انتخابات ۱۴۰۲ مجلس قرار داشتند، تحلیل مضمون توئیت‌های پرلایک و کانال‌های ایتایی پربازدید می‌تواند شمایی کلی و قابل تحلیل از چگونگی شکل‌دهی افکار عمومی و آنچه در این بسترهای مجازی می‌گذرد، پیش‌روی مخاطبان مجازی قرار دهد:
توئیتر
در این پلتفرم، اینفلوئنسرهای جریان برانداز همچنان پیشرو در جلب نظر مخالفان هستند. «علی کریمی و رضا پهلوی» شناخته‌شده‌ترین افراد این جریان هستند که بیشترین لایک را توئیت‌های آنها بدست آورده است. تحلیل مضمون توئیت‌های پرلایک مرتبط با انتخابات در توئیتر دو مضمون کلی را در خود تکرار کرده است؛ نخست ادعای تقلب در انتخابات که در توئیت ساعت ۶ بعداز ظهر ۱۱ اسفند رضا پهلوی منتشر شده و دیگر حامیان این جریان آن را تکرار کردند.
دومین مضمون به ادعای خلوتی حوزه‌های انتخاباتی و تمسخر رای‌دهندگان مربوط می‌شود؛ پرسش اساسی از این جریان مدعی آزادی این است که چرا کسانی که به انتخاب خود در انتخابات شرکت می‌کنند، توهین می‌کنند و اگر انتخابات ایران، انتخاباتی فرمایشی و از پیش‌تعیین‌شده است، چرا این همه برای عدم مشارکت مردم تقلا و تلاش دارند؟
هشتگ سیرک انتخابات، پرتکرارترین و مشخص‌ترین هشتگ کاربران توئیتری ضدنظام بود که در این دوره زمانی پرتکرار شد.
روند تولید محتوا در توئیتر فارسی در سه روز آخر به شکل زیر بوده است:
ایتا
در ایتا که به نظر می‌رسد پدیده مجازی انتخابات ۱۴۰۲ مجلس شورای اسلامی بود، فضا به کلی متفاوت بود به طوری‌که بررسی پست‌های پربازدید این پلتفرم نشان از شور انتخاباتی، دعوت به مشارکت و تبلیغ کاندیدای جریان‌های مختلف بود. گویی دو قطبی ایتا و توئیتر به طورکلی دو جریان صفر و صدی را در عرصه انتخابات مجلس در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد.
تحلیل مضمون پست‌های پربازدید ایتا نشان می‌دهد بیشترین بازدیدها و توجه‌ها، به کانال‌هایی معطوف بوده که انتخابات را همانند یک فریضه دینی در نظر گرفته بودند؛ این رویکرد با توجه به فضای مذهبی و اعتقادی این پلتفرم قابل توجه است و انتشار و بازنشر چنین محتوایی در کانال‌های ایتایی به وفور مشاهده می‌شود.
حضور برخی چهره‌های محبوب در این بستر از جمله «ابوذر روحی» که با هشتگ عهد_میبندم در ایتا مورد توجه قرار گرفته بود، از دیگر ویژگی‌های محتوای پربازدید در ایتا بوده است. پست‌های ایتایی تا ۸۰۰ هزار بازدید هم در این بازه زمانی گرفته‌اند. باید توجه داشت در ایتا، بازدید کانال‌ها حالت تجمیعی دارد و بازدید کانال‌های بازنشر دهنده با کانال اصلی جمع می‌شود(برخلاف تلگرام).
هشتگ انتخابات و انتخاب مردم، پرتکرارترین هشتگی بود که کانال‌های ایتایی از آن استفاده کردند و به نظر می‌رسد هشتگ اصلی حامیان مشارکت در انتخابات در همه بسترهای مجازی بوده است. کانال حامیان رائفی‌پور فعال‌ترین کانال ایتایی بود که در کمتر از سه روز بیش از ۳۰۰ پست نشر و بازنشر کرده بود و از این نظر، فعالیتی قابل توجه داشت.
روند تولید محتوا در ایتا در سه روز آخر به شکل زیر است:
جمع‌بندی
۱. مقایسه محتوای مربوط با انتخابات در ۶ پیام‌رسان و شبکه اجتماعی داخلی و خارجی از برتری ایتا و توئیتر در مقایسه با دیگر بسترهای مجازی حکایت دارد. آمار تولیدمحتوای ایتایی و توئیتری بسیار نزدیک به هم و در مقایسه با دیگر بسترهای مجازی قابل توجه بود.
۲. ایتا را باید به عنوان پدیده انتخابات ۱۴۰۲ و یکی از مهمترین نقش آفرینان مجازی در این انتخابات معرفی کرد زیرا از نظر تولیدمحتوا، هشتگ‌سازی و فعالیت کاربران از مهمترین و موثرترین بسترهای مجازی بوده است.
۳. تقابل ایتا و توئیتر فارسی در انتخابات مجلس ۱۴۰۲ قابل توجه و با اهمیت بود زیرا بررسی پرلایک‌های توئیتری و پربازدیدهای ایتایی به دو قطبی مخالفان و موافقان نظام در این دو بستر تبدیل شده بود به‌گونه‌ای که گویا اینفلوئنسرهای توئیتری برانداز، وظیفه مایوس کردن مردم و حضور پیدا نکردن در انتخابات را برعهده داشتند و کانال‌های پربازدید ایتایی، عهده‌دار شوق و شور انتخاباتی و ایجاد امید به آینده در میان کاربران خود بوده‌اند.
نظر شما